Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Afganistanın tarihi hakkında data
Afganistan tarihi
Afganistan, sahip olduğu coğrafi konumdan nedeniyle tarih baştan başa farklı alanlara yönlendirilmiş milletlerin istila ve işgaline maruz kalmıştır MÖ 500lü yıllarda ilk kez İranlılarca işgal edilen alan, daha sonra Büyük İskender orduları tarafından ele geçirilmiştir Arkasında bölgede Baktriana Devleti kurulmuştur Bu devlet, kurulmasından takriben bir asır daha sonra Hindistanda yer alan Çandragupta devletli ile mücadele etmek zorunda kalmıştır
Baktriana Devleti, bu mücadele ve kuzeyden gelen baskılar sonucu, MS 50de yıkılmıştır Bu Nedenle alan, batıdan gelen tehlikeleri atlattıktan sonradan kuzeyden gelen kavimler tarafından korkutma edilmeye başlamıştır Bölge; 50125 yılları arası Türk asıllı oldukları varsayım edilen İskit ve 125480 yılları aralarında ise, Kuşanların egemenlik altına girmiştir
480 yılından sonradan Afganistanın yeni hakimleri, diğer Türk kavimleri olmuştur Önce Akhunlar, bu topraklara yerleşmiş; fakat Göktürklerin baskısı sonucu 4 yyda hakimiyetlerini kaybetmişlerdir daha sonra Akhunlar, bölgede kalmış ve Halaçlar olarak yaşamayı sürdürmüşlerdir 7 yy sonlarına dürüst bölge, İslamiyeti yayan Arap ordularının istilasına uğramıştır Bu istila kısa sürmesine karşın İslamiyet Afganistanda önemli ölçüde kabul görmüştür
İslamiyetin yayılmasıyla burada Samani, Gazneli, Büyük Selçuklu Devleti ve Harzemşahlar gibi Türk devletlerinin hakimiyetleri görüldü 1220den daha sonra Moğollar, Afganistanı istila edip uzun bir zaman (bir buçuk asra yakın) ülkeye hakim oldular Moğol hakimiyeti, Afganistanda yaşamış Türk boylarını Anadoluya göçe zorlamıştır Bölgedeki Moğol eğemenliği, 14 yy sonlarında Timur ordularınca sona erdirilmiştir Timurun kurduğu devlet, ölümünden daha sonra dağılmışsa da torunlarından Muhammed Babürun bölgede kurduğu Türk devleti uzun süre yaşamıştır Babürun Afganistanı merkez yaparak kurduğu devlet, sadece buraya değil Hindistana da Türklerin her tarafta yerleşmesini sağlamıştır
Babür Devleti, Afganistanı egemenlik altında tutmakla birlikte Hindistan ve Afganistan arası dengeyi sağlayamamış ve ağırlığı Hindistana kaydırmıştır Bu şart; kuzeyden Özbek ve kuzeybatıdan da Safevilerin Afganistana inmesine sebep olmuştur Böylece 17 yy ortalarına içten Abdali ve Galzay adını almış olan Halaçlar, dağlık bölgelerden Kandehar ve Zemindaverin daha bereketli bölgeri olan Tarnak Argandap vadilerine göçmüşlerdir
18 yyda Babür Devleti'nin zayıflaması üzerine, Afgan kabileleri de bağımsız hareket etmeye başlamıştır Bu durumda Gılzay gibi bir takım kabilelerin Babür, Abdaliler gibi bazılarının da İran tarafında yer almaları, ülkedeki karışıklığı artırmıştır Bu esnada Nadir Kulu komutasındaki Türkmen ordusu Afganistan ve İranı yönetim altına almış; Hindistan Babür Türk Devletini de vergiye bağlamıştır Nadir Şahın ölümünden daha sonra yönetime geçen Ahmet Şah, Hindistandaki Babür Devletini hakimiyeti altına almıştır (17561757)
Bu yıllarda İranın sergilediği yayılmacı politikanın tehlikesini gören Ahmet Şah, bu konuda Osmanlı Devleti ile müşterek hareket etmeyi istedi ise de, girişimlerinden bir sonuç alamamıştır Ahmet Şahtan daha sonra Afganistan yönetiminde yer alan Timur Şah ve Süre Şah dönemlerinde ülke, önceki ihtişamlı ve dinç durumunu koruyamamış, iç karışıklıklar başgöstermiştir
