1.Dunya Savaşının Gelişimi

1Dunya Savaşının Gelişimi
1Dunya Savaşının Gelişmeleri
1Dunya Savaşının Gelişmesi

I Dunya Savaşı (Birinci Dunya Savaşı)
Vikipedi, ozgur ansiklopedi

Ozet
I Dunya Savaşı, 1914 yılında Avrupa'da başlamış, ancak dunyanın dort bir yanındaki ulkelerin katılması ve diğer kıtalardaki somurgelere de yayılması nedeniyle dunya savaşıolarak adlandırılmıştır 1914'te başlayan savaş 1918 yılında sona ermiştir 30 Ekim 1918'de Osmanlı Devleti Mondros Mutarekesi'ni imzalayarak savaştan cekildi

Nedenleri
Birinci Dunya Savaşı, 19 yuzyıl ile 20 yuzyılın başlarında meydana gelen olay ve gelişmelerin bir sonucudur Bu bakımdan sebeplerini bu donemde aramak gerekir Birinci Dunya Savaşı, Avrupa'da dort merkezi devlete karşı, Avrupa ve diğer kıtalarda bulunan yirmi beş devletin giriştiği, o tarihe kadar gorulmemiş ilk dunya savaşıdır I Dunya Savaşı Avrupa'da ittifak veya merkezi devletler diye adlandırılan Almanya, AvusturyaMacaristan, Osmanlı Devleti ile itilaf devletleri diye adlandırılan İngiltere, Fransa, Rusya ve ABD onderliğindeki itilaf devletleri arasında gercekleşmiştir I Dunya savaşının genel ve ozel olmak uzere iki nedeni vardır

Genel Nedenler
Fransız İhtilalinin getirdiği yeni anlayış ve goruşler siyasi ve sosyal hayatta buyuk değişiklikler yapmıştır Milliyetcilik duşuncesi ozellikle 20 yuzyılın başlarında etkisini gostermeye başlamıştır 1815 yılında Viyana Kongresi ile Avrupa'ya yeni bir statu getirilmiş ve buna gore de gucler dengesi kurulmuştur Ozellikle 1870 Sedan Savaşı ile Alman ve İtalyan birliklerinin kurulması ve bu devletlerin girişimlerde bulunmaları Viyana Kongresi statusunu ve gucler dengesini buyuk olcude değiştirmiştir
19 yuzyıl icinde onem kazanmış diğer bir gelişme de sanayileşmedir Sanayileşme sonucu somurgelicilik ortaya cıkmış ve buyuk devletlerin cıkar catışmaları Afrika, ve Uzak Doğu'ya kadar yayılmıştır Ham madde ve pazar arayışı hızlanmış, butun devletler somurge yarışına girmiştir Bazı devletlerin siyasi birliklerini gec kurmaları blokların ortaya cıkmasına neden olmuştur Bloklar hızla silahlanarak yeni bir savaşın ortamını hazırlamıştır
Nedenler kısaca şoyle acıklanabilir:

AvusturyaMacaristan imparatorluğunun velahdı Ferdinand'ın bir Sırplı tarafından oldurulmesi
Milliyetcilik duşuncesi
Somurgecilik (ham madde ve pazar arayıcılığı)
avrupa devletleri arasındaki ekonomik ve siyasi rekabet(ozellikle de Almanya ve İngiltere arasında)
Aşırı silahlanma hareketi

I Dunya savasının baslamasındaki en onemli etkendir

Ozel Nedenler
Devletlerin izledikleri politikalar ve ceşitli cıkarlar ozellikle bu devletleri karşı karşıya getirmiştir Rekabet ittifak ve itilaf devletleri arasında meydana gelmiştir Savaş oncesi devletlerin durumuna bakıldığında;

