657 Fazla Mesai Ücreti

657 Artı Mesai Ücreti
657 Pozitif Mesai Vergi Hesaplaması

ARTI MESAİ ÜCRETİNİN HESAPLANMASI HAKKINDA ÖRNEKLER

1 GIRIŞ

Çalışmamızda pozitif mesai yapılması durumunda sıradan şartlarda personele ödenmesi gereken ek ücretlerin nasıl hesaplanması gerektiği hakkında örnekler vermeye çalıştık 4857 sayılı Iş Kanununda yer alan pozitif sürelerle alıştırma veya pozitif egzersiz kavramlarının açıklanması, denkleştirme esası, zorunlu nedenlerle fazla egzersiz yapılması, mucizevi hallerde arti alıştırma gibi işverenin işin durumuna tarafından organize edebileceği çeşitli seçenekler ve konunun teknik detayları çalışmamız dahilinde değildir

2 HAFTALIK 45 SAAT ÇALIŞMA SÜRESİ DOLANA DEĞIN

Mesela; kontrat ile yerleşik bir başvuru ile iş yerindeki mesainin sabahtan 09:00 akşam 18:00 olduğunu kabul edelim Bu durumda akşam 18:00 ’dan sonra yapılan çalışmalar pozitif mesai olarak değerlendirilecektir

Bu örnekte jurnal çalışma süresi 8 saattir (1 saatlik öğlen arası verildiği kabul edilmiştir ve öğlen dinlenmeleriara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz) Bu durumda iş yerinde haftanın 5 günü çalışmakta oturmuş başvuru ise veya kontrat ile belirlendiyse bu iş yerinde haftalık çalışma süresi 40 saattir Bu durumda hafta içi akşam çalışılan fazla süreler hafta bazından toplam 5 saate değin “arti sürelerle egzersiz olarak kabul edilecektir ve her bir saat başına düşen aidat %25 arttırılacaktır

Haftalık 45 saate ulaşıldıktan sonradan ise hafta içi akşam 18:00 ’dan sonraki her bir saat alıştırma “fazla egzersiz olarak kabul edilecek ve bir saate düşen sıradan aidat % 50 arttırılacaktır

Bu pozitif mesailerin hafta içi akşam olması ya da hafta içi akşam kalınmayıp cumartesi gelinmesi hesaplama türünden değişikliğe yol açmayacaktır Ilk Kez 45 saat dolup dolmadığına bakılacak, dolmadıysa olağan bir saatlik ücret %25 arttırılacak, 45 saat dolduktan sonrasına isabet eden pozitif çalışma ücreti ise adi bir saatlik ücretin %50 arttırılması ile hesaplanacaktır

3 HAFTA TATİLİNDE FAZLA MESAİ YAPILMASI (Meslek Kanunu Madde 46)

Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun gereğince, hafta tatili, 35 saatten az olmamak üzere cumartesi günü en geç saat 1300'ten itibaren açılmak üzere Pazar günü olarak belirlenmektedir

Meslek Kanunu ’nun 46 maddesinde, bu kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere tatil gününden önce aynı Kanun ’un 63 maddesine tarafından belirlenen meslek günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi jurnal bir zaman dilimi içinde sürekli en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilmesi ve çalışılmayan hafta tatili günü için işveren kadar bir meslek karşılığı olmaksızın o günün ücreti tamamen işçiye ödenmesi gerektiği açıklanmaktadır Fakat Kanun ’da hafta tatilinin hangi gün olacağı belirtilmemiştir bu nedenle Iş Kanunu bakımından hafta tatilinin Pazar günü kullandırılması zorunlu bulunmamaktadır

Işçi tatilden önce haftalık 45 saatlik egzersiz süresini tamamlamışsa hafta tatilinde çalışması durumunda, çalışılan her bir saat pozitif alıştırma için verilecek ödenti sıradan çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının % 50 yükseltilmesi suretiyle zamlı olarak ödenecektir Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda ise ortalama haftalık egzersiz süresini aşan ve 45 saate değin yapılan incelemeler fazla sürelerle alıştırma sayılacağından, fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal egzersiz ücretinin saat başına düşen miktarının %25 yükseltilmesiyle ödenecektir

Pazar günü işe gelinmesi durumunda keza daha arti vergi verileceğine dair kanuni bir düzenleme yoktur (Sıradan 1 saatlik egzersiz ücretinin %100 arttırılarak ödeneceği gibi!!)

