Adlar İsimler

Adlar konu anlatımı
ADLAR (İSİMLER)

Tüm kelime türleri,iki gruba ayrılarak değerlendirilir

A)Ad Asilzade Sözcükler:



1)Ad (Isim)

2)Sıfat (Sıfat)

3)Adıl (Zamir)

4)Zarf (Belirteç)

5)Edat (Ilgeç)

6)Bağlaç

7)Ünlem



B)FİİLLER (Eylemler)



1)Adlar:Varlıkları veya kavramları tedarik eden,onları tanımamızı karşılayan sözcüklere “isim denirBir kelimeye mek, mak veya ma, me olumsuzluk ekini getiremiyorsak o sözcük addır



*Bahçe, kum, Ali, kitap, çanta, Almanya, Merkür,…

İsimleri:



A)Tahsis ve anlamlarına tarafından,

B)Varlıkların türüne kadar,

C)Varlıkların sayısına göre,

D)Yapılarına tarafından olmak üzere 4grupta inceleyebiliriz



ÖDEV VE ANLAMLARINA KADAR İSİMLER



1)Somut İsimler:Taş,kitap,çiçek,…

2)Görünmeyen İsimler:Hafıza,sevgi,saygı,iblis,iyilik,üzüntü,…

3)Iş ve Eylem Belirten İsimler:Fiil aristokrat kelimelere “mek, mak, ış, meslek, me, ma ekleri getirilerek türetilen ve iş,oluş,eylem belirten isimlerdirBunlara “fiilimsi (isimfiil) de denir

*Amaçlamak, uyumak, dokunma, eğlenme, bakış, tebessüm,…



VARLIKLARIN TÜRÜNE GÖRE İSİMLER



1)Özel İsimler:Tek olan,öteki varlıklara benzemeyen varlıkların özel adlarıdır

*Köroğlu, Nedim, Türkçe, Mehmet,Minnoş, Pamuk, Türk Dil Kurumu,



2)Tür (Tür) İsimleri:Aynı türden birçok varlığın ortak adlarıdır

*El, but, kardeş, amca, kedi, kaşık,büyük kasaba, kasaba,…



VARLIKLARIN SAYILARINA GÖRE İSİMLER



1)Tekil İsimler:Benzer türden varlıkların bir tekinin adıdır

*Çocuk, ay, kalem, kitap, elbise,…



2)Çoğul İsimler:ler,lar çokluk ekini almış isimlerdir

*Çocuklar, ağaçlar, kitaplar, öğrenciler,…



3)Kalabalık İsimler:Biçim bakımından tekil göründüğü halde çokluk ya da kalabalık anlamı veren adlardır

*Ordu, alay, sürü, kurultay, meclis, takım,…

YAPI BAKIMINDAN İSİMLER



1)Basit İsimler:Hiçbir üretim eki almamış isimlerdir

*Araba, ırk, evimiz, yoldan, tahtayı, çanta, kuşlarım,…



2)Türemiş İsimler:Ad ya da fiil kök ve gövdelerinden yapım ekiyle türeyen isimlerdir

*Yolcu, meslektaş, silgi, ölüm,…



3)Birleşmiş İsimler:İki ismin aralarına diğer bir sözcük girmeyecek şekilde birleşip kalıplaşmasıyla oluşan isimlerdir

*Anayurt, Çanakkale, açıkgöz, patavatsız, aslanağzı, gecekondu mahallesi, ateşkes, biçerdöver, bakarkör, giderayak,…



ISIM TAMLAMALARI



1)Belirtili Isim Tamlaması:Tamlayanın “in alaka ekini tamlananın da “i,si 3tekil birey iyelik ekini aldığı tamlamalardır



ANEKDOT:Belirtili ad tamlamasını bulmak için tamlanana neyin,kimin sorularını sorarız

Türkçe ’nin önemi,

Yolun sonu,

Ali ’nin amcası,

Arabanın boyası,

Fırtınanın gücü,

Bizim köyümüz



2)Belirtisiz Isim Tamlaması:Tamlayanı yalın halde yer alan,tamlananı 3kişi sahiplik ekini alan tamlamalardır

*Sokak kapısı,

*Tarla kuşu,

*Çam ağacı,

*Mektep müdürü,

*Seri koşanı (sıfat)

*Devlet memurları



ANEKDOT:Belirtisiz ad tamlamasını bulmak için tamlanana “ne sorusunu sorarız “Nasıl,ne dek,kaç,hangi gibi sorular sıfat tamlamasını buldurur



3)Takısız Ad Tamlamaları:Tamlayan ve tamlananın tamlama ekleri almadan oluşturdukları ad tamlamasıdırBu tür tamlamalarda tamlayan,tamlananın ya neye benzediğini veya neden yapıldığını anlatır

