Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Ağız Sağlığnın Ruhsal Durum Üzerindeki Tesiri (Sosyal Davranış Özellikleri Üzerine Yansımalar) Zayıf ağız sıhhatinin umumî sıhhat ve ömür kalitesi açısından içtimaî tesirleri, münhasıran yetişkin bireyler arasında telaffuz edilmektedir. Gayrikâfi ağız sıhhati çiğneme performansına ve efektif besin seçimine olumsuz tesirler yaparak umum sıhhat açısından bir risk oluşturabilmektedir. İleri yaşa bağlı olarak meydana gelen birçok hastalık (örn.Hipertansiyon, kalp marazları, kronik teneffüs rahatsızlıkları, boşaltım ve psikiyatrik problemler), sistemik illetler ve bunların tedavilerinin yan tesirleri (ilaç tedavileri) ağız sıhhatini aksatabilmekte (azalan tükürük akışı gibi) yada olumsuz tarafta etkileyebilmektedir.
Bununla bir arada, ilerleyen yaşlarda el becerisinin azalması ağız hijyeninin gerektiği üzere yapılamamasına sebep olmaktadır. Ağrı, diş apsesi, ısırma ve çiğneme meseleleri, kayıp yahut hasar görmüş dişlerin tamamı, yaşlı bireylerin gündelik hayatını, özgüvenini, refahını etkileyebilmektedir. (Petersen and Yamamoto., 2005; 33) Vücudun sair bölgeriyle kıyaslandığında insanın yüzü, benliğinin yansımasıdır. Çekicilik, ruhsal gelişimde ve çevre alakalarda kıymetli bir tesire sahiptir. Ağız ve dişlerin laflı ve lafsız iletişimdeki değeri düşünüldüğünde, bu kesimde oluşacak illetler organların fonsiyonlarını bozacak ve muhtemelen farkındalığa zarar verecek ve içtimaî alakaların kurulmasını ve sürdürebilirliğini negatif cephede etkileyebilecektir.
Bireylerin çevre fonksiyonları, “kişiler arası yakın münasebetlerden, toplumsal ve toplumsal aktivitelerde bulunmaya” kadar çok farklı rolleri kapsayabilir. Diş marazları ve bozuklukları bu toplumsal rolleri direkt ya da indirekt etkileyebilmektedir. Örneğin; fonksiyon kaybı besin seçeneklerini kısıtlamakta ve yemeklerden alınan tadı azaltmaktadır. Bu durum dolaylı olarak bireylerin çevre birlikteliklerini sınırlamakta ve yakın arkadaşlıklardan kaçınmalara neden olmaktadır.
Bunun sonucunda bireylerde öz-imaj ve öz inanç kaybı oluşabilmektedir (Reisine., 1985; 75). Çevre fonksiyonların çözülmesi en sıkıntı tarafı, toplumsal bir ağız sorunu olan diş kaybından etkilenebilmeleridir. İngiltere de, yaşlı kişilerde yapılan çalışmalar yüzde 30’nun çiğneme güçlüğü çektiğini ortaya koymuştur. Bununla birlikte yalnızca yüzde 5’i diyetlerini değiştirmişler, yüzde 9’u çiğneme esnasında rahatsızlık duyduklarını ve yüzde 13’ü içtimaî bağlantılar sırasında çekingenlik yaşadıklarını rapor etmişlerdir (Smith ve Sheilman., 1979; 305). Bergendal, yetişkenlerde meydana gelen diş kayıplarının önemli sonuçlar doğurduğunu ve velev kişilerin emeklilikten daha ziyade bu yeni periyoda ayak uydurmada güçlük çektiklerini belirtmiştir (Bergendal., 1989; 6). Fiske ve arkadaşlarının yaptıkları bir çalışmada ise dişsiz hastalarının yüzde 25’inin dişsizliklerinin öğrenilmesi durumda topluluktan dışlanacaklarını düşündükleri için yakın münasebetlerden kaçındıklarını ortaya koymuştur (Fiske ve ark., 1998; 184). Araştırmacılar yetişkinlerin diş kayıplarına olan rekasiyonlarını; öz-güven kaybı ve öz-imaj değişimi, mahrumluk, görünüşlerinden hoşnutsuzluk ve kendilerini daha ileri yaşlarda algılama halinde sıralamışlardır. İngiltere’de 1997-1998 yılları arasında 3000 hanede ağız sıhhatinin ömür kalitesine olan tesiri araştırılmış ve % 70 nispetinde cevaplayıcı ağız sıhhatinin müspet yada negative cephede ömür kalitelerini etkilediği belirlenmiştir. Sosyo-ekonomik seviyesi yüksek ve daha evvelki yıllarda diş tabibi ziyaretini aksatmamış yaşlı bireyler olumlu karşılıklar vermişlerdir (McGrath, Bedi., 1998;15). Yaşlı Kaliforniyalılarda yapılan bir çalışmada; kendi yaşlarındakilere öbür kişilere nazaran kendilerini daha cazibeli gören bireylerin daha ziyade sayıda doğal dişe sahip oldukları belirtilmiştir. Bununa birlikte, tıpkı öbeğin daha az emosyonel anksiyeteye sahip oldukları, sıhhatlerini harika yahut çok hoş olarak derecelendirdikleri ve daha az orantıda total yahut parsiyel protez kullandıkları rapor edilmiştir (Matthias ve ark., 1993;13).
