Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Adıyaman'ın Coğrafi konumu,
Adıyaman'ın Coğrafi özellikleri,
Adıyaman Coğrafyası,
Adıyaman Coğrafi özellikleri
Adıyaman ili Orta Fırat bölümü içinde yer alır Kuzeyde bulunan Çelikhan ile Gerger ilçesinin bir kısmı Doğu Anadolu Bölgesine, Batıda yer alan Gölbaşı ile Besni ilçesinin bir kısmı ise Akdeniz Bölgesine dahil edilmiştir
Adıyaman ilinin Kuzeyinde Malatya ili (Pütürge, Yeşilyurt ve Doğanşehir ilçesi), Batıda Kahramanmaraş ili (Merkez ile Pazarcık ilçesi), Güneybatıda Gaziantep (Araban ilçesi), Güneydoğuda Şanlıurfa ili (Siverek, Hilvan, Bozova ve Halfeti ilçeleri), Doğuda ise Diyarbakır ili (Çermik ile Çüngüş ilçesi) bulunmaktadır Merkez ilçe dahil 9 ilçesi ile 406 köyü vardır İlçeleri Merkez, Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kahta, Samsat, Sincik ve Tut ilçeleridir Adıyaman ili 370 25 ’ ile 380 11 ’ kuzey enlemi, 370 ve 390 doğu boylamı arasında yer alır Adıyaman ilinin yüzölçümü 7 614 km2 , göller ile 7871 km2 olup, rakımı 669 m dir
Eski coğrafyacı ve tarihçilere göre: Güneyde Arap Yarımadasından, Kuzeyde Toros sıradağlarına içten uzanan Arap çöllerinin sona erdiği yerde, Toros sıra dağlarının eteklerinde verimli topraklar yer almaktadır Arap çöllerini kuzeyden bir ay gibi saran bu topraklara binlerce yıldan beri (Bereketli Ay (Hilal) adı verilmiştir Ortadoğu Ülkelerinin merkezinde yer alan cerimli Ay (Hilal) topraklarında Asya, Avrupa ve Afrika kıt ’ alarından gelen ana kara yolları birbirlerini kesmektedir Tarih baştan başa Verimli Ay (Hilal) bölgesi belli başlı ticaret yollarının kavşak noktalarında, büyük ticaret ve sanayi şehirleri doğmuş, büyümüş, yıkılmış ve yerlerine yenileri kurulmuştur Bereketli Ay (Hilal) bölgesinin bir parçası farzedilen Orta Fırat Bölümünün illerinde olan Adıyaman şehri, Cerimli Ay (Hilal) bölgesinin en üstteki sınırını oluşturmaktadır Adıyaman ili yerinde coğrafi özellikleri dolayısıyla tarihinin her döneminde insanların yaşamayı seçim ettikleri bir ikâmetgâh bölgesi olmuştur
Adıyaman ili, Kuzeyde bulunan son derece kıvrımlı Toros sıra dağları ile güneyde ise Gazi Antep ve Şanlı Urfa illerinin son derece düz alanları aralarında yer alır Tektonik intikal kuşağında yer alan Adıyaman ilinde, fazla kıvrımlara eksik lakin geniş düzlüklere kuzey hariç çok rastlanır
Adıyaman ili % 10 ’ dan eksik eğimlidir Yer yer de % 10 – 25 arası ve % 25 ’ den daha pozitif eğimli alanlara rastlanılmaktadır Temel zemini olarak Germav Formasyonu ve Midyat kireçtaşının gözlendiği alanlarda eğimler % 10 – 25 arasındadır
Üst miyosen Yaşlı Tortulların kapladığı alanlarda eğimler genelde % 25 den fazladır Eğimin % 25 den pozitif alanlar, kaya düşme ve heyelana maruz alanlar olarak belirlenmiştir Bu alanlarda eğimin % 10 dan daha az olduğu yerlerde, esas zemini açısından herhangi bir olumsuzluk içermemektedir
