Afişin Gelişimi

Afişin Gelişimi poster sanatı fahrettin sepetçioğlu yayalarla ilgili afiş yayalarla ilgili afişler sanatının gelişimi Basılı afiş mesajı iletmeyi esas olarak öz – biçim estetik olgularını birleştirir Öz içeriği bildiren, biçim içeriğin görsel betimlenmesini sağlayan estetik harekete geçirmeyi amaçlayan ve içeriği işlevle bütünleştiren bir olgudur Her duvar ilanı doğaldır ama; yöneldiği müşteri kitleye vermeyi amaçladığı mesajı, çevresinde algılatmayı hedefleyen bir biçimlendirme tavrına sahiptir ya da böyle olması beklenir Ancak o kadar afişler vardır ki bu afişlerin sanatsal formlarındaki görsel kuvvet onların pratik işlevlerini aşar Geçekte, bir eşsiz – benzersiz veya kıymetli nesne olarak tasarlanmamış afiş, modern tarihin her bir dönemini karakterize eden gösterme ve düşüncelerin yüzeyde aktarıcısı, sosyal ve kültürel değişimlerin dolaysız yansıtıcısı olmuş, daha çok deneyse dönemlerinde, duvar ilanı, öncü sanatın geleneksel kuralı olan yeni formlara ulaşılmasına yol açmıştır bu nedenle 20 yüzyıl afişleri genel kültürel cereyan içinde öncü ruh taşırlar 1920’lerde herhangi bir satın alınır mahsul gibi geniş bir yaygınlık kazanmış ve kültürel göstergesi haline gelmiş dönemin sanatçılarının bir numaralı ilgi duydukları sanatsal mahsul niteliğine kavuşmuş, böylece yeni doğan grafik sanatının haysiyet kazanmasına neden olmuşlardır Afişler, keza belirlenmiş bir konuda doküman değerindedir, hem de renkli harmoni ve istifiyle estetik değerinde taşırlar Afişin gelişimi 19 yüzyılda olmuştur Önce yazı ile fotoğraf ve taş baskısı ile bir araya geldiler sonradan da renkli taşbaskı ile bunlar renklendi ve bu yoldan çoğaltılabildi Keza ekonomideki gelişmeler işi hızlandırdı giderken duvar ilanı estetiğini ilerletti, farklı bir sanat türü oldu Sanatçılarda buna büyük alaka gösterdiler Manet Bonnard, Toulouse Lautrec, Daumier vb gibi kayda değer sanatçılar bu sanata büyük katkıda bulundular bu arada değişik sanat akımları da duvar ilanı sanatında etkilerini gösterdi Kübizm, Art Nouveau, Bauhaus, Pop Art, Op Art gibi sanat akımları kendi damgalarını afişlere vurdular Espri şiirsellik, reel üstülük, saçmalık gibi dağıtılmış yaklaşımlarla zenginleşti Giderek ayrıntılardan yalınlığa içten bir gelişim gösterdi Bize gelince; Türkiye’de geçen yüzyılda yalnız yazı ve fazla eksik resimde kullanan sarı, mavi, kırmızı, yeşil zemine basılmış ince uzun kağıtlara basılıyordu Büyük yükseklik olanları da vardı Afişe çağcıl anlayışı getiren sanatkâr Almanya’da duvar ilanı eğitimi gören İhap Hulisi olmuştur Uzun vakit bu sanatın tek temsilcisi sayılabilir 1923 yılında ilk duvar ilanı sergisini açtı Bankalara, Tekel’e, Ulusal Piyango’ya, Kurukahveci gibi kurumlara yaptığı afişler bugünde tazeliğini korumaktadır 1927’de poster sanatı Hoş Sanatlar Akademisine girdi 1950’ye kadar afiş sanatında sivrilen sanatçılar aralarında Orhan Omay, Mahzar Resmor, Tarık Uzmen, Yusuf Karaca, Faruk Morel, Natık Soyaren’i sayabiliriz Daha sonraki kuşakta bambaşka yaklaşımlar görüldü Yeni gelenler aralarında Mengü Ertel, Yurdaer Altıntaş, Leyla Uçansu, Erkal Yavi, Metin Edremit, Fahrettin Sepetçioğlu, Sungu Çapan, Turgay Betil, Sait Maden, Sinan Bozkurt, Bülent Erkmen, Sadık Karamustafa vb Afiş sanatçılarımız kendilerini uluslar arası alanlarda gösterdiler Türk afişçiliği seçkin yerini almıştı Poster sanatçıları bir fazla Bienallere katılarak