Refahın ve ömür kalitesinin toplumsal ve ruhsal boyutları birbiriyle içiçe geçmiş durumdadır. Bulgular çoklukla, diş marazları (ilk olarak dış görünüşü etkileyen durumlar yahut çok sayıda diş kaybı), ağrılı durumlar, kraniofasiyal deformiteler, ağız ve orofarengeal kanserler üzerinden yürütülmektedir. Ağız meseleleriyle ilişkli olan ruhsal gerilim, ferdî sorularla ve “Beck Depresyon Envanteri” (Beck., 1967) yahut “Semptom Denetim Listesi (SCL-90)” (Derogatis ve ark., 1983) üzere ruhsal testlerele ölçülebilmekte ve standardize edilebilmektedir. Bütün bu sonuçlar; yüz görünümünün daha zayıf bir ömür kalitesini söz ettiği durumlarda, bireylerin toplumsal kontak kurmalarının zorlaştığını göstermektedir. Gündelik fonksiyonlar hastalık tesir profiline nazaran kıymetlendirilmektedir. Dental meselelerin, beslenme, uyku ve dinlenme üzerine büyük tesiri bulunmaktadır. Bununla birlikte, dental meseleler iş gücü ve performans kaybını, içtimaî alakaları, emosyonel davranışları ve hareketliliği etkileyebilmektedir. Bu emelle yapılan bir çalışmada; Hollanda ordusunda hizmetli 62 erde dental meselelerin günlük aktiviteye olan tesiri incelenmiştir. Iştirakçilere, mevcut durumlarından çok ağız diş sıhhati ile ilgili meselelerin, sorumlu oldukları işleri üzerindeki tesirleri sorulmuştur.
Günlük ömür fonksiyonları, Hastalık Tesir Profili üzerine kurgulanmıştır ve dental meselelerin münhasıran yeme-uyuma ve dinlenme üzerinde en büyük tesire sahip oldukları rapore edilmiştir. Bununla birlikte, dental durumların birebir devirde işteki dalgınlık- hobby emeliyle yapılan faaliyetler-sosyal kontaklar, emosyonel davranışlar ve hareketliliği etkilediği ortaya çıkmıştır. Bireylerin içtimaî fonksiyonları, tanışma ve birlikte olma alışkanlıklarından toplumsal ve toplumsal aktivitelere katılmaya kadar birçok farklı rolü içine almaktadır.
Diş illetleri bu içtimaî fonkisyonları rastgele ve bütün seviyelerde kesintiye uğratabilmektedir (Patrick ve ark., 1990; 11). Hindistan lise talebeleri üzerinde yapılan çalışmalarda dental sorunların artmasının akademik performansı kötüleştirdiği görülmüştür (Kahi ve ark., 1971; 25). Kaliforniya üniversitesi talebeleri temporomandibular meselelere bağlı olarak olşan ağrı ve başağrısının çalışma aktivtelerini ve uyku durumunu etkilediğini rapor etmişlerdir (Solberg ve ark., 1979; 98). Amerikan ulusal sıhhat araştırmasında; dental koşulların, 1980 yılında 1.57 milyon mektep devamsızlığına yahut her 100 mektep mekteplisi için yılda 4 günlük mektep kaybına sebep olduğu ortaya çıkmıştır ( Reisine, 1985;75). Huzur meskenlerinde yapılan çalışmalarda ağız hastalıklarına bağlı olarak psikososyal sorun yaşayan geriatrik bireylerin moral seviyelerinde ve ömür kalitelerinin düşük seviyelerde olduğu belirlenmiştir (Locker ve Matear., 2000, Locker ve ark. 2000; 7). Ağız sıhhatinin en değişik tesirlerinin ise gelir kaybı yada evlilik durumunda olduğu bildirilmektedir (Locker ve ark., 2000). Kanadanın Ontario eyaletinde farklı 2 kümeye ilişkin yetişkin popülasyonlarda yapılan çalışmalarda ağız sıhhati sorunlarıyla bağlantılı ferdi farkındalılık (özbilinç) ve çekingenlik bahisleri araştırılmıştır. Her iki çalışmada da bir evvelki yıl yaşadıkları bu biçim meselelerin sıklığı sorulmuş. Onsekiz yaş üstü bireylerin yüzde 7’sinin ağız sıhhati meseleleri nedeniyle konuşma güçlüklükleri çektikleri, yüzde 15’inin ağız meseleleri nedeniyle gülümsemekten yahut kahkaha atmaktan kaçındığı ve yüzde 19’unun dişlerinin yahut ağızlarının görünümü nedeniyle birtakım vakitlerde utangaç davrandıkları rapor edilmiştir (Locker ve Miller., 1994;22). Elli yaş ve üstü bireylerin yüzde 24’ünün devir zaman dişlerinin görünümü nedeniyle içe kapanık bir ruh hali sergiledikleri, yüzde 22’sinin devir hengam kendilerini konforsuz hissettikleri ve yüzde 13’ünün gülümsemekten sakındıkları rapor edilmiştir (Locker ve Slade., 1993; 59).