PliyoKuvaterner ihtiyar tortul örtüsünün kapladığı alanlar çoğunlukla % 10 dan az eğimlidir Eğimin % 25' ’den fazla olduğu bir kısım alanda dökülme, kaya düşmesi ve heyelan oluşmaktadır Bu alanlar açık havada temel zemini ve topoğrafik eğim açısından olumsuzluk görülmektedir
Alüvyonlu Arazi ise temel zemini özelliğindedir Ancak kaya düşmesi ve heyelana maruz yamaçları olan vadi tabanında (Çarpık Çay vadisi) kalmaktadır böylece bu birim heyelana maruz alan içinde gösterilmiştir İl merkezi ve çevresi orta engebeli bir topoğrafya ya sahiptir Başlıca % 10 ’ dan daha az eğimlerden oluşan bir alan üstüne kurulmuştur
Adıyaman ve çevresinde daha önce yapılmış çalışmalara göre, şu şekilde belirlenmiştir En altta, Daha Aşağı Kretase Yaşlı Kireçtaşı bulunmaktadır Bu kireçtaşları, benzeri kristalize ve dolomitiktir Bu oluşum, bölgenin kuzeyinde görülmekte ve alıştırma alanının açık havada kalmaktadır Bu birim üstünde PaleosenAlt Eosen Yaşlı Germav Formasyonu yer alır Tebeşirimsi marn ile temsil edilen bu formasyon üzerinde ise, Eosen Ihtiyar Midyat Kireçtaşları bulunmaktadır Midyat Kireçtaşları üzerinde ise, alanın güneyine doğru vadi yamaçlarında görülen Üstteki Miyosen Ihtiyar Tortullar gelmektedir Eğri Akarsu ’ ın getirdiği malzemenin oluşturduğu Alüvyonlu Arazi bu çay baştan başa yer almaktadır
Germav Formasyonu, en ihtiyar birimi olarak, Güneydoğu Anadolu ’ da yaygın olarak görülmektedir PaleosenDaha Aşağı Eosen ihtiyar bu formasyon, marn ile temsilcilik edilmektedir Yüzeyde beyaz, sarımtırak beyaz, taze yüzeyde yeşilimtırak beyaz renkli tebeşirimsi haldedir
Adıyaman ili, TC Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ’ nca yayınlanan Türkiye Zelzele Haritası ’ nda IV Derece Yer Sarsıntısı Bölgesi içinde kalmaktadır Bu güne kadar tadil edilmiş Mercalli cetvellerine kadar, en yüksek (7) şiddetinde yer sarsıntısı kaydedilmiştir Tarihi kaynaklardan 1889 ’ da meydana gelen şiddetli depremde şehirde manâlı tahribatın olduğunu, camilerin minarelerinin yıkıldığını öğreniyoruz Son olarak 05051986 tarihinde meydana gelen (5) şiddetindeki yer sarsıntısı ile bunu takiben 06061986 ’ da meydana gelen (6) şiddetindeki depremde önemli miktarda zarar ve can kaybı meydana gelmiştir (İl genelinde 296 ’ sı ağır, 728 ’ i orta ve 1792 ’ si hafif edinmek üzere 2186 ev zarar görmüştür)
Terbiyesizce WSWENE yönünde 100 km değin uzanan Adıyaman depresyonunun genişliği de 4050 km kadardır Sıradan yükseltisinin 500750 metreler arasında bulunduğu ve üstünde Kâhta, Adıyaman, Akpınar, Bağpınar (Çalgan), Keysun (Çakırhöyük), Şambayat, Narince ve Kızlin(Beşyol) kentlerinin yer aldığı havzanın güneyinden Fırat akarsuyu geçmektedir Fırat, havzanın doğusundaki Eosen arazisi içerisinde fazla tipik gömük menderesler yaparak ve Samsat yakınlarında tipik örgülü drenaj şekli göstererek akmaktadır Buna aynı taraçalar ovanın kuzeyindeki Kâhta Çayı vadisinde de mevcuttur Depresyonun suları, Keysun, Göksu, Koruç, Kalbur, Cendere, Aksu dereleri vasıtası ile kuzeyden güneyde Fırat ’a boşaltılmaktadır
