Adab-ı Muaşeret

ADAB

Ahlak,terbiye ve nezaket kuralları Birini ziyafete davet etmek manasını ifade eden edeb, İslam'ın guzel saydığı soz ve davranışlardır Bu itibarla edep, insanların kendisine davet olunan bilimum hayır, zarafet, usluluk ve guzel ahlak demektir Edeb, insanı ayıplanma ve kotulenme sebeplerinden koruyan nefsin koklu bir kuvvetidir

Ayet ve Hadisler Işığında Adabı Muaşeretten Ornekler

*** Herkese karşı tatlı dilli, guler yuzlu acık kalbli olmak Allah iyi huylu guler yuzlu kimseyi sever

*** Herkes ile guzel goruşmek, halka eziyet vermekten sakınmak Musluman diğer muslumanların elinden ve dilinden emin olduğu kişidir

*** Kotuluğe karşı iyilikte bulunmak ve halkın eziyetlerine karşı sabırlı olmak Allah katında sıddikların mertebelerine erişmek icin zulmedeni affetmek, irtibatı kesenle irtibat kurmak esirgeyene esirgemeden vermek gerekir

*** Kuskunluğe, dargınlığa, duşmanlığa son vermek Muslumanın muslumanla uc gunden fazla dargın durrnası helal değildir

*** Dargın iki muslumanın arasını bulmaya calışmak Yalan soylemenin caiz olduğu yerlerden biri, dargınların barışmalarını sağlamak icin soylenen yalandır Bu da sadaka vermek kadar hayırlı bir iştir

*** İnsanların kusurlarını araştırmamak, bilakis bu kusurları ortmeye calışmak Başkasının kusurunu arayan, once kendi kusurunu gormelidir Başkasının kusurunu orten bir muslumanın kusurunu da Allah orter ve onu affeder

*** Dostlar birbirlerini arkalarından mudafaa etmelidir, haklarındaki yanlış fikirleri duzeltmelidirler Kardeşine yardımda bulunana Allah da yardım eder

*** İnsanlara karşı kotu zan ve tohmette bulunmamak, nefret uyandırmamak, dedikodu yapmamak Bu sozlerin konuşulduğu yerleri terketmek

*** Her insanla, kapasite ve mevkilerine gore konuşmak Cahille ilmi konuşma yapılamayacağı gibi, alimle de cahille konuşulduğu gibi konuşulmaz İnsanlara akıllarına gore hitap edilmelidir

*** Buyuklere hurmet ve saygı; kucuklere, duşkunlere şefkat ve merhamet, ozellikle aile arasındaki fertlere iyi muamele etmek İslam'ın esaslarındandır Allah ana babaya saygısızlık bir tarafa ofdemeyi dahi yasaklamıştır Başkasına merhamet etmeyene merhamet olunmaz

*** Herkes hakkında hayır dilemek ve, yardımda bulunmak musluman kardeşliğinin bir ozelliğidir Ancak bu yardımlaşma kotulukte değil, iyilikte olmalıdır Mumin kendisi icin arzu ettiği guzel şeyleri Musluman kardeşi icin de arzu etmelidir Kendini kotuluklerden koruduğu gibi etrafındakileri de korumaya calışmalıdır

*** Selam, muslumanlar arasında sevgi bağlarının kurulmasında onemli bir aractır Selam vermek sunnet, almak ise farzdır Peygamberimiz (sas) selamı yaymamızı, tanısak da tanımasak da her muslumana selam vermemiz gerektiğini bununla da imanımız olgunluğa erdiği icin Cennet'e gireceğimizi mujdelemiştir Bu nedenle gencler ihtiyarlara, binek uzerinde olanlar yuruyenlere, yuruyenler oturanlara, arkadan gelenler onden gidenlere, bir kişi cok kişiye selam vermelidir Selama daha guzel bir şekil de karşılık vermek gerekir esSelamu aleykumdiyene ve aleykumu'sselam ve rahmetullahi ve berekatuhudenmelidir Verilen selamı alma durumunda olmayana selam vermek mekruhtur Yemek yiyene, namaz kılana, Kur'an okuyana, hutbe dinleyene selam verilmemelidir Kafirlere selam verilmez Acıktan acığa Allah'ın emrini ciğneyen ve bu halinde ısrarlı olana da selam verilmez Topluma verilen selama bir kişi karşılık verirse, diğerlerinin selam alma sorumluluğu kalkar Selam getiren birinden selamı almak, mektupta yazılı selama ya mektupla ya da o anda sozle karşılık vermek gerekir Eve girerken ev halkına selam verildiği gibi ayrılırken de selam vererek ayrılmak faziletli bir iştir Boş bir yere girilirken de es selamu aleyna ve ala ibadillahi'sSalihindiyerek selam verilir Selam, muminin mumine yaptığı hayırlı bir duadır Allah'ın selamı, rahmeti ve bereketi uzerine olsunManasına gelen selamlaşmanın yerini basit kelimeler tutmaz

