29. Yıldönümünde 'Tarihin Siyah Gecesi' Hocalı Katliamı

İnsanlık dramı olarak görülen Hocalı katliamının gerçekleşmesinin üzerinden tam tamına 29 yıl geçti...


1. 25 Şubat 1992: 336. Motorize Alayı, Hocalı'yı üç taraftan kuşatıyor



SSCB'nin dağılma kademesinin süratle sürdüğü o periyotta, ordunun birçok Ermeni askerlerden oluşuyordu. Ermenilerin dışında, Rus askerler de Alay'da vazifeliydi.

Dağlık Karabağ bölgesi için Azeri ve Ermeni halkı ortasında 1988'de başlayan Karabağ Savaşı sürerken, Ermeniler bölgenin bir kasabası olan Hocalı'da hakimiyeti ele geçirmek emeliyle Hocalı'ya ilerlemeye başladı. 

Tuzaklarla dolu koridor

Ermeniler, Hocalı kuşatmasıyla, sivil halkın kaçabileceği tek bir istikamet bırakmıştı: Doğu tarafı. Çok az sayıda kişinin kullandığı Kuzeydoğu sınırını saymazsak, sivillerin bir kısmı doğu koridorunu kullanarak Hocalı'dan ayrılmak istedi. Fakat o yolda, Azerileri Ermeni askerler bekliyordu. Sivillerin yanındaki silahlı güçler karşılık vermeye çalışsa da, sivillerle birlikte tamamı açılan ateş sonucu öldü.

2. Geride kalanlarsa, yakın tarihin en insanlıkdışı katliamlarından birini yaşadı



Hocalı kuşatmasından kaçamayan Azeriler, tahminen de yakın tarihin gördüğü en acımasız, en yabanî katliamlardan birine maruz kaldılar...

3. Katliamın boyutları: 106'sı bayan, 83'ü çocuk olmak üzere toplam 613 Azeri vahşice öldürülmüştür



İnsan Hakları örgütü’ne ölenlerin sayısını verilmediği için, kentin içindeki çatışmalarda ölenlerin sayısı bilinmemektedir. Hocalı`dan kaçarken koridorlarda Ermeniler tarafından öldürülenlerin sayısı ise olaydan sonra netleşmeye başladı. 

Hocalı’da 63’ü çocuk, 106’sı bayan ve 70’i yaşlı 613 sivil insan öldürülmüştür. Sekiz aile büsbütün yok olmuş, 487 kişi sakat kalmış ve 1275 kişi esir alınmıştır. Esir alınanlardan 68’i bayan ve 28’i çocuk toplam 150 kişinin yaşayıp yaşamadığı aşikâr değildir.

Cavid Veliev

4. Hocalı'daki katliamı organize eden isimse tanıdık: Ermenistan Devlet Lideri Sarkisyan



Ermenistan Devlet Lideri Serj Sarkisyan, Hocalı Katliamı'nın sorumlusu birliklerin başındaki iki başkandan biriydi, ve kimi kaynaklara nazaran katliam buyruklarının sahibi. 

Gerçekten Sarkisyan, İngiliz araştırmacı Thomas de Wall'un yaptığı bir röportajda o günlerden şu formda bahsediyor;

Röportajın tam metni içeriğin en sonunda, kaynaklarda yer almaktadır.

5. Hocalı vahşetinin şahidi Ermeni gazeteci Daud Kheriyan'ın yazdığı kitaptan kan donduran satırlar



Ölülerin yakılmasıyla vazifeli Ermeni küme, Hocalı'nın 1 kilometre batısında bir yere 2 Mart günü 100 Azeri ölüsünü getirip yığdı. Son kamyonda 10 yaşında bir kız çocuğu gördüm. Başından ve elinden yaralıydı. yüzü morarmıştı. Soğuğa, açlığa ve yaralarına karşın hala yaşıyordu. Çok az nefes alabiliyordu. Gözlerini vefat korkusu sarmıştı. O sırada Tigranyan isimli bir asker onu tuttuğu üzere öteki cesetlerin üstüne fırlattı. Sonra tüm cesetleri yaktılar. Bana güya yanmakta olan meyyit vücutlar ortasından bir çığlık işittim üzere geldi. yapabileceğim bir şey yoktu. Ben Şuşa'ya döndüm. Onlar Haç'ın hatırı için savaşa devam ettiler.

'For The Sake of Cross' - Haçın Hatırı İçin, Sayfa: 62-63

6. Dünya basını katliamı nasıl verdi?



“Ermeniler Hocalı’ya saldırdılar. Bütün dünya tanınmaz hale getirilmiş cesetlere tanıklık etti. Azerbaycanlılar çok sayıda insanın öldürüldüğünden haber vermekteler”.

“Krua l'Eveneman” mecmuası (Paris), 29 Şubat 1992 yılında 

“Ermeni askerleri binlerce aileyi yok etmiştir”

Sunday Times gazetesi (Londra), 1 Mart 1992 yılında 

“Ermeniler Ağdam'a gerçek giden orduyu kurşun yağmuruna tutmuştur. Azeriler 1200 kadar ceset saymış. Lübnanlı kameraman, ülkesinin güçlü Ermeni Taşnak lobisinin Karabağ'a silah ve asker gönderdiğini onaylamıştır."