Bu karışılıklar 19 asrın ilk çeyreğine dek sürdükten sonradan, Arkadaş Muhammedin yönetime geçmesi ile ülkedeki birlik yeniden sağlanmıştır Oysa bu dönemde ise Kuzey Hindistan, Afgan birliğini zayıflatma çabası içine girmiştir Bu yıllarda İngilizlerin yavaş yavaş Hindistanı hakimiyetleri altına aldıkları gözlenmektedir Ilk Afganİngiliz ilişkisi, Kuzey Hindistanda Peşaver probleminin çözümünde İngiliz hakemliği ile olmuştur Arkasında 18391842 yılları arasında süren birincil İngilizAfgan Savaşı patlak vermiştir
Dost Muhammed, ülkesi İngilizlerce işgal edilmesine rağmen 1863te Kabile dönerek yeniden Afgan birliğini sağlamıştı Dost Muhammedin 9 Haziran 1863 tarihinde ölüm etmesi ile Afganistan, yeniden iktidar uğraş kaosuna sürüklenmiştir Oğlu Şir Alinin 1868de iktidarı ele geçirmesiyle bu çaba durulmuştur Rusların Türkistanı işgali, Afganlar ile İngilizleri doğal müttefik yapmıştır Ruslar, Türkistanı işgal etmelerine rağmen Afganistan önderliğinde Orta Asya Devletlerini de içine bölge bir birlik oluşmasından daima çekinmişlerdir
1879da ölüm eden Şir Alinin yerine Yakup Han geçtiyse de, kısa bir zaman daha sonra Afganistanın hakimiyetini Abdurrahman Han ele geçirmiştir 1901de ölüm eden Abdurrahman Han zamanında ikinci İngilizAfgan savaşı yaşanmıştır (18781880) Bu savaş sonunda ülke, büyük çapta mahvolmuş olmuş ve ulusal birlik zayıflamıştır Afganistanın içinde bulunduğu bu negatif şartları fırsat haberdar olan Ruslar, 1881de Türkmenistanı işgal etmiş ve bu nedenle de Afganistan ile komşu olmuşlardır 1901de başa geçen Habibullah Han, 1919da ölünce yerine Emanullah Han geçti Emanullah Han, Hindistandaki İngiliz valiye bir mektup göndererek Afganistanın bağımsız bir devlet olduğunu ve İngiltere ile iyi ilişkiler belirlemek istediğini iletmiştir
İngiltere ise, Afganistan bağımsızlığını kabul edipetmemekte kararsızlık etmiştir Bu koşul ilişkilerin gerginleşmesine ve üçüncü İngilizAfgan harbinin başlamasına sebep olmuştur (1919) Bu savaşta başarı elde edemeyen İngilizler, 8 Ağustos 1919da yapılan anlaşma ile Afganistanın bağımsızlığını tanımıştır *
Afganistan tarihi
Afganistan, sahip olduğu coğrafi konumdan nedeniyle tarih baştan başa farklı alanlara yönlendirilmiş milletlerin istila ve işgaline maruz kalmıştır MÖ 500lü yıllarda ilk kez İranlılarca işgal edilen alan, daha sonra Büyük İskender orduları tarafından ele geçirilmiştir Arkasında bölgede Baktriana Devleti kurulmuştur Bu devlet, kurulmasından takriben bir asır daha sonra Hindistanda yer alan Çandragupta devletli ile mücadele etmek zorunda kalmıştır
Baktriana Devleti, bu mücadele ve kuzeyden gelen baskılar sonucu, MS 50de yıkılmıştır Bu Nedenle alan, batıdan gelen tehlikeleri atlattıktan sonradan kuzeyden gelen kavimler tarafından korkutma edilmeye başlamıştır Bölge; 50125 yılları arası Türk asıllı oldukları varsayım edilen İskit ve 125480 yılları aralarında ise, Kuşanların egemenlik altına girmiştir
480 yılından sonradan Afganistanın yeni hakimleri, diğer Türk kavimleri olmuştur Önce Akhunlar, bu topraklara yerleşmiş; fakat Göktürklerin baskısı sonucu 4 yyda hakimiyetlerini kaybetmişlerdir daha sonra Akhunlar, bölgede kalmış ve Halaçlar olarak yaşamayı sürdürmüşlerdir 7 yy sonlarına dürüst bölge, İslamiyeti yayan Arap ordularının istilasına uğramıştır Bu istila kısa sürmesine karşın İslamiyet Afganistanda önemli ölçüde kabul görmüştür
İslamiyetin yayılmasıyla burada Samani, Gazneli, Büyük Selçuklu Devleti ve Harzemşahlar gibi Türk devletlerinin hakimiyetleri görüldü 1220den daha sonra Moğollar, Afganistanı istila edip uzun bir zaman (bir buçuk asra yakın) ülkeye hakim oldular Moğol hakimiyeti, Afganistanda yaşamış Türk boylarını Anadoluya göçe zorlamıştır Bölgedeki Moğol eğemenliği, 14 yy sonlarında Timur ordularınca sona erdirilmiştir Timurun kurduğu devlet, ölümünden daha sonra dağılmışsa da torunlarından Muhammed Babürun bölgede kurduğu Türk devleti uzun süre yaşamıştır Babürun Afganistanı merkez yaparak kurduğu devlet, sadece buraya değil Hindistana da Türklerin her tarafta yerleşmesini sağlamıştır
