28.000’den Fazla Canlı Türü Tehdit Altında

Memleketler arası Tabiat Muhafaza Birliği (IUCN), her bir çeşidi pahalandırmak için titizlikle hazırladığı kriterleri kullanarak biyolojik çeşitliliğin tükenme riski için yerküre standartlarında bir rehber oluşturdu. Bu hazırlanan rehberde, yekun 105.732 çeşit en az korku verici (yok olma riski yok yahut yok olma riski olmayan), kritik olarak tehlike altındaki (son aşama yüksek bir yok olma riski) ve tükenmiş (bir çeşidin son insanı ölmüş) olarak sıralandı.

Bu Al Liste güncellemesi çok âlâ haberler içermiyor. Yekun tehdit altındaki çeşitlerin sayısını 28.338 (toplam değerlendirilenlerin %27’si) olarak gösteren liste, 1500 yılından beridir nesli tükenen 873 çeşidi de ortaya çıkarıyor. Bu sayılar tükenme tehlikesi altındaki iddiası 1 milyon tıp hakkında düşündüğümüzde küçük görünüyor, fakat yerküredeki hayvanların, mantarların ve bitkilerin yalnızca %1’i resmen IUCN Al Listesinde değerlendirildi. Daha ziyade tıp değerlendirilmeye alınırsa, elbet ki tehdit altındaki tıp sayısı da artacaktır.


Listenin son güncellemesinde ise, yerkürenin dört bir yanından 7.000’den çokça tıp bu Al Listeye eklendi. Bu çeşitlerin içerisinde yusufçuktan balığa kadar değişen 501 adet Avustralya çeşidi var. Bu listede yılan balığı, zayıf su ve nehir idaresi, arazi kirliliği ve tekrarlayan kuraklık nedeniyle tehdit altında gösterilen tiplerden bir tanesi.

Bu liste güncellemesinde bilhassa telaş verici olan birtakım benzersiz ve garip balıkların bed durumu. Bilhassa kama balıkları ve dev gitar balıklarının nesli tehlike altında. Avustralya'dan Şark Atlantik'e kadar değişen bu köpekbalığı gibisi balık çeşitlerinin nesli tükenme tehlikesi altındadır. Altı dev gitar balığı ve 10 kamalı balıktan dokuzunun tipi kritik olarak bedellendiriliyor.

Avustralya'da gergedan balığı popülasyonları nispeten düzgün bir biçimde ilerlerken, bu durum daha geniş Hint, Pasifik ve kimi durumlarda sık sık sömürüye maruz kaldıkları Şark Atlantik nahiyeleri için muteber değildir. Gergedan balıklarının tipinin tehlike altına girmesinin ana sebebi ise eti için avlanıyor olmasından kaynaklanıyor. Gergedan köpekbalıklarının etleri umumiyetle lokal olarak yenir yahut alınıp satılır ve sair köpekbalıkları ve kemikli balıklarla birlikte, tropik devletlerde kıyı geçim kaynaklarının ve azık güvenliğinin kıymetli bir kesimidir. Yüzgeçleri ise nispeten kıymetli olan gergedan köpekbalıklarının ‘beyaz yüzgeçleri’ kilogram başına yaklaşık 1000 dolara satılıyor.


Araştırmacılar, neslinin gergedan balıklarından daha evvel tükenme ihtimali olan iki balık cinsini de açıkladılar. Hint Takımadaları’ndan gelen kamalı balıklar 20 yıldan uzun bir vadedir yalnızca bir defa görülmüş durumda; o da Singapur balık pazarında meyyit bir halde. Düzmece köpekbalığı ise, Garp Afrika’daki Moritanya’da tek bir mahalden biliniyor ve yakın devirde hiç gözlemlenememiş. Büyük olasılıkla nesli tükenmiş olabilir zira küçük balıkçı teknelerinin sayısı 1950’lerde 125 iken, 2005’te yaklaşık 4.000 adet balıkçı teknesi var.

Bu yükselen balıkçılık seviyesi, birden fazla gergedan köpekbalığının bulunduğu Hint ve Garp Pasifik’in tropikal memleketlerini yansıtıyor. Bu balık tiplerinin korunması için yeni birtakım tedbirlerin alınması gerekiyor. Bu tedbirler arasında: ulusal çeşitlerin korunması, habitat idaresi ve memleketler arası ticaret kısıtlamaları üzere önlemler bulunuyor. Bunlar elbette süratli ve kolay tahliller değil fakat hepsini tesirli bir halde uygulayabilirsek cinslerin tehlikeden çıkmasını kolaylaştırabiliriz.