Ova batısında, Gölbaşı ovasını Adıyaman ovasından ayıran ve EosenOligosen formasyonlarından oluşmuş bulunan Kozdağ (Besni ilçesinin batısı) yer alır Bunun temelinde ise, kuzey doğuya doğru Kretase kalkerleri ve ofiolitler bulunur (Tut çevresi ve Akdağ) Ova kuzeyindeki yapı da az daha aynıdır Fakat, buradaki TucakUlubabadağ (2587 m) volkanitlerden oluşmuştur Bunların esasını andezitler teşkil eder Ova doğusunda yer alan volkanitler ise, daha genç yaştaki bazaltlardır
Ova güneyi, altta yeniden Kretase yaşlı formasyonlardan ve bunların üstüne gelip geniş alanlar kaplayan Eosen yaşlı kireç taşı ve marnlardan oluşmuştur Bu arazi sıkça, bakımlı bölgeli akışlar gösteren bazaltik lavlarla örtülmüşlerdir ŞanlıurfaAdıyaman arasındaki bu bazaltik volkan konileri ayrıntılarıyla buradaki NWSE yönünde uzanan fayların üzerinde sıralanmışlardır (fisür volkanizması)
Depresyonun güneyi, üstteki Miyosen ihtiyar ve bugün akarsularla fazla parçalanmış olan kireç taşı, marn, kumtaşı ve konglomeralı depolarla temsilcilik edilmektedir Bunların, daha önce bütün depresyonu işgal ettikleri, ovanın kenar kısımlarında parçalar halinde bulunmalarından anlaşılmaktadır Depresyon dıştan bu formasyonlara rastlanmaması, onun ilk çöküşünün üstteki Miyosen ’ den önce olduğunu ortaya koymaktadır Bu devreden sonradan üst Miyosen depoları ile dolan ve bu depoların ağırlığı aşağı çöken havza, yapılan petrol sondajlarından elde edilen bilgilere kadar daha da derinleşmiştir Çökmeler, kuzeyde EW, güney doğuda WNWESE yönü olan faylar baştan başa gerçekleşmiştir Bunlardan, Adıyaman ’ ın kuzeyinde yer alan Karadağ ve Kurucak fayları birbirlerine paralel olup, ovaya egemen olan, Karadağ güneyinde yer yer diklikleri ile temayüz eder başkaca, Adıyaman ’ ın hemen doğusunda Eosen (Lütesiyen) ihtiyar kireç taşı ve marnlardan oluşmuş 804 m Yüksekliğindeki Aldağ, bir horst biçiminde ova ortasında yer alır Özellikle kuzeyindeki fay dikliği çok nettir ve bu fay içerisine Kuruçay deresi yerleşmiş durumdadır Fay, NESW yönünde uzanmaktadır
Kahraman Maraş depresyonunun kuzey doğusunda bulunan ve NESW yönünde sıcacık ve uzun bir hol halinde uzanan ova (3035 km değin uzunluğunda ve 45 km kadar genişliğinde) yaradılış bakımından oldukça ilginçtir ve Kahraman Maraş depresyonunun kısmen de olsa bir devamı niteliğindedir Nitekim, ovanın uzantısı, Kahramanmaraş depresyonunun oluşumunda rol oynayan fayların uzantılarına iyice uymaktadır Büyük bir ihtimalle, Kahramanmaraş depresyonunun güneyinden geçen fay burada da devam etmekte ve ovanın oluşumunda başlıca rolü oynamaktadır