ödüller almışlardır Bunlar içinde Mengü Ertelin öbür bir yeri vardır Türk afiş sanatı bilhassa Mengü Ertel gibi seçkin sanatçıların yaratıcılığı ile uluslar arası düzeyde manâlı bir yere yerleşmiştir Duvar Ilanı tasarımındaki gelişmelere, el basımından dönel zinde litografi baskılara ve oradan bilgisayar kontrollü basıma değin adım adım oluşan teknolojik gelişmeler eşlik etmiştir El ilanlarından dev gibi bilboardlara dürüst dönüşü sayesinde poster, kentsel örgünün aralıksız bir parçası olarak gelişmiş, her dair değişimde, şehir sokağı dekoru için resimli fon oluşturmuştur 20 yüzyıl başlarındaki afişler gün ışığı saatlerinde yayalar ve yavaş hareket eden araçlardaki ırk kadar, yakından izlenebilir bir biçimde tasarlandılar Bunun tersine 24 basılı sayfadan meydana gelen ya da devasa resimlenmiş görüntü ve işaretlerden oluşan bilboardlar süratli hareket eden günümüz trafiğinde oldukça uzakta bile derhal algılanma çabası içindedirler Dahası ülkemizde kullanılan 10 parçalık orta irtifa bilboardlar sıralı billboard panolarına iki ya da üç defa tekrarlanarak çabukçabuk bir ortamda müşteri kitlesi kadar algılanma endişesini yansıtırlar Günümüzde tek sayfada basılı afişler, insanların yakın temas içinde oldukları ortamlarda, otobüs ve metro duraklarında, bir dükkanın vitrininde, direklerde vb yerlerde ve bir de kapak mekanlarda görülür Tüm teknolojik gelişmelere ve değişen iletişim, araç ve ortamlarına rağmen poster bilgilendirme ve ikna etme arabulucu olarak varlığını sürdürmektedir Sanatçının dışa sunumunun diğer hiçbir biçimine benzemeksizin, afişler özel gereksinimlere uygun bir biçimde üretilirler Amerika’ya göç etmiş tasarımcı “E M Knight Kaufer The Ard of Afiş isimli, 1924 tarihli kitabında, afişin çoğu öteki çalışmalara tarafından, diğer işlerden daha fazla tam manasıyla “Görevlendirilmiş olduğunu yazar öte taraftan son çeyrek yüzyıldaki politik ve teknolojik değişimlerin aleyhinde konulmazlığına rağmen, gerçekte becerikli ve canlılık Almanya’da RombowLienemeyer katan, İsviçre’de Wolfqana Weiinaary, Almanya’da RombowLienemeyer ve Van De Sant, Japonya’da Tadanor Yokoa gibi, tasarımcıların bir küçük kesiminin kültürel posterleri, bu kültürel döngünün önemli delilleri olarak meydan çıkar görülmektedir Armin Hofman’ın “duvar ilanı Üstüne Görüşler inde 19 yüzyılın ortalarında geliştirilmiş olan litografinin reprodüksiyon tekniklerini olanaklı kıldığından bahseder ve bu sayede tasarımcının daha karmaşık durumları görselleştirebilme, yapabilme yeteneğini geliştirdiğini, daha geniş seçenekte renk başvuru formu olanağını sağladığını, daha seri üretim yapabildiğini ve daha büyük ölçülerin kullanış olanağı elde ettiğini söyler Ona göre afişin geleceği üzerinde herhangi bir tartışmaya çağdaş iletişim tekniklerinden umulacak olan şartların değişmesi hakkındaki fikirler litografinin doğuşuyla üretilen şaşırtıcı işi görmezlikten gelemez Erken litografik posterler ve onun üretilebilirliği arasındaki tutarlığı sergilediklerinden, grafik sanatına saygınlık kazandırmak açısından kayda değer rol oynarlar öte taraftan fotoğrafın gelişiminde de grafik tasarımı anlayışındaki belirlemelerini Hofman dile getirir Yine Ona kadar sembolik bir açıklama bir nesneyi siyah – beyaz içinde fotografik olarak sunmayı gerektirir aynı zamanda herhangi bir görünmeyen nitelik rengin kullanımını söz konusu olduğunda tamamlanmış olduğu görülür