Abdestin Mahiyeti, Farzları ve Sünnetleri

Abdestin Mahiyeti
136 Abdest belli organları usulüne göre yıkamaktan ve meshetmekten ibaret bir temizliktir, bir ibadet ve itaattir Abdeste, güzel oluşundan ve temizliğe yardımcı olmasından dolayı Vuzuadı verilmiştir Abdestin manevî birçok faydaları ve sevabları olduğu gibi, maddî olarak da pek çok yararları vardır Vakit vakit abdest alan bir müslüman temizliğe riayet etmiş, temizliği alışkanlık haline getirerek kendisini, birçok hastalıklara sebebiyet verecek kirli hallerden korumuş olur
Abdest üzerine abdest, nur üzerine nurdurbuyurulmuştur Bir hadîsi şerifde şu anlamdadır: Her kim emrolunduğu gibi abdest alır ve emrolunduğu şekilde namaz kılarsa, geçmiş günahları bağışlanır
37 Namaz gibi bir kısım din görevlerini yerine getirmek için abdest almaya gerek vardır Bu görevlerden her birinin yapılması, abdestin bir sebebidir Abdestsiz bir kimse namaz kılamaz, tavaf edemez, bir mahfaza içinde olmaksızın Kur'an'ı tutamaz, Kur'an'ın tam bir ayetinin veya bir kısmının yazılı bulunduğu bir levhaya el süremez Bunları yapmak haramdır Fakat Kur'anı Kerimi ezber olarak veya karşıdan mushaf'a bakarak abdestsiz okuyabilir Aklı olan ve büluğ çağına eren ve suyu kullanmaya gücü yeten her müslüman, gerektiği zaman abdest almakla yükümlüdür
Abdestin Farzları
138 Abdestin farzları dörttür: Yüzü bir kez su ile yıkamak, iki eli dirseklerle beraber bir kez yıkamak, her iki ayağı topuklarla beraber bir kez yıkamak ve başın dörtte birini ıslak bir elle ve kullanılmadık temiz bir su yaşlığı ile bir kez silmek (meshetmek) tir Şöyle ki:
Yüz denilen organ, iki kulak memesi, arasındaki yer ile alnın saz biten yerinden çene altına kadar olan kısımdır Kulaklarla sakal arasında bulunan kılsız kısımlar da yüzden sayılır İşte yüz denilen bütün bu kısmı su ile bir kez yıkamak farzdır
Sakal sık olunca, onun üstünü yıkamak yeterlidir, altındaki deriyi yıkamak gerekmez Fakat sakal seyrek olunca, altındaki deri kısımları da yıkamak gerekir
Dirseklere gelince, bunlara Mirfakdenir Elleri dirseklerle beraber yıkamak farz ise de, dirseklerden daha yukarısını yıkamak zorunluluğu yoktur Ayakların iki taraflarında bulunan ve Topukdenilen şişkin kısımları da yıkamak gerekir Fakat bunların yukarısını yıkamak gerekmez
Başa meshe gelince: alınla arkaya doğru başın ön kısmına meshedilmesi daha faziletlidir Meshedilen yer iki kulağın üstüdür Bu kısımdaki saçların üzerine meshedilmesi yeterlidir Fakat bu kısımdan aşağıya sarkan saçların üzerine meshedilmesi, başın üstünde topak olsalar dahi, yeterli olmaz
(Malikî ve Hanbelîlere göre, başın tamamını meshetmek vacibtir Şafiîlere göre en az bir parmak mesih yeterlidir)
Abdestin Sünnetleri
139 Abdestin başlıca sünnetleri şunlardır:
1) Abdeste başlarken önce temiz olan elleri bileklere kadar yıkamak Temiz olmayan elleri önce yıkamak ise farzdır Böylece diğer organlar kirlenmiş olmaz
2) Abdeste Eüzü Besmeleile başlamak Abdest arasında okunacak Besmele ile bu sünnet yerine getirilmiş olmaz
(Hanbelîlere göre, abdestin başlangıcında Besmele okumak vacibdir; kasden terk edilirse, abdest batıl olur Yanılarak veya bilmeyerek terk edilmesi abdesti geçersiz kılmaz)
3) Niyet etmek: Abdesti, namaz kılmaya veya abdestsizliği gidermeye veya Yüce Allah'ın emrini yerine getirmeye niyet ederek almak
Niyet kalb ile olur, dil ile Niyet ettim Allah rızası için abdest almayadenilmesi güzel görülmüştür Niyetin vakti, elleri veya yüzü yıkamaya başlama zamanıdır
(Malikîlerle Şafiîlere göre, abdestin başında niyet etmek farzdır Hanbelîlere göre de, niyet abdestin sıhhatının şartıdır)
4) Mazmaza (ağıza su vermek) ve istinşak (buruna su çekmek) Şöyle ki: Elleri yıkadıktan sonra önce üç kez ağıza dolusunca su alınır ki, buna Mazmazadenir Sonra üç kez de burnun yumuşağına kadar gidecek şekilde buruna su verilir ve sümkürülür Buna da İstinşakdenir Her su verişte su yenilenir Bunları yapmakla hem ağzın, hem de burnun içi yıkanmış ve kullanılacak suyun tadı ve kokusu anlaşılmış olur
5) Mazmaza ve istinşakı aşırı derecede yapmak Şöyle ki: Mazmazada su, boğaza kadar iner İstinşakta su, burnun katı yerine kadar çıkarılır Fakat oruçlu olanlar mazmaza ve istinşakı böyle aşırı yapmazlar