Doğudan Kozdağ, batıdan Yetim dağı (1871 m), kuzeyden Boruk dağı (2110 m) ile sınırlanmış olan ova, güneyden Aksu vasıtası ile Kahramanmaraş depresyonuna açılmaktadır Üstünde Gölbaşı ilçesinin yer aldığı ovada başlıca, birbirleriyle benzer olan 3 göl yer almaktadır Ovanın suları, bu göllerden geçerek Kapı deresi ile Ceyhan ’ ın bir kolu olan Aksu deresi vasıtası ile boşaltılmaktadır
Ova doğusu üstteki KretasePaleosen yaşlı kireç taşı ve ofiolitlerden oluşmuştur Kalkerler karstlaşmaya elverişli olup, içlerinde pek çok karstik şekil, özellikle dolinler oluşmuştur Ova batısı ise, altta Eosen flişleri ile onların üstüne gelen orta Miyosen ihtiyar kalker, kum ve kumtaşları ile temsil edilmektedir Ova güneyinde ise, büyük bir ihtimalle postNeojen yaşlı, güneye doğru genç tektonik hareketlerle çarpılmış bir aşınım sathı vardır Satıh, iyice üstteki Kretase formasyonları içersinde gelişmiştir
Ova, doğudan faylanmış durumdadır Oysa, bölgedeki karstlaşmanın da varlığı, ovanın oluşumunda sadece tektoniğin yok, her ikisinin de rolü olduğunu göstermektedir Belki de, postNeojen sathını deforme eden tektonik hareketlerin niçin olduğu faylar, ovanın oluşumunda etkin rol oynamışlar ve böylece tektonokarstik oluk ortaya çıkmış, sonradan alüvyonlarla dolması ile de bugünkü Gölbaşı ovası oluşmuştur Ovadaki göllerin varlığı ise, yeni çökmelerle ilgili olmalıdır
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
Türkiye ’ nin denizden ortalama yüksekliği 1130 metredir Adıyaman ili ise orta yükseklikte bir sahadır Adıyaman ’ın ortalama ilin yükseltisi yaklaşık olarak 669 metre dir Yörede yükselti 200 ile 1000 metrenin üzerinde değişmekte olup, hipsografik eğrisi çoğunlukla kuzeye içten eksik meyille uzanır
Adıyaman ili, Adıyaman ovası adı bahşedilen, etrafındaki yörelerine kadar daha düz ve alçakta bir alanda kurulmuştur Adıyaman ovası ’ nın kuzeyi hariç, diğer tarafları alçak sahalarla çevrilmiştir
DAĞLAR
Adıyaman ilinde dağlık alanlar azdır KahramanmaraşMalatyaAdıyaman illeri boyunca uzanan Güneydoğu Toros dağları bir duvar gibi kuzeybatı ile kuzeye dürüst uzanarak, Malatya ile Adıyaman ilini birbirinden ayırır Güneydoğu Toros dağların üstünde yükseltiler 2100 ile 2550 metre aralarında değişen tepeler vardır
Adıyaman Ovası ’nı kuzeyden Güneydoğu Toroslar da, Akdağ (2551m), Dibek Dağı (2549 m), Ulubaba Dağı (2533 m), Gördük Dağı (2206 m), Borik Dağı (2110 m), Karadağ (1115 m) ve Kuzeydoğuda Nemrut Dağı (2150 m) dır Güney ve batıda dağ oluşumu yoktur
Adıyaman il topraklarının %52 ’ si dağlıktır İlin kuzeyi dağlık, güneye inildikçe ovalık bölge çoğalır İlin Gölbaşı, Gerger, Çelikhan, Tut ilçeleri dağlık kesimde yer almış olup, eğimi %012 civarındadır Besni, Kahta, Sincik ilçeleri engebeli arazi olup %06 ile 012 arasında değişir Merkez ilçe ile Samsat ilçesinin eğimi %06 ’ nın altındadır