Almanya: Siyasal birliklerini kurduktan sonra (1871) ekonomisinde buyuk bir canlanma meydana gelmiştir Birliğini gec kurduğundan dolayı somurgeciliğe gec başlamıştır Yeni somurgeler elde etme ve denizlere hakim olma konularında İngiltere ile rekabete girişmiştir
İngiltere: Almanya'nın siyasal ve ekonomik acıdan guclenmesinden rahatsız olmuştur Kendisine rakip olabilecek guclerden kurtulmak ve Alman birliği ile bozulan Avrupa'daki guc dengesini tekrar kurmak istemektedir Almanya'nın denizlede guclenmesinden de fazlaca rahatsız olmuştur
Fransa: 1870 Sedan Savaşı ile Almanyaya kaptırdığı AlsanceLoren bolgelerini geri almak istemektedir Bundan dolayı Almanyaya karşı bir duşmanlık icindedir
Rusya: Panislavizm ilkesi ile Balkanlara yayılmak istemektedir Ayrıca Rusya, boğazları ele gecirerek Akdeniz'e inmek amacındaydı
İtalya: Somurgecilikte geri kalmıştır Amacı yeni somurgeler ele gecirmenin yanında, eski Roma İmparatorluğu gibi Akdeniz'e hakim olmaktır
AvusturyaMacaristan: En buyuk tehlikesi Rusya ve onun destekcisi olduğu Sırbistan'dır Panislavizme ve Balkanlar'daki Rus etkisine karşı mucadele etmiştir
Osmanlı Devleti: Trablusgarp ve Balkan Savaşları ile en değerli topraklarını kaybeden Osmanlı Devleti, son yuzyılda kaybettiği toprakları geri almak icin Almanya yanında savaşa girmiştir

ABD, savaş oncesinde, Avrupa'daki savaşa katılma eğilimi icinde olmamıştır Ancak 1917 yılında yaşanan bazı gelişmeler ABD'nin de savaşa katılma kararında etkili olmuştur 1917 yılından itibaren İngiliz ve Fransız deniz ablukasına karşı Almanya'nın giriştiği denizaltı savaşı, Kuzey Atlantik'de Amerikan ticari ve yolcu gemilerini de hedef almaya başlamış, Amerika'nın Avrupa ticaretine katlanılmayacak olcude zarar vermeye başlamıştır Ote yandan Almanya'nın Meksika hukumetini ABD'ye savaş acmaya teşvik etmesi de ABD'nin Avrupa'daki savaşa katılmasında etken olmuştur

Başlaması
Avusturya BUYUK Sırbistan'ı kurmak isteyenlere gucunu gostermek uzere 1914 yılı Haziran ayında Bosna da bir manevra yapmaya karar vermiştir Buna katılmak uzere veliaht Ferdinand da Saray Bosna'ya gelmiştir Ancak veliaht 28 haziran 1914 gunu bir Sırplı tarafından oldurulur Buda I Dunya savaşına yol acan olayın başlangıcı olur Avusturya bu olaya Sırbistan'a savaş acarak karşılık verir Bunun uzerine Almanya, AvusturyaMacaristan'ın, Rusya da Sırbistan'ın yanında yer alır Boylece savaş kısa bir zaman icinde butun Avrupa'yı etkilemiştir

Osmanlı Cephesi
Sonucta, Yavuz (Goesa) ve Midilli (Breslav) gemileri Amiral Sovchen komutasında 2829 Ekim 1914 gecesi Rusya'nın Odessa ve Sivastopol Limanlarını topa tutması fiilen Osmanlı Devletini savaşa sokmuş oldu
Bu olay uzerine once Rusya ardından İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti'ne savaş actılar Boylelikle savaşa resmen katılan Osmanlı Devleti I Dunya savaşında bircok cephede savaşmıştır

Cephe Stratejileri
Baltık Denizi
Baltık Denizine egemen olmak ve hem Ruslara silahla cephane yetiştirmek, hem de Almanya'nın mesafelerce duz kumluk halinde bulunan Pomeranya kıyılarına, Berlin'den 150200 km uzaklıkta olan yerlere, buyuk bir Rus ordusu cıkarmak Lora Fiser'e gore ayrıca uc yere uc ordu cıkarılacak biri asıl cıkış ordusu, diğer ikisi gosteriş ve şaşırtma orduları olacaktır
Planın esaslarına gore İngiliz donanması, Almanya Frizon (Frize) adalarından Batı'da bulunan Bordum adasını ele gecirip onu Canakkale onundeki Limni, İmroz ve Bozcaada gibi bir us olarak kullanacak, o bolgede denize dokulen Alman ırmaklarının ağızlarını tıkayacak, Kiel kanalını tahrip edecek ve genel olarak Almanya'nın kuzey deniz kıyılarını torpille kuşatacaktır