*** Karşılaşan iki musluman birbirlerinin ellerini tutarak musafaha eder Peygamber'e (sas) salavat okur, hal hatır sorarlar Bu durumda olan kişiler henuz birbirlerinden ayrılmadan Allah onlara mağfiret eder

*** Aksırana karşı hayır dua etmek Aksıran kişi elhamdulillahder, yanındaki musluman yerhamukellahyani Allah sana merhamet etsin diye dua eder, aksıran kişi de yehdina ve yehdikumullah yani Allah bizi de sizleri de hidayete daim kılsındiye karşı duada bulunur Buna teşmitdenir

*** Musluman gittiği meclise temiz elbiseyle gitmelidir Yaşlı ve bilgili kimselerden ustte oturmamalı, kendine soz duşmedikce konuşmamalı, soylenilen faydalı şeyleri dinlemelidir Sonradan gelenlere yer vermeli, birbirlerine karşı guler yuzlu, tatlı sozlu olmalıdır Meclisten ayrılırken arkadaşlarından izin alarak ve selam vererek ayrılmalıdır Bu kural cemiyet ve cemaat muaşeretindendir

*** Muslumanlar uygun zamanlarda mumin kardeşlerini, buyuklerini ve yakın akrabalarım ziyaret etmeli, onların gonullerini hoş etmeye calışmalıdır Ancak ziyaretin, cok uzun ve usandırıcı olmamasına ozen gostermelidir Ziyarete gelenlere imkan nisbetinde ikram etmelidir Allah'a ve ahirete inanan, misafirine izzet ve ikramda bulunmalıdır

*** Musluman, din kardeşinin davetine icabet eder, ziyaretinde bulunur Boylece aralarında muhabbet artmış olur Peygamber (sas), Sizden birinizi kardeşi duğun yemeğine veya benzer bir ziyafete davet edince icabet etsinbuyurmuştur Ancak bu tur yerlerde Allah'ın yasakladığı icki ve benzeri şeyler bulunuyorsa oraya gitmemelidir Kotulukleri engelleyeceğine kanaat getirirse, gidebilir Merasimler kulfetten ve gosterişten uzak olmalıdır

*** Muslumanlar, din kardeşleri yanlarına geldiklerinde, hurmet olsun diye ayağa kalkabilirlerAlim zatların ellerini opmek caizdir Ancak dunyalık bir menfaat elde etmek icin el opmek, boyun bukmek, hele hele dalkavukluk yapmak asla doğru değildir Buyuklerin huzurunda yerlere kadar eğilmek ve yeri opmek haramdır

*** Muslumanlıkta komşuluğun buyuk ehemmiyeti vardır Komşu haklarına son derece riayet etmeli, onlara zarar verecek her turlu hareketlerden kacınmalıdır Kotuluklerinden, komşusu emin olmayan kimse gercek mumin olamaz

*** Hastaları ziyarette bulunmak, onların afiyetlerine dua etmek dini bir gorevdir Hz Peygamber (sas) bir hadisinde: Beş şey vardır ki, kardeşine karşı muslumana vazife olur Bunlar da, verilen selamı iade, aksırana hayır dua, davete icabet, hastayı ziyaret ve cenazeleri mezara kadar takip etmektirbuyurmuştur Muslumanlar, vefat eden din kardeşlerinin cenazelerini kabirlerine kadar uzuntulu ve duşunceli goturur kabre defnederler, haklarında rahmetle duada bulunurlar İmkan buldukca muslumanın cenaze namazını da kılmalıdır Kabirlerini ziyaret ederek haklarında hayır duada bulunmak bir vefa borcudur Ancak kabir ziyaretleri İslami olculer icerisinde olmalı, aşırı ta'zim hareketlerinden sakınmalıdır Kabir ziyareti insana olumu ve geleceğini hatırlatır, uyanmaya vesile olur