alıntı *
Adıyaman'ın Coğrafi özellikleri,
Adıyaman Coğrafyası,
Adıyaman Coğrafi özellikleri
Adıyaman ili Orta Fırat bölümü içinde yer alır Kuzeyde bulunan Çelikhan ile Gerger ilçesinin bir kısmı Doğu Anadolu Bölgesine, Batıda yer alan Gölbaşı ile Besni ilçesinin bir kısmı ise Akdeniz Bölgesine dahil edilmiştir
Adıyaman ilinin Kuzeyinde Malatya ili (Pütürge, Yeşilyurt ve Doğanşehir ilçesi), Batıda Kahramanmaraş ili (Merkez ile Pazarcık ilçesi), Güneybatıda Gaziantep (Araban ilçesi), Güneydoğuda Şanlıurfa ili (Siverek, Hilvan, Bozova ve Halfeti ilçeleri), Doğuda ise Diyarbakır ili (Çermik ile Çüngüş ilçesi) bulunmaktadır Merkez ilçe dahil 9 ilçesi ile 406 köyü vardır İlçeleri Merkez, Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kahta, Samsat, Sincik ve Tut ilçeleridir Adıyaman ili 370 25 ’ ile 380 11 ’ kuzey enlemi, 370 ve 390 doğu boylamı arasında yer alır Adıyaman ilinin yüzölçümü 7 614 km2 , göller ile 7871 km2 olup, rakımı 669 m dir
Eski coğrafyacı ve tarihçilere göre: Güneyde Arap Yarımadasından, Kuzeyde Toros sıradağlarına içten uzanan Arap çöllerinin sona erdiği yerde, Toros sıra dağlarının eteklerinde verimli topraklar yer almaktadır Arap çöllerini kuzeyden bir ay gibi saran bu topraklara binlerce yıldan beri (Bereketli Ay (Hilal) adı verilmiştir Ortadoğu Ülkelerinin merkezinde yer alan cerimli Ay (Hilal) topraklarında Asya, Avrupa ve Afrika kıt ’ alarından gelen ana kara yolları birbirlerini kesmektedir Tarih baştan başa Verimli Ay (Hilal) bölgesi belli başlı ticaret yollarının kavşak noktalarında, büyük ticaret ve sanayi şehirleri doğmuş, büyümüş, yıkılmış ve yerlerine yenileri kurulmuştur Bereketli Ay (Hilal) bölgesinin bir parçası farzedilen Orta Fırat Bölümünün illerinde olan Adıyaman şehri, Cerimli Ay (Hilal) bölgesinin en üstteki sınırını oluşturmaktadır Adıyaman ili yerinde coğrafi özellikleri dolayısıyla tarihinin her döneminde insanların yaşamayı seçim ettikleri bir ikâmetgâh bölgesi olmuştur
Adıyaman ili, Kuzeyde bulunan son derece kıvrımlı Toros sıra dağları ile güneyde ise Gazi Antep ve Şanlı Urfa illerinin son derece düz alanları aralarında yer alır Tektonik intikal kuşağında yer alan Adıyaman ilinde, fazla kıvrımlara eksik lakin geniş düzlüklere kuzey hariç çok rastlanır
Adıyaman ili % 10 ’ dan eksik eğimlidir Yer yer de % 10 – 25 arası ve % 25 ’ den daha pozitif eğimli alanlara rastlanılmaktadır Temel zemini olarak Germav Formasyonu ve Midyat kireçtaşının gözlendiği alanlarda eğimler % 10 – 25 arasındadır
Üst miyosen Yaşlı Tortulların kapladığı alanlarda eğimler genelde % 25 den fazladır Eğimin % 25 den pozitif alanlar, kaya düşme ve heyelana maruz alanlar olarak belirlenmiştir Bu alanlarda eğimin % 10 dan daha az olduğu yerlerde, esas zemini açısından herhangi bir olumsuzluk içermemektedir