Babür Devleti, Afganistanı egemenlik altında tutmakla birlikte Hindistan ve Afganistan arası dengeyi sağlayamamış ve ağırlığı Hindistana kaydırmıştır Bu şart; kuzeyden Özbek ve kuzeybatıdan da Safevilerin Afganistana inmesine sebep olmuştur Böylece 17 yy ortalarına içten Abdali ve Galzay adını almış olan Halaçlar, dağlık bölgelerden Kandehar ve Zemindaverin daha bereketli bölgeri olan Tarnak Argandap vadilerine göçmüşlerdir
18 yyda Babür Devleti'nin zayıflaması üzerine, Afgan kabileleri de bağımsız hareket etmeye başlamıştır Bu durumda Gılzay gibi bir takım kabilelerin Babür, Abdaliler gibi bazılarının da İran tarafında yer almaları, ülkedeki karışıklığı artırmıştır Bu esnada Nadir Kulu komutasındaki Türkmen ordusu Afganistan ve İranı yönetim altına almış; Hindistan Babür Türk Devletini de vergiye bağlamıştır Nadir Şahın ölümünden daha sonra yönetime geçen Ahmet Şah, Hindistandaki Babür Devletini hakimiyeti altına almıştır (17561757)
Bu yıllarda İranın sergilediği yayılmacı politikanın tehlikesini gören Ahmet Şah, bu konuda Osmanlı Devleti ile müşterek hareket etmeyi istedi ise de, girişimlerinden bir sonuç alamamıştır Ahmet Şahtan daha sonra Afganistan yönetiminde yer alan Timur Şah ve Süre Şah dönemlerinde ülke, önceki ihtişamlı ve dinç durumunu koruyamamış, iç karışıklıklar başgöstermiştir
Bu karışılıklar 19 asrın ilk çeyreğine dek sürdükten sonradan, Arkadaş Muhammedin yönetime geçmesi ile ülkedeki birlik yeniden sağlanmıştır Oysa bu dönemde ise Kuzey Hindistan, Afgan birliğini zayıflatma çabası içine girmiştir Bu yıllarda İngilizlerin yavaş yavaş Hindistanı hakimiyetleri altına aldıkları gözlenmektedir Ilk Afganİngiliz ilişkisi, Kuzey Hindistanda Peşaver probleminin çözümünde İngiliz hakemliği ile olmuştur Arkasında 18391842 yılları arasında süren birincil İngilizAfgan Savaşı patlak vermiştir
Dost Muhammed, ülkesi İngilizlerce işgal edilmesine rağmen 1863te Kabile dönerek yeniden Afgan birliğini sağlamıştı Dost Muhammedin 9 Haziran 1863 tarihinde ölüm etmesi ile Afganistan, yeniden iktidar uğraş kaosuna sürüklenmiştir Oğlu Şir Alinin 1868de iktidarı ele geçirmesiyle bu çaba durulmuştur Rusların Türkistanı işgali, Afganlar ile İngilizleri doğal müttefik yapmıştır Ruslar, Türkistanı işgal etmelerine rağmen Afganistan önderliğinde Orta Asya Devletlerini de içine bölge bir birlik oluşmasından daima çekinmişlerdir
1879da ölüm eden Şir Alinin yerine Yakup Han geçtiyse de, kısa bir zaman daha sonra Afganistanın hakimiyetini Abdurrahman Han ele geçirmiştir 1901de ölüm eden Abdurrahman Han zamanında ikinci İngilizAfgan savaşı yaşanmıştır (18781880) Bu savaş sonunda ülke, büyük çapta mahvolmuş olmuş ve ulusal birlik zayıflamıştır Afganistanın içinde bulunduğu bu negatif şartları fırsat haberdar olan Ruslar, 1881de Türkmenistanı işgal etmiş ve bu nedenle de Afganistan ile komşu olmuşlardır 1901de başa geçen Habibullah Han, 1919da ölünce yerine Emanullah Han geçti Emanullah Han, Hindistandaki İngiliz valiye bir mektup göndererek Afganistanın bağımsız bir devlet olduğunu ve İngiltere ile iyi ilişkiler belirlemek istediğini iletmiştir
İngiltere ise, Afganistan bağımsızlığını kabul edipetmemekte kararsızlık etmiştir Bu koşul ilişkilerin gerginleşmesine ve üçüncü İngilizAfgan harbinin başlamasına sebep olmuştur (1919) Bu savaşta başarı elde edemeyen İngilizler, 8 Ağustos 1919da yapılan anlaşma ile Afganistanın bağımsızlığını tanımıştır *