Örnek: Iş yerinde sabah 09:00 akşam 18:00 çalışılmaktadır Personelin adi bir saate isabet eden ücreti 10 YTL ’dir

a) Hafta içi her akşam bir saat fazla mesai yapmıştır

Bu durumda her bir saat fazla çalışma için 10 + 10 *025 12,5 YTL

Öyleyse bu hafta pozitif çalışmaları için bu personele ödenecek fazla sürelerle alıştırma ücreti 12,5 * 5 gün 62,5 YTL ’dir

b) Personel cumartesi gelmiş ve 9 saat mesai yapmıştır

45 saate dek geçen süre 5 saat Bu sürenin ücreti 10*0,25 2,5 YTL * 5 saat 12,5 YTL (Fazla sürelerle çalışma ücreti)

45 saati aşan kısım 4 saat için de 10*0,50 5 YTL * 4 saat 20 YTL (Artı alıştırma ücreti)

Adi hak ettiği bir saatlik ücret 10 YTL * 8 saat 80 YTL (Bayağı mesai ücreti) (Bu ücreti o gün işe gelmese de alacaktı zaten)

Toplam alacağı ücret: 80 + 20 + 12,5 112,5 YTL ’dir ( 32,5 YTL kısmı pozitif mesai karşılığı)

(10*8) + (10*0,25*5) + (10*0,50*4) )

4 ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİNDE POZITIF MESAİ YAPILMASI (Iş Kanunu Madde 47, 49)

Milli Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun gereğince bayramlar; Ulusal Bayram, Yılbaşı, Resmi ve Dini Bayram günleri olarak dörtlü bir sınıflandırmaya emrindeki tutulmaktadır 1923 yılında Cumhuriyet ’in bildiri edildiği 29 Ekim günü, 28 Ekim günü saat 1300'ten itibaren açtırmak üzere Ulusal Bayram olarak kabul edilmektedir

Özel işyerlerinin sadece 29 Ekim günü kapanması gerekli tutulmaktadır Tatil günleri, Cuma günü akşamı sona erdiğinde müteakip cumartesi gününün tamamı tatil yapılmaktadır

Meslek Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir meslek karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tamamen, tatil yapmayarak çalışırlarsa hem çalışılan her gün için bir jurnal ücreti ödenmek zorundadır (4857 sayılı Meslek Kanunu Madde 47) İşçinin tatil günü için eline geçecek vergi tatilde çalışıp çalışmamasına göre değişmektedir Tatil ücreti hukuki olarak iş karşılığı olmaksızın kanundan dolayı yapılan bir ödeme olduğundan tatil yapmayıp çalışması halinde adalet ettiği ikinci ödenti hukuken tatil ücreti değil çalışmasının karşılığı olan aidat olarak kabul edilmektedir

MISAL 1: Emekçi haftalık 45 saatlik çalışma süresini doldurmuş ve 23 Nisan günü de çalışmıştır Çalıştığı bu güne hak kazandığı vergi olağan ücretinin % 250 zamlı miktarıdır Normal yevmiye 100 (+) bayram yevmiyesi 100 ve (+) fazla egzersiz ücreti 50 almak üzere toplam bordroya yansıyacak ödenti % 250 zamlı vergi olacaktır

ÖRNEK 2: Iş sözleşmesinde saatlik yevmiye 3 YTL ve haftalık çalışma süresi 45 saat olarak kararlaştırılan emekçi, haftalık alıştırma süresini doldurmuş ve 19 Mayıs günü de çalıştırılmışsa işçiye ödenecek jurnal vergi 5625 YTL olarak hesaplanacaktır (Günlük aidat 3 YTL x 75 22,50 YTL x 2,5 kat 56,25 YTL)

Bu örnekte 19 mayısta da 7,5 saat çalışıldığı kabul edilmektedir Bu durumda pozitif çalışmaya isabet eden vergi 3 + 3*0,50 4,5 * 7,5 saat 33,75 YTL pozitif çalışma ücreti Yan bu 33,75 YTL ’nı da ikiye ayırabiliriz 4857 sayılı kanun 47 maddesine tarafından alacağı 1 jurnal ücret, yani 3*7,5 22,5 YTL Hem pozitif mesaisi için alacağı 3*0,50 1,5*7,5 11,25 YTL Toplam (22,5+11,25 33,75) Hem birde işçinin zaten çalışmasa bile maaşı içinde olacak adi ücreti (7,5 * 3 22,5 YTL) ek edersek (33,75 + 22,5) 56,25 YTL ’na ulaşırız