Guney Harekat Planı
Lloyd George Planı: Lloyd George planının esası ilkbaharda kuvveti 700 bin kişiye varacak olan yeni birliklerin Fransa'da Batı cephesine gonderilmeyip Balkanlar'da kullanılmasıdır Lloyd George ayrıca Turklerin Suveyş kanalına saldırdıkları sırada, Suriye'ye 100 bin kişilik bir kuvvet cıkararak 80 bin kişilik Turk ordusunu mağlup etmeyi de duşunmuştur Boylelikle Suriye ele gecirilmiş ve Kafkasya ile sıkışık durumda bulunan Ruslara yardım edilmiş olunur
Amiral Fisher Batı cephesini Baltık yolu ile Kuzeyden cevirmeyi, Lloyd George ise aynı işi Balkanlar'dan veya Adriyatik kıyılarından yapmayı istemektedir

Almanya Harekatı
JOFR Planı: Bu duşuncede olanlar her şeyi bir kenara bırakarak ilk olarak Almanya'yı ezmeyi istemektedirler Buna klasik duşunce ve plan denilebilir Bunu isteyenler, elde edilecek butun kuvvetlerini, yani en cok İngiltere'de once gonullu sonra mecburi olarak silah altına alınan ve alınacak olan birkac milyon askerin hepsini veya hemen hepsini Batı cephesine yığmak ve Alman ordusunu kemire kemire ezmek duşuncesindedirler Bu duşunceler ileri surenlerin başında Fransız orduları başkomutanı Jofr ile İngiltere İmparatorluk genel kurmay başkanı General (sonra mareşal) Robertson bulunmaktadır

Boğazlar Harekatı

ChurchillHankey'in Boğazları Zorlama Planı: Baltık denizine girmek planı da kısmen deniz bakanının duşunceleri arasında olmakla birlikte Churchill, hemen butun gucunu Canakkale'nin zorlanması uzerinde toplayacaktır O sırada İngiltere'de Osmanlı Devleti, duşmanların en zayıfı sayılıyordu O, Almanya'dan damla damla ve adeta kacak gibi Romanya ve Bulgaristan yolu ile silah ve cephane alabiliyordu, dolaysıyla Turk'un kahramanlığını goz onunde tutmayanlar Boğazları zorlamayı nispeten kolay sayabilirlerdi

Uzlaşma Devletleri Canakkale'ye denizden saldırıya girişecekleri sırada Osmanlı Devleti'nin durumu onlar acısından boyle bir saldırı icin elverişli goruntudeydi Osmanlıların Sarıkamış uzerine yaptıkları buyuk saldırı bozgunla sonuclanmıştı Mısır'ı İngilizlerden kurtarmak amacıyla giriştikleri kanal harekatları umulanları getirmemişti Bu arada Balkan Devletlerinden Bulgaristan, Romanya ve Yunanistan'la Dunya Savaşı'nın başlamasından beri bir antlaşmaya varılması icin surup gelen siyasal goruşmelerden de olumlu bir sonuc alamamıştı
Bulgarların cekingen davranışı Almanya ile Osmanlı arasında doğrudan bir bağlantının kurulmasını engellediğinden Osmanlı ordusunun yoksun bulunduğu Modern savaş gerecleri ile donatılmaması da gecikmekteydi
Bu durum uzlaşma Devletleri'nin Osmanlılara karşı bir saldırıya gecmelerine elverişli gibi gorunmekteydi Ne var ki aralarında bu maksatla hazırlanmış bir harekat alanları yoktu Savaş sonucunun batı cephesinde ve kısa bir zamanda alınacağına inanılmaktaydılar Ustelik İngiltere'nin buyuk bir kara ordusu kurmak icin giriştiği hazırlıklar da tamamlanmış değildi Canakkale uzerine bir saldırı icin ilgililer arasında kesin bir antlaşmaya henuz varılmamıştı