Bununla bir arada, ilerleyen yaşlarda el becerisinin azalması ağız hijyeninin gerektiği üzere yapılamamasına sebep olmaktadır. Ağrı, diş apsesi, ısırma ve çiğneme meseleleri, kayıp yahut hasar görmüş dişlerin tamamı, yaşlı bireylerin gündelik hayatını, özgüvenini, refahını etkileyebilmektedir. (Petersen and Yamamoto., 2005; 33) Vücudun sair bölgeriyle kıyaslandığında insanın yüzü, benliğinin yansımasıdır. Çekicilik, ruhsal gelişimde ve çevre alakalarda kıymetli bir tesire sahiptir. Ağız ve dişlerin laflı ve lafsız iletişimdeki değeri düşünüldüğünde, bu kesimde oluşacak illetler organların fonsiyonlarını bozacak ve muhtemelen farkındalığa zarar verecek ve içtimaî alakaların kurulmasını ve sürdürebilirliğini negatif cephede etkileyebilecektir.
Bireylerin çevre fonksiyonları, “kişiler arası yakın münasebetlerden, toplumsal ve toplumsal aktivitelerde bulunmaya” kadar çok farklı rolleri kapsayabilir. Diş marazları ve bozuklukları bu toplumsal rolleri direkt ya da indirekt etkileyebilmektedir. Örneğin; fonksiyon kaybı besin seçeneklerini kısıtlamakta ve yemeklerden alınan tadı azaltmaktadır. Bu durum dolaylı olarak bireylerin çevre birlikteliklerini sınırlamakta ve yakın arkadaşlıklardan kaçınmalara neden olmaktadır.
Bunun sonucunda bireylerde öz-imaj ve öz inanç kaybı oluşabilmektedir (Reisine., 1985; 75). Çevre fonksiyonların çözülmesi en sıkıntı tarafı, toplumsal bir ağız sorunu olan diş kaybından etkilenebilmeleridir. İngiltere de, yaşlı kişilerde yapılan çalışmalar yüzde 30’nun çiğneme güçlüğü çektiğini ortaya koymuştur. Bununla birlikte yalnızca yüzde 5’i diyetlerini değiştirmişler, yüzde 9’u çiğneme esnasında rahatsızlık duyduklarını ve yüzde 13’ü içtimaî bağlantılar sırasında çekingenlik yaşadıklarını rapor etmişlerdir (Smith ve Sheilman., 1979; 305). Bergendal, yetişkenlerde meydana gelen diş kayıplarının önemli sonuçlar doğurduğunu ve velev kişilerin emeklilikten daha ziyade bu yeni periyoda ayak uydurmada güçlük çektiklerini belirtmiştir (Bergendal., 1989; 6). Fiske ve arkadaşlarının yaptıkları bir çalışmada ise dişsiz hastalarının yüzde 25’inin dişsizliklerinin öğrenilmesi durumda topluluktan dışlanacaklarını düşündükleri için yakın münasebetlerden kaçındıklarını ortaya koymuştur (Fiske ve ark., 1998; 184). Araştırmacılar yetişkinlerin diş kayıplarına olan rekasiyonlarını; öz-güven kaybı ve öz-imaj değişimi, mahrumluk, görünüşlerinden hoşnutsuzluk ve kendilerini daha ileri yaşlarda algılama halinde sıralamışlardır. İngiltere’de 1997-1998 yılları arasında 3000 hanede ağız sıhhatinin ömür kalitesine olan tesiri araştırılmış ve % 70 nispetinde cevaplayıcı ağız sıhhatinin müspet yada negative cephede ömür kalitelerini etkilediği belirlenmiştir. Sosyo-ekonomik seviyesi yüksek ve daha evvelki yıllarda diş tabibi ziyaretini aksatmamış yaşlı bireyler olumlu karşılıklar vermişlerdir (McGrath, Bedi., 1998;15). Yaşlı Kaliforniyalılarda yapılan bir çalışmada; kendi yaşlarındakilere öbür kişilere nazaran kendilerini daha cazibeli gören bireylerin daha ziyade sayıda doğal dişe sahip oldukları belirtilmiştir. Bununa birlikte, tıpkı öbeğin daha az emosyonel anksiyeteye sahip oldukları, sıhhatlerini harika yahut çok hoş olarak derecelendirdikleri ve daha az orantıda total yahut parsiyel protez kullandıkları rapor edilmiştir (Matthias ve ark., 1993;13).