Financial Times gazetesi (Londra), 9 Mart 1992 yılında 

“Birçok insan berbat hale getirilmiş, günahsız kızın yalnızca başı kalmış.

“Times gazetesi (Londra), 4 Mart 1992 yılında 

“Video kamera kulakları kesilmiş çocukları gösterdi. Bir bayanın yüzünün yarısı kesilmişti. Erkeklerin baş derisi soyulmuştu.”

“İzvestiya” gazetesi (Moskova), 4 Mart 1992 yılında 

“Ağdam’da bulunan yabancı gazeteciler  Hocalıda öldürülmüş bayan ve çocuklar ortasında baş derisi soyulmuş , tırnakları çıkarılmış 3 kişi görmüşlerdir.” 

“Le Monde” gazetesi (Paris), 14 Mart 1992 yılında  

“Binbaşı Leonid Kravets: Ben şahsen dorukta yüz civarında ceset gördüm. Bir erkek çocuğun başı yok idi. Her tarafta zalimce öldürülmüş bayan, çocuk ve ihtiyar vardı.”

“İzvestiya” (Moskova), 13 Mart 1992 yılında 

7. BM İnsan Hakları Kozmik Bildirgesi'nin 2, 3, 5, 9 ve 17. hususlarının ihlal edildiği Hocalı Katliamı'ndan dolayı kimse yargılanmadı



İnsan Hakları İzleme Örgütü, yaşanan olayı Dağlık Karabağ'ın işgalinin akabinde, yaşanan en kapsamlı sivil katliam olarak nitelendirmiştir.

Azerbaycan'da 'Hocalı Faciası', 'Hocalı Soykırımı'; Ermenistan'da ise 'Hocalı Olayı' olarak anılan katliamla ilgili, geride kalan 26 yılın akabinde rastgele bir sorumlunun cezalandırılamadığını da belirtmek gerekir.

8. 26 yıl boyunca beklemek...



Hocalı katliamı sırasında eşleri, kardeşleri çatışırken çocuklarını ve yeğenlerini alıp kaçan üç bayan, yıllardır daima birlikte metruk bir konutta yaşıyor. Esir düşen yakınlarının döneceğine inandıkları için şehit yardımını kabul etmiyorlar.

9. Türkiye ve Hocalı katliamı



Yaşananlar, dünyanın kimi ülkelerinde, teşkilatlarında soykırım, kimi ABD eyaletlerinde ise katliam olarak tanınmıştır. Türkiye ise, Hocalı'da yaşanan olayı soykırım olarak tanıyan ülkeler ortasında yer almıyor. 

'Hocalı Soykırımı' Azerbaycan, Meksika, Pakistan, Kolombiya, Çek Cumhuriyeti, Peru, Bosna Hersek, Sudan, Honduras ve İslam İşbirliği Teşkilatı Parlementolar Birliği tarafından tanınmaktadır. 

Türkiye 'soykırım'ı tanımıyor

Türkiye'de kimi kentlerde, 'Hocalı Katliamı' anıtları yer almaktadır. Lakin 'soykırım' Türkiye tarafından tanınmamıştır. 

MHP Iğdır Milletvekili Sinan Oğan tarafından, Hocalı Katliamı'nın 21. yıldönümüde TBMM'de sunulan, 26 Şubat 1992'de yaşananların 'soykırım' olarak tanınmasına yönelik kanun teklifi, MHP ve CHP tarafından kabul edilmiş, lakin AKP'li milletvekillerinin oyları ile reddedilmişti.

Kamuoyunun yakından tanıdığı kimi Ermeni asıllı isimlerin de Hocalı hakkındaki yorumları da dikkate kıymet. 

Gazeteci Etyen Mahçupyan:

Bu olayın hukukî tarifi üzerinde çok geniş bir tartışma yaşanmadı. Lakin öldürülenlerin hepsinin azeri olduğu, Bu kimliği taşıdıkları için bu türlü bir sonla karşılaştıkları, ateş edenlerin ise bunu bilerek ve bir karar doğrultusunda yaptıkları belirlidir. Başka bir deyişle Birleşmiş Milletler Soykırım Mukavelesi açısından bakıldığında karşımızda bir soykırım daha var.

Gazeteci Rober Koptaş:

Yanlışlarda ısrar etmek, onların üzerini örtmek, toplumları küçültür. Büyümek için, evvel yanılgılarımızı kabullenmek gerekir. Böylelikle, düşman sandıklarımızdan çok da farklı olmadığımızı, nihayetinde hepimizin biçare faniler olduğumuzu görebiliriz. Gelecek, Hocalı’nın acısını yüreğinde duyan Ermenilerle, Sumgayit’ten dolayı üzülen Azerilerin ve onlar gibilerindir.

10. Hocalı'nın akabinde...



'Tarihin siyah gecesi'nde ömrünü kaybetmiş yüzlerce Azeriyi, yaşanan vahşetin 26. yıldönümünde rahmetle anıyoruz.

Kaynaklar