Genel Cepheler
Batı Cephesi
I Dunya Savaşı icin Almanya'nın ongorduğu savaş planı Schlieffen Planı'ydı Bu plana gore once Fransa'ya saldırmıştır Yine bu plana gore, Fransa'ya Majino Hattı uzerinden değil, bu hattın kanadını aşacak şekilde, Belcika uzerinden saldırmıştır Schlieffen Planı, Belcika'dan gecerek Fransız topraklarına kuzeyden girmeyi ve Majino Hattında ve onun hemen gerisinde konuşlanmış Fransız kuvvetlerinin gerisine sarkmayı planlamaktadır
Ancak Belcika kuvvetlerinin beklenmedik direnişi Alman ordularını geciktirmiş, bu gecikme de Fransız ve İngiliz ordularına gerekli manevraları yapma zamanı kazandırmıştır
Fransa topraklarında cereyan eden daha sonraki savaşlarda her ne kadar Alman birlikleri Paris'e 70 km kadar yaklaşabilmişlerse de sonunda giderek sertleşen direnc ve ağır kayıplarla Schlieffen Planı'ndan beklenen sonuca ulaşamamıştır
ABD'nin savaşa katılmasıyla Batı Cephesi'nde gucler dengesi Almanya'nın aleyhine donmuş ve ağır baskılar sonucu Alman topraklarına kadar geri cekilmesine yol acmıştır

1914 yılı
Almanya ’nın savaş stratejisi, Schlieffen Planı ’na dayanmaktadır Bu plana gore; seferberliğini iki haftada tamamlayabilecek olan Fransa 39 gunde savaş dışı bırakılacak ve muteakiben doğu cephesine donulerek seferberliğini geniş coğrafyası icerisinde en az altı haftada ve guclukle tamamlayacağı değerlendirilen Rusya'ya taarruz edilecekti
Batı Cephesi savaşları 4 Ağustos 1914 tarihinde Alman ordularının Belcika ’ya saldırmasıyla başlamıştır Ancak Belcika ordusu hic umulmadık bir direnme gosterdi Alman birlikleri Liege kentini, planlandığı gibi 24 saat sonunda değil, 13 gunluk catışmanın ardından ele gecirip Fransa iclerine ilerlemek zorunda kaldılar
Fransa topraklarında ilerleyen Alman orduları, Paris ’e 70 km kala, Marne nehri gecişlerinde sert bir Fransız direnişiyle karşılaştılar 612 Eylul tarihlerindeki, I Dunya Savaşı ’nın en kanlı savaşlarından olan Marne Savaşı ardından Batı Cephesi ’nde hatlar kilitlenmiştir İki taraf da siperlere yerleştiler ve defalarca yenilenen karşılıklı taarruzlardan bir sonuc elde edemediler

1915 yılı
Siperden sipere karşılıklı taarruzlar 1915 yılı boyunca da yenilenmiştir Her iki taraf acısından da ağır kayıplara karşın cephe hattında sonuc alıcı bir değişme olmamıştır 1915 yılı Batı Cephesi savaşlarının onemli bir yanı da ilk kez zehirli gaz kullanılmış olmasıdır

1916 yılı
Rusya ’nın askeri gucunun artık zayıflamış olduğunu duşunen Alman Genel Kurmay Başkanı Erich von Falkenhayn, onemli olcude takviye ettiği kuvvetlerle Verdun21 Şubat 1916 tarihinde başlayan Verdun Savaşı uzerinden genel bir taarruz başlattı 24 kmlik dar bir cephe hattından yoğun bombardımanla başlatılmıştır Başlangıcta Fransız birliklerinde dağılma belirtileri ortaya cıkmışsa da Mareşal Petain yeni yollar actırarak cepheyi surekli olarak cephane yonunden desteklemiştir Fransız topcu bataryalarının surekli ve etkili ateşi, Alman ilerlemesini gucleştirmiş, sonunda ise durdurulmasında onemli unsur olmuştur I Dunya Savaşı'nın en kanlı savaşlarından olan Verdun Savaşı, taraflara toplam 650 binin uzerinde kayba malolmuştur
Haziran ayı sonuna kadar Alman birlikleri yine de duzenli ama ağır da olsa ilerleme kaydetmişlerdi Ancak Fransız ve İngiliz Yurtdışı Sefer kuvvetinin Somme ırmağı kıyılarında başlattıkları karşı taarruz, Alman ilerlemesini durdurmuştur Dort ay suren Somme Savaşı ’nda Alman birlikleri eski mevzilerine cekilmek zorunda kalmışlardır Ağır kayıplarla sonuclanan Somme Savaşları da Alman kuvvetlerini Fransız topraklarından cıkartmakta beklenen başarıya ulaşmamıştır