PliyoKuvaterner ihtiyar tortul örtüsünün kapladığı alanlar çoğunlukla % 10 dan az eğimlidir Eğimin % 25' ’den fazla olduğu bir kısım alanda dökülme, kaya düşmesi ve heyelan oluşmaktadır Bu alanlar açık havada temel zemini ve topoğrafik eğim açısından olumsuzluk görülmektedir
Alüvyonlu Arazi ise temel zemini özelliğindedir Ancak kaya düşmesi ve heyelana maruz yamaçları olan vadi tabanında (Çarpık Çay vadisi) kalmaktadır böylece bu birim heyelana maruz alan içinde gösterilmiştir İl merkezi ve çevresi orta engebeli bir topoğrafya ya sahiptir Başlıca % 10 ’ dan daha az eğimlerden oluşan bir alan üstüne kurulmuştur
Adıyaman ve çevresinde daha önce yapılmış çalışmalara göre, şu şekilde belirlenmiştir En altta, Daha Aşağı Kretase Yaşlı Kireçtaşı bulunmaktadır Bu kireçtaşları, benzeri kristalize ve dolomitiktir Bu oluşum, bölgenin kuzeyinde görülmekte ve alıştırma alanının açık havada kalmaktadır Bu birim üstünde PaleosenAlt Eosen Yaşlı Germav Formasyonu yer alır Tebeşirimsi marn ile temsil edilen bu formasyon üzerinde ise, Eosen Ihtiyar Midyat Kireçtaşları bulunmaktadır Midyat Kireçtaşları üzerinde ise, alanın güneyine doğru vadi yamaçlarında görülen Üstteki Miyosen Ihtiyar Tortullar gelmektedir Eğri Akarsu ’ ın getirdiği malzemenin oluşturduğu Alüvyonlu Arazi bu çay baştan başa yer almaktadır
Germav Formasyonu, en ihtiyar birimi olarak, Güneydoğu Anadolu ’ da yaygın olarak görülmektedir PaleosenDaha Aşağı Eosen ihtiyar bu formasyon, marn ile temsilcilik edilmektedir Yüzeyde beyaz, sarımtırak beyaz, taze yüzeyde yeşilimtırak beyaz renkli tebeşirimsi haldedir
Adıyaman ili, TC Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ’ nca yayınlanan Türkiye Zelzele Haritası ’ nda IV Derece Yer Sarsıntısı Bölgesi içinde kalmaktadır Bu güne kadar tadil edilmiş Mercalli cetvellerine kadar, en yüksek (7) şiddetinde yer sarsıntısı kaydedilmiştir Tarihi kaynaklardan 1889 ’ da meydana gelen şiddetli depremde şehirde manâlı tahribatın olduğunu, camilerin minarelerinin yıkıldığını öğreniyoruz Son olarak 05051986 tarihinde meydana gelen (5) şiddetindeki yer sarsıntısı ile bunu takiben 06061986 ’ da meydana gelen (6) şiddetindeki depremde önemli miktarda zarar ve can kaybı meydana gelmiştir (İl genelinde 296 ’ sı ağır, 728 ’ i orta ve 1792 ’ si hafif edinmek üzere 2186 ev zarar görmüştür)
Terbiyesizce WSWENE yönünde 100 km değin uzanan Adıyaman depresyonunun genişliği de 4050 km kadardır Sıradan yükseltisinin 500750 metreler arasında bulunduğu ve üstünde Kâhta, Adıyaman, Akpınar, Bağpınar (Çalgan), Keysun (Çakırhöyük), Şambayat, Narince ve Kızlin(Beşyol) kentlerinin yer aldığı havzanın güneyinden Fırat akarsuyu geçmektedir Fırat, havzanın doğusundaki Eosen arazisi içerisinde fazla tipik gömük menderesler yaparak ve Samsat yakınlarında tipik örgülü drenaj şekli göstererek akmaktadır Buna aynı taraçalar ovanın kuzeyindeki Kâhta Çayı vadisinde de mevcuttur Depresyonun suları, Keysun, Göksu, Koruç, Kalbur, Cendere, Aksu dereleri vasıtası ile kuzeyden güneyde Fırat ’a boşaltılmaktadır
