ABA Terapisi Nedir, Nasıl Uygulanır?

Uygulamalı Davranış Analizi, psikolojik çalışmanın uyarlanmış aşamaları yoluyla bazı bireylerde sosyal, öğrenme, iletişim ve davranış becerilerini geliştirmek için kullanılan bir terapi yöntemidir. ABA genellikle alışılmadık davranış kalıpları olan çocuklara terapi sağlamakla ilişkilidir, buna genellikle zorlayıcı davranış denmektedir. Bu yaklaşım, çocuğun insanlarla ve çevreyle etkili bir şekilde etkileşime giremediği otizmli çocukları tedavi etmek için yaygın olarak kullanılmaktadır. ABA, çocuğun davranışında kademeli iyileşme sağlamaktadır. Bu terapi, hastaya tedaviye başlanmadan önce yapılması gereken bir dizi prosedür içermektedir. Ayrıca anksiyete, yeme bozuklukları, kişilik bozuklukları ve fobiler gibi diğer durumları tedavi etmek için de kullanılmaktadır. Ayrıca ABA’nın çok çeşitli anormal psikolojik durumları rahatlattığına inanılmaktadır.

ABA Tedavisinin Amacı Nedir?
ABA tedavisinin amacı genellikle bireyin ihtiyaçlarına dayanmaktadır. Otizm durumunda, çocuğun etrafındaki olaylara tepkisini iyileştirmek, öğrenme hızını arttırmak, daha fazla okula odaklanmak ve çocuğun yemek yeme, banyo yapma, giyinme vb. gibi ihtiyaçlarını karşılaması ve öğrenmesi için uygulanmaktadır. Ayrıca otizmli çocuklarda kendine zarar veren davranışları ve diğer öfke nöbetleri durdurmak veya azaltmak için tasarlanmıştır.



ABA Tedavisi Nasıl Yapılır?
ABA uzun vadeli bir süreçtir ve istenen sonuçlara ulaşmadan önce birkaç adımdan oluşmaktadır. Ayrıca terapi her bireyin ihtiyaçlarına bağlıdır ve buna göre uyarlanmaktadır, ancak genel prosedürler içermektedir. Bu genel prosedürler aşağıdaki gibidir:
Değerlendirme: Tedavi önce bir terapiste danışmayı içermektedir. Bu danışma oturumuna İşlevsel Davranış Değerlendirmesi (FBA) denmektedir. İlk olarak terapist bireyin davranışını, güçlü ve zayıf yanlarını değerlendirmektedir. Aynı zamanda bireyin beğeni ve hoşlanmadığı şeylerle ilgili ayrıntıların toplanmasını da içermektedir. Uygulayıcı davranışlarını, iletişim seviyelerini ve becerilerini gözlemlemek için hastayla etkileşime girmektedir. Böylece bireyin zihinsel durumu hakkında tam bir çalışma yapılmaktadır.
Plan geliştirme: Değerlendirme yapıldıktan sonra, terapist yapılması gereken prosedürleri ve eğitim yöntemlerini planlamaktadır. Bu, bireyin ihtiyaçları ile uyumlu olacak şekilde bir planlamadır. Örneğin, birey etrafındaki olaylara dikkat etmiyorsa, plan kişinin dikkat becerilerini geliştirmeye odaklanmaktadır. Ayrıca planlar bakıcılar ve ebeveynler için yapılacaklar listesini de içermektedir.
Ebeveyn ve bakıcı eğitimi: ABA tedavisi söz konusu olduğunda, ebeveynlerin ve bakıcıların katılımı, bireyin terapi alanı dışındaki istenen davranışları güçlendirmesine yardımcı olmaları gerektiğinden çok önemlidir. Ebeveynler ve bakıcılar, terapist tarafından ne yapılması ve neyin önlenmesi gerektiği konusunda eğitim görmektedir. Bu strateji öfke nöbetleri riskini azaltmak için uygulanmaktadır.
Değerlendirme: Terapistler genellikle bazı olağandışı davranışların nedenlerini ortaya çıkarmaya çalışmaktadırlar, böylece en etkili sonuçlar için bir plan özelleştirebilirler. Ayrıca terapist planı hastanın cevabına göre değiştirebilmektedir. Birey için hangi stratejilerin en iyi olduğunu belirler ve hastalarının bunları takip etmesi için gerekli adımları atmaktadır.

ABA’nın Arkasındaki Bilim Nedir?
ABA genellikle çocuklara ve çok nadiren engelli yetişkinlere yardımcı olan bir psikolojik terapi türüdür. Engelli bireylerle çalışmak özel eğitim gerektirmektedir ve bu ABA uzmanları genellikle eğitim görmektedir. Engelli bir çocuk neyin doğru olup olmadığını bilmeyecektir, bu yüzden rastgele faaliyetlerde bulunabilmektedirler. Çocuğun aktivitesini yönlendirmek için pozitif takviye adı verilen bir teknik benimsenmiştir. Çocuğa en sevdiği yemek verilir veya yemek yemeden önce ellerini yıkamak veya eve girmeden önce ayakkabılarını çıkarmak gibi istenen bir aktiviteyi gerçekleştirirken takdir işareti verilmektedir. Bu şekilde çocuk ne tür aktivitelerin ödül kazandığını öğrenmektedir. Bilinçaltında, ödül almaya devam etmek için bu davranışları tekrarlamak isteyeceklerdir. Öte yandan, çocuk, yanlış takviye denilen yanlış bir şey yaptığında da cezalandırılmaktadır.
Hem olumlu hem de olumsuz pekiştirme, iyi ya da kötü olsun, eylemin tamamlanmasının ardından anında sağlanmaktadır. Ancak o zaman çocuk davranışları ayırt etmeyi öğrenmektedir. Zamanla, çocuklar tedavi sırasında öğrendiklerini öğrenir ve benimser. Normal çocuklar bu bilgiyi günlük aktiviteler yoluyla geliştirebilmektedir, ancak özel ihtiyaçları olan çocuklar için daha fazla öğretilmelidir.

ABA ile İlgili Zorluklar
Bazı çocuklar prosedürün zararlı olduğunu iddia etmektedirler ve olumsuz etkileri kanıtlayan hiçbir çalışma olmasa da, iyi eğitimli bir terapist gerekmektedir. Bireyin zihinsel durumunu anlamak ABA tedavisinde önemli bir rol oynamaktadır. Bir birey bakım ve iyi eğitimli pratisyenler tarafından uygun şekilde tedavi edildiğinde, ABA tedavisi otizm ve yetişkinlerde öfke yönetimi ve madde kötüye kullanımı da dahil olmak üzere ilgili engelleri tedavi etmek için altın standart teknik olarak öne çıkmaktadır veya olumlu bir tutum geliştirmektedir.