1917 yılı
1916 yılında yaşanan başarısızlıklar uzerine R G Nivelle Fransız Orduları Başkomutanlığına atandı Nivelle, Fransız ordularının baş rolu oynayacağı bir genel karşı saldırıyla Almanları Fransa topraklarından cıkartmayı ongoren bir savaş planı onermiştir İngiliz birliklerince cephenin kanatlarından yapılacak tespit taarruzlarının hemen ardından Fransız birliklerinin cephenin merkez bolumunde başlatacakları bir karşı taarruz planıdır bu Plan konusunda İngiliz hukumetiyle mutabakat ancak Nisan ayı sonlarında sağlanabildi Bu arada Almanlar ise merkez bolgeyi takviye ettiler ve bir miktar geri cekilerek boşalttıkları bolgeyi mayınladılar Neticede Fransız saldırısı ağır kayıplara karşın başarısız olmuştur
Temmuz ayında İngiliz birliklerinin başlattıkları saldırılar, cephe hattında kayda değer bir değişme yaratmadığı gibi 250 bin kayba yol acmıştır Orduda, yer yer ayaklanmalara kadar varan huzursuzlukları bastıran General Petain ’in yuruttuğu taarruzlar ise bazı stratejik noktaların ele gecirilmesiyle sonuclanmıştır

1918 yılı
İtilaf Devletleri acısından Batı Cephesi ’nde 1918 yılının ilk aylarındaki temel sorun, Alman kuvvetlerinin Doğu Cephesi ’nden aktardıkları kuvvetler karşısında, Amerikan birlikleri kıtaya ulaşıncaya kadar direnebilmektir
Alman saldırısı 21 Mart 1918 tarihinde başlatılmıştır Kısmı başarılar sağlayan Alman taarruzları, Temmuz ayı ortalarında Fransız birliklerinin hafif tankların desteğinde giriştikleri karşı saldırılarla durmuş, hemen ardından da duzensiz bir geri cekilmeye donuşmuştur
Eylul ayında Amerikan birliklerinin de katıldığı bir harekat planlanmıştır Bu plana gore İtilaf Orduları dort kol uzerinden saldırıya gecerek Alman cephesinin geri bağlantısını keseceklerdir Ceşitli nedenlerle bu amaca ulaşılmamış olmasına karşın harekat Alman Genel Kurmayı uzerinde savaşın geleceği ile ilgili genel bir umutsuzluk yaratmıştır 3 Ekim 1918 tarihinde ABD ile gizli ateşkes goruşmelerine başlanmıştır

Guney Cepheleri
Osmanlı Cephesi
Italyan Cephesi
Balkan Cephesi (Birinci Dunya Savaşı)

Doğu Cephesi
Orta ve Doğu Avrupa'da yer alan sahnelerden biridir

Diğer Cepheler
Atlantik Cephesi
Afrika Cephesi
Pasifik Cephesi

Sonuclanması
İtilaf Devletleri'yle tek tek İttifak Devletleri arasında yapılan mutarekelerle catışmalar resmi olarak sonlandırılmıştır Bu mutarekeler, Bulgaristan ile 29 Eylul 1918 tarihinde Selanik Antlaşması, Osmanlı Devleti ile 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Antlaşması, AvusturyaMacaristan İmparatorluğu ile 3 Kasım 1918 tarihinde Villa Giusti Antlaşması ve Almanya ile 11 Kasım 1918 gunu Rethondes Antlaşması'dır
Savaş sonrasında Avrupa'da sınırların belirlenmesi icin 18 Ocak 1919 tarihinde Paris Barış Konferansı toplanmış ve Almanya ile 28 Haziran 1919 tarihinde Versay Antlaşması, AvusturyaMacaristan İmparatorluğu ile 10 Eylul 1919 tarihinde St Germain Antlaşması, Bulgaristan ile 27 Kasım 1919 tarihinde Neuilly Antlaşması ve Osmanlı Devleti'yle 10 Ağustos 1920 tarihinde Sevr Antlaşması ve Macaristan ile 4 Haziran 1919 tarihinde Trianon Antlaşması imzalanmıştır

Nufuz Paylaşımı
Nufuz bolgelerini tesbit edilmiş ve yeni sınırların cizilmesi gercekleşmiş

Kullanılan Teknoloji
İlk olarak İngilizler tarafından Batı cephesinde tanklar ve zırhlı araclar kullanılmıştır Denizde ise menzili 15 km ye varan savaş gemileri ve denizaltılar kullanılmıştır

Etkileri
53 milyon insan kayıp verilmiştir