19 mayısta eğer 4 saat pozitif mesai yapsaydı Artı mesai ücreti: (3 + 3*0,50)*4saat 18 YTL olarak hesaplanırdı

Benzer emekçi haftalık 45 saat egzersiz süresini doldurmamış olsaydı, örneğin 40 saat çalışmış olsaydı, fazla mesai ücreti: (3 + 3*0,25)*4 saat 15 YTL olarak hesaplanırdı Ilk örnekteki gibi 7,5 saat çalışmış ise bu şartlarda (hafta içi 40 saat çalışmış)

4857 sk Md47 gereği: 3*7,5 22,5 YTL

Fazla süreli egzersiz ücreti: (3*0,25)*5 saat 3,75 YTL

Artı çalışma ücreti: (3*0,50)*2,5 saat 3,75 YTL

Toplam: 22,5+3,75+3,75 30 YTL

Bu hesaplama şu şekilde de yapılabilir:

(3+3*0,25)*5 saat 18,75

(3+3*0,50)*2 ,5saat 11,25

5 SONUÇ:

Tablo halinde özetleyecek olursak;

(X) 1 saate isabet eden ödenti varsayımıyla,

A) Hafta içi arti alıştırma : x + (x*0,50) ya da x + (x*0,25) 1,5 kat veya 1,25 kat

B) Hafta tatili egzersiz : x + (x*0,50) ya da x + (x*0,25) 1,5 kat ya da 1,25 kat

C) Resmi tatilBayram : x + (x) 2 kat

Yukarıdaki örneklerde fiilen bir tamlık söz konusudur Evet, 4857 sayılı Meslek Kanununun 47 maddesine kadar genel tatilde çalışırsa (C seçeneği) ayrıca 1 günlük ücreti ödenir denmektedir Yani personel kaç saat çalışırsa ona isabet eden zaten çalışmasa da alacağı bir saatlik alışılagelmiş aidat (+) çalıştığı için İK Md 47 gereği yargı ettiği bir saatlik ücret

Lakin yukarıdaki örneklerde aynı zamanda işçinin hafta içi bayağı mesaisine ilaveten yaptığı çalışmalarda dikkate alınmaktadır Yani emekçi 19 mayısta yok de 18 mayısta çalışsaydı ve bu günde mesela cumartesiye denk gelseydi bu çalışması pozitif süreli alıştırma ya da fazla egzersiz olarak kabul edilecekti

Yani bu durumda yukarıda örnek 1 ’de ve örnek2 ’de açıklama edilen 2,5 kat ibaresi ya da % 250 zamlı ifadesi tabloda yer alan (A) + (C) ya da (B) + (C) ’yi açıklama ediyor Yani devlete ait tatil hafta içine de denk gelebilir, devlete ait tatilbayram hafta sonuna da eşit gelebilir Yani bir çeşit kombinasyon söz konusu Işçi resmi tatilde çalışıyor diye arti mesaisi göz ardı mı edilecek? Kanunda resmi tatil ücreti ve fazla mesai ücreti birlikte ödenmez hükmü yoktur

Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı bu konuda misal olabilir; “Haftanın altı günü çalışmış yer alan işçi, tatil günü zeka çalışmış olması nedeniyle, hem arti egzersiz ücretine ve keza de hafta tatili ücretine adalet kazanır (E195715 – K 19585 , Tairh: 27051958)

Milli bayram günü ya da genel tatil gününün hafta tatiline denk gelmesi ve işçinin bugün çalışmaması halinde, işçiye sadece bir günlük ücreti ödenir Ayrıca ulusal bayram ya da genel tatil ücreti, hem hafta tatili ücreti birlikte ödenmez Bu konuda Kanun ’da bir hüküm bulunmamakla birlikte, doktrin ve Yargıtay ’ın vardığı sonuç budur Oysa, işçi bu hafta tatilinde (ulusal bayram ya da genel tatilin eşit geldiği hafta tatilinde) çalışıyorsa, bunun fazla çalışma sayılması ve en düşük 2,5 gündelik ücreti ödenmesi gerekir Milli bayram günü ya da genel tatil gününün, çalışılmayan cumartesi gününe eşit gelmesi halinde, işçiye iki günlük ücret yok, sadece bir günlük aidat ödenecektir *