6) Misvak kullanmak Şöyle ki: Misvak, arak denilen ağacın dalından yapılan ve dişleri temizlemek için kullanılan bir fırçadır Böyle lifleri olan diğer ağaç dallarından da yapılabilir Misvak, parmak kalınlığında ve bir karış boyunda olmalıdır Sağ ele alınır ve serçe parmağının üstünden geçirilir, baş parmak ve işaret parmağı ile tutularak ıslak olan ağzın sağ tarafından enine olarak dişler fırçalanır Bunun kullanılması oruca zarar vermez
Misvakın pek çok yararları ve sevabı vardır Dişleri temizler, ağız kokusunu giderir, sağlığa yararlı olur Bir hadisi şerifte: Misvak, ağzı temizleyici ve Rabbin rızasını kazandırıcıdır,buyurulmuştur Diğer bir hadisi şerifde de: Eğer ümmetime güçlük vermeyecek olsaydım, her abdest için misvak kullanmalarını onlara emrederdim,buyurulmuştur
Misvak bulunmaz veya kullanıldığında dişleri kanatırsa, onun yerine parmak kullanılabilir Şöyle ki: Baş parmak ağzın sağ tarafına, şehadet parmağı da sol tarafına salınarak üst ve alt dişler ovalanır Misvak kullanmak yalnız namazlara özgü değildir, kullanılması her zaman iyidir; çünkü temizliğe yardımcıdır Kıl fırçalarla yapılan diş temizlemelerine de üstünlüğü vardır
Kadınlar oruçlu olmadıkları zaman çiğnedikleri sakız misvak yerine geçer
7) Sıra gözetmek: Abdest alırken önce yüz, sonra kollar yıkanır Bundan sonra başa meshedilir ve arkasından da ayaklar yıkanır Ayaklarda mest varsa, mestlerin üzeri meshedilir Bu şekilde sıra gözetilmezse, yine abdest sahih olur, ancak sünnete uyulmuş olmaz
(Şafiî ve Hanbelîlere göre, abdest alırken bu sıraya uymak farzdır)
8) Abdesle sağ tarafdan başlamak: Sağ kol, sol koldan önce ve sağ ayak, sol ayakdan önce yıkanır Sağ taraf daha şerefli olduğu için böyle yapılır
9) Abdest organlarını üçer kez yıkamak Bunlardan biri farz, diğer ikisi sünnettir Üçten fazla veya üçten az yıkamak sünnete aykırıdır Şüphe sebebiyle veya su azlığı dolayısıyla bu sayılar azaltılıp çoğaltılabilir
10) Elleri ve ayakları yıkamaya başlarken parmak uçlarından başlanır
11) Eller ve ayaklar yıkanırken parmakların arasını yoklayıp yıkamak (hilallamak): El parmakları birbirine sokularak, ayak parmakları da el parmaklarından biri ile yapılır Sol elin serçe parmağı ile sağ ayağın altından ve serçe parmağın arasından hilallamaya başlayarak sıra ile sol ayağın serçe parmağında sona erdirilmesi iyidir Parmakları akar suya koymak da hilallama yerine geçer
12) Abdest suyunu, bıyıkların ve kaşların altlarına ve yüzün çevresinden sarkmış bulunan fazla kıllara eriştirmek
13) Sakalın çeneden aşağıya uzamış kısmını meshetmek ve sık olan sakalı bir avuç su ile alt tarafından el parmakları ile hilallamak Bu, iki İmama göredir, İmamı Azam'a göre müstahabdır
14) Başın tamamını bir su ile meshetmek Buna Kaplama Mesihdenir Sünnet üzere kaplama mesih şöyle yapılır: Her iki el tamamen ıslatılır Sonra bu iki elin baş parmakları ile işaret parmaklarından sonra gelen üç parmak birbirine bitiştirilir Bu ellerin ayaları yukarı kaldırılıp o bitişik parmaklar uç uca gelmek üzere birbirine yaklaştırılır
Böylece bitişik halde olan iki elin parmakları başın ön tarafından enseye kadar çekilir Sonra ellerin ayaları başın iki tarafına yapıştırılarak ense tarafından başın önüne kadar çekilir Böylece bütün başın meshi bitmiş olur Sonra başa değdirilmeyen baş parmakların içi ile kulakların dışları ve şehadet parmakları ile de kulakların içleri meshedilir Parmakların arkaları ile de boyun meshedilir Bununla beraber başın her tarafı istenildiği bir şekilde meshedilebilir
(Şafiîlere göre, meshi üç kez tekrarlamak sünnettir)
15) Kulakları meshetmek Bu mesih bir su ile yapılabileceği gibi yukarıda bildirildiği şekilde de yapılabilir Serçe parmaklarını kulak deliklerine sokarak kımıldatmalıdır
(Hanbelîlere göre, kulakları ve içlerini meshetmek farzdır; çünkü bunlar da baş kısmına dahildir)
16) Boynu meshetmek: Başı ve kulakları meshettikten sonra, iki elin arkaları ile ve üçer parmakla, yeni bir suya gerek kalmaksızın boyun meshedilir Boğazı meshetmek bid'attır
17) Abdest organlarını, üzerlerine dökülen su ile iyice ovmak
18) Abdest organlarını, arada kesinti yapmadan yıkamak Bir organ henüz kurumadan diğerini yıkamaya geçmek Buna Viladenir Havanın sıcaklığı sebebiyle yıkanan organın hemen kuruması vilaya engel değildir
Bazı alimlere göre vila: Abdest alırken araya başka bir iş sokmamaktır
(Malikîlerle Hanbelîlere göre, abdest organları yıkanırken hemen birbiri ardından yıkanmaları ve araya başka bir iş sokulmaması farzdır)