*Yünden çorap

*Çelik tencere

*Ahşap dolap

*Taş duvar

*Bakır tel



Tamlayan tamlananın niçin yapıldığını belirtiyor Tamlayanla tamlananın arasına “den ekini getirdiğimizde anlam bozulmuyorOysa sıfat tamlamalarında bozulur





*Sarı çorap (önad)

*İnci (gibi) diş

*Kömür göz

*Altın yürek

*Çelik bilek



Tamlayan,tamlananın neye benzediğini ifade ediyorTamlayanla tamlananın arasına “gibi edatını getirirsek önad tamlamasıyla karıştırmayızÇünkü önad tamlamalarının arasına “gibi edatını getiremeyiz



ANEKDOT:Takısız ad tamlamalarının tamlayanları doğada tek başına bulunurken sıfat tamlamalarındaki doğada tek başına bulunmaz



4)Zincirleme Isim Tamlamaları:Bir isim tamlamasının üçüncü bir adla veya diğer bir ad tamlamasıyla oluşturduğu tamlamaya zincirleme isim tamlaması denir

*Bahçe kapısının anahtarı

bsiz isim tam isim

zincirleme isim tam

*Çevre yolunun ağaçlandırma çalışmaları

bsiz ad tam bsiz isim bütün

zincirleme ad bütün



Ad Tamlamalarıyla İlgili özellikler:



1)Belirtili ad tamlamalarında tamlayan çoğul,tamlanan da belgisiz bir kelime olursa tamlayan eki “in yerine “den eki kullanılabilir

*Aşağıdakilerden hangisi (Aşağıdakilerin hangisi)

*Yolculardan biri (Yolcuların biri)



2)Belirtili ad tamlamalarında kimi vakit tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir

*Tadı değil sensiz geçen günlerin



3)Belirtili ve zincirleme ad tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına sözcükler girebilir

*Masanın ayağıMasanın kırık ayağı)

*Evin borcu(Evin bir türlü sona ermek bilmeyen borcu)



4)Belirtili isim tamlamalarında tamlayan,tamlanan veya ikisi pat diye zamir olabilir

*Onun kızı (Tamlayan zamir)

*Çocukların bir çoğu (Tamlanan adıl)

*Onların bir çoğu (Tamlayan da tamlanan da zamir)



5)Tamlayanı zamir olan belirtili isim tamlamalarında tamlayan çoğunlukla düşerBunlara “tamlayanı düşmüş isim tamlaması denir

*Olayı bize babası anlatmıştı (Onun babası)

*Evimiz fazla hoş oldu (Bizim evimiz)

*Paran var mı?(Senin paran)



6)Bir tamlayan,aniden fazla tamlanan için;bir tamlanan da birdenbire çok tamlayan için müşterek kullanılabilir

*Evin kapısı ve penceresi açık kalmıştı(Tamlayan ortak)

*Ahmet ’in,Murat ’ın ve Deniz ’in velisi toplantıya katılmadı(Tamlanan ortak)

ADLARDA DEĞERINI DÜŞÜRME



Adlarda küçültme “cik ve ceğiz ekleriyle sağlanır

*Şu tepeciği aşarsak köy görünür(Ufak yokuş)

*Yavrucak evin yolunu şaşırdı(Küçük çocuk)



Adların sonuna getirilen “cik,ceğiz ekleri adlara öbür anlamlar da katabilir



*Anneciğimi çok özledim(Sevgi)

*Bir milyarcık borç verir misin?(ihmalazımsama)


ANEKDOT:cik eki kimi vakit bedensel bir varlığa ad oldukları süre amortisman anlamını yitirebilir

*Mehmetçik (Türk askeri)

*Gelincik (Çiçek ismi)

*Maymuncuk (Kapı kilidini açan vasıta)

ÇOĞUL EKİNİN (LER,LAR)GÖREVLERİ VE EKLENDİĞİ SÖZCÜKLERE KATTIĞI ANLAMLAR:

Ler,lar eki eklendiği sözcüğe tekrar tekrar çoğul anlamı katmaz;bambaşka kasıt ilgileri de katabilir


*Birazdan Zeynepler kazanç(Belirtilmiş bir aileyi belirtiyor)

*Bu cami Karahanlılar döneminde kalma(Sülale,soy anlamı katmış)

*Müdür Baylar henüz gelmediler(Hürmet)

*Hanımefendiler daha uyanmadılar (Alay, küçümseme, sitem anlamı katmış)

*On yaşlarında bir çocuktu(Takriben anlamı katmış)

*Hasta ateşler içinde kıvranıyordu(Mübalağa)

*Anadalu ’da Yunus ’lar bitmez(Özel ada benzerleri anlamı katmış)

*Akşamları televizyon seyrederim(Belgisiz sıfat yerine geçerek “her anlamı katmış)
Seçme Parça *