Ova batısında, Gölbaşı ovasını Adıyaman ovasından ayıran ve EosenOligosen formasyonlarından oluşmuş bulunan Kozdağ (Besni ilçesinin batısı) yer alır Bunun temelinde ise, kuzey doğuya doğru Kretase kalkerleri ve ofiolitler bulunur (Tut çevresi ve Akdağ) Ova kuzeyindeki yapı da az daha aynıdır Fakat, buradaki TucakUlubabadağ (2587 m) volkanitlerden oluşmuştur Bunların esasını andezitler teşkil eder Ova doğusunda yer alan volkanitler ise, daha genç yaştaki bazaltlardır
Ova güneyi, altta yeniden Kretase yaşlı formasyonlardan ve bunların üstüne gelip geniş alanlar kaplayan Eosen yaşlı kireç taşı ve marnlardan oluşmuştur Bu arazi sıkça, bakımlı bölgeli akışlar gösteren bazaltik lavlarla örtülmüşlerdir ŞanlıurfaAdıyaman arasındaki bu bazaltik volkan konileri ayrıntılarıyla buradaki NWSE yönünde uzanan fayların üzerinde sıralanmışlardır (fisür volkanizması)
Depresyonun güneyi, üstteki Miyosen ihtiyar ve bugün akarsularla fazla parçalanmış olan kireç taşı, marn, kumtaşı ve konglomeralı depolarla temsilcilik edilmektedir Bunların, daha önce bütün depresyonu işgal ettikleri, ovanın kenar kısımlarında parçalar halinde bulunmalarından anlaşılmaktadır Depresyon dıştan bu formasyonlara rastlanmaması, onun ilk çöküşünün üstteki Miyosen ’ den önce olduğunu ortaya koymaktadır Bu devreden sonradan üst Miyosen depoları ile dolan ve bu depoların ağırlığı aşağı çöken havza, yapılan petrol sondajlarından elde edilen bilgilere kadar daha da derinleşmiştir Çökmeler, kuzeyde EW, güney doğuda WNWESE yönü olan faylar baştan başa gerçekleşmiştir Bunlardan, Adıyaman ’ ın kuzeyinde yer alan Karadağ ve Kurucak fayları birbirlerine paralel olup, ovaya egemen olan, Karadağ güneyinde yer yer diklikleri ile temayüz eder başkaca, Adıyaman ’ ın hemen doğusunda Eosen (Lütesiyen) ihtiyar kireç taşı ve marnlardan oluşmuş 804 m Yüksekliğindeki Aldağ, bir horst biçiminde ova ortasında yer alır Özellikle kuzeyindeki fay dikliği çok nettir ve bu fay içerisine Kuruçay deresi yerleşmiş durumdadır Fay, NESW yönünde uzanmaktadır
Kahraman Maraş depresyonunun kuzey doğusunda bulunan ve NESW yönünde sıcacık ve uzun bir hol halinde uzanan ova (3035 km değin uzunluğunda ve 45 km kadar genişliğinde) yaradılış bakımından oldukça ilginçtir ve Kahraman Maraş depresyonunun kısmen de olsa bir devamı niteliğindedir Nitekim, ovanın uzantısı, Kahramanmaraş depresyonunun oluşumunda rol oynayan fayların uzantılarına iyice uymaktadır Büyük bir ihtimalle, Kahramanmaraş depresyonunun güneyinden geçen fay burada da devam etmekte ve ovanın oluşumunda başlıca rolü oynamaktadır
Doğudan Kozdağ, batıdan Yetim dağı (1871 m), kuzeyden Boruk dağı (2110 m) ile sınırlanmış olan ova, güneyden Aksu vasıtası ile Kahramanmaraş depresyonuna açılmaktadır Üstünde Gölbaşı ilçesinin yer aldığı ovada başlıca, birbirleriyle benzer olan 3 göl yer almaktadır Ovanın suları, bu göllerden geçerek Kapı deresi ile Ceyhan ’ ın bir kolu olan Aksu deresi vasıtası ile boşaltılmaktadır
Ova doğusu üstteki KretasePaleosen yaşlı kireç taşı ve ofiolitlerden oluşmuştur Kalkerler karstlaşmaya elverişli olup, içlerinde pek çok karstik şekil, özellikle dolinler oluşmuştur Ova batısı ise, altta Eosen flişleri ile onların üstüne gelen orta Miyosen ihtiyar kalker, kum ve kumtaşları ile temsil edilmektedir Ova güneyinde ise, büyük bir ihtimalle postNeojen yaşlı, güneye doğru genç tektonik hareketlerle çarpılmış bir aşınım sathı vardır Satıh, iyice üstteki Kretase formasyonları içersinde gelişmiştir
Ova, doğudan faylanmış durumdadır Oysa, bölgedeki karstlaşmanın da varlığı, ovanın oluşumunda sadece tektoniğin yok, her ikisinin de rolü olduğunu göstermektedir Belki de, postNeojen sathını deforme eden tektonik hareketlerin niçin olduğu faylar, ovanın oluşumunda etkin rol oynamışlar ve böylece tektonokarstik oluk ortaya çıkmış, sonradan alüvyonlarla dolması ile de bugünkü Gölbaşı ovası oluşmuştur Ovadaki göllerin varlığı ise, yeni çökmelerle ilgili olmalıdır
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
Türkiye ’ nin denizden ortalama yüksekliği 1130 metredir Adıyaman ili ise orta yükseklikte bir sahadır Adıyaman ’ın ortalama ilin yükseltisi yaklaşık olarak 669 metre dir Yörede yükselti 200 ile 1000 metrenin üzerinde değişmekte olup, hipsografik eğrisi çoğunlukla kuzeye içten eksik meyille uzanır
Adıyaman ili, Adıyaman ovası adı bahşedilen, etrafındaki yörelerine kadar daha düz ve alçakta bir alanda kurulmuştur Adıyaman ovası ’ nın kuzeyi hariç, diğer tarafları alçak sahalarla çevrilmiştir
DAĞLAR
Adıyaman ilinde dağlık alanlar azdır KahramanmaraşMalatyaAdıyaman illeri boyunca uzanan Güneydoğu Toros dağları bir duvar gibi kuzeybatı ile kuzeye dürüst uzanarak, Malatya ile Adıyaman ilini birbirinden ayırır Güneydoğu Toros dağların üstünde yükseltiler 2100 ile 2550 metre aralarında değişen tepeler vardır
Adıyaman Ovası ’nı kuzeyden Güneydoğu Toroslar da, Akdağ (2551m), Dibek Dağı (2549 m), Ulubaba Dağı (2533 m), Gördük Dağı (2206 m), Borik Dağı (2110 m), Karadağ (1115 m) ve Kuzeydoğuda Nemrut Dağı (2150 m) dır Güney ve batıda dağ oluşumu yoktur
Adıyaman il topraklarının %52 ’ si dağlıktır İlin kuzeyi dağlık, güneye inildikçe ovalık bölge çoğalır İlin Gölbaşı, Gerger, Çelikhan, Tut ilçeleri dağlık kesimde yer almış olup, eğimi %012 civarındadır Besni, Kahta, Sincik ilçeleri engebeli arazi olup %06 ile 012 arasında değişir Merkez ilçe ile Samsat ilçesinin eğimi %06 ’ nın altındadır
alıntı *