Refahın ve ömür kalitesinin toplumsal ve ruhsal boyutları birbiriyle içiçe geçmiş durumdadır. Bulgular çoklukla, diş marazları (ilk olarak dış görünüşü etkileyen durumlar yahut çok sayıda diş kaybı), ağrılı durumlar, kraniofasiyal deformiteler, ağız ve orofarengeal kanserler üzerinden yürütülmektedir. Ağız meseleleriyle ilişkli olan ruhsal gerilim, ferdî sorularla ve “Beck Depresyon Envanteri” (Beck., 1967) yahut “Semptom Denetim Listesi (SCL-90)” (Derogatis ve ark., 1983) üzere ruhsal testlerele ölçülebilmekte ve standardize edilebilmektedir. Bütün bu sonuçlar; yüz görünümünün daha zayıf bir ömür kalitesini söz ettiği durumlarda, bireylerin toplumsal kontak kurmalarının zorlaştığını göstermektedir. Gündelik fonksiyonlar hastalık tesir profiline nazaran kıymetlendirilmektedir. Dental meselelerin, beslenme, uyku ve dinlenme üzerine büyük tesiri bulunmaktadır. Bununla birlikte, dental meseleler iş gücü ve performans kaybını, içtimaî alakaları, emosyonel davranışları ve hareketliliği etkileyebilmektedir. Bu emelle yapılan bir çalışmada; Hollanda ordusunda hizmetli 62 erde dental meselelerin günlük aktiviteye olan tesiri incelenmiştir. Iştirakçilere, mevcut durumlarından çok ağız diş sıhhati ile ilgili meselelerin, sorumlu oldukları işleri üzerindeki tesirleri sorulmuştur.
Günlük ömür fonksiyonları, Hastalık Tesir Profili üzerine kurgulanmıştır ve dental meselelerin münhasıran yeme-uyuma ve dinlenme üzerinde en büyük tesire sahip oldukları rapore edilmiştir. Bununla birlikte, dental durumların birebir devirde işteki dalgınlık- hobby emeliyle yapılan faaliyetler-sosyal kontaklar, emosyonel davranışlar ve hareketliliği etkilediği ortaya çıkmıştır. Bireylerin içtimaî fonksiyonları, tanışma ve birlikte olma alışkanlıklarından toplumsal ve toplumsal aktivitelere katılmaya kadar birçok farklı rolü içine almaktadır.
Diş illetleri bu içtimaî fonkisyonları rastgele ve bütün seviyelerde kesintiye uğratabilmektedir (Patrick ve ark., 1990; 11). Hindistan lise talebeleri üzerinde yapılan çalışmalarda dental sorunların artmasının akademik performansı kötüleştirdiği görülmüştür (Kahi ve ark., 1971; 25). Kaliforniya üniversitesi talebeleri temporomandibular meselelere bağlı olarak olşan ağrı ve başağrısının çalışma aktivtelerini ve uyku durumunu etkilediğini rapor etmişlerdir (Solberg ve ark., 1979; 98). Amerikan ulusal sıhhat araştırmasında; dental koşulların, 1980 yılında 1.57 milyon mektep devamsızlığına yahut her 100 mektep mekteplisi için yılda 4 günlük mektep kaybına sebep olduğu ortaya çıkmıştır ( Reisine, 1985;75). Huzur meskenlerinde yapılan çalışmalarda ağız hastalıklarına bağlı olarak psikososyal sorun yaşayan geriatrik bireylerin moral seviyelerinde ve ömür kalitelerinin düşük seviyelerde olduğu belirlenmiştir (Locker ve Matear., 2000, Locker ve ark. 2000; 7). Ağız sıhhatinin en değişik tesirlerinin ise gelir kaybı yada evlilik durumunda olduğu bildirilmektedir (Locker ve ark., 2000). Kanadanın Ontario eyaletinde farklı 2 kümeye ilişkin yetişkin popülasyonlarda yapılan çalışmalarda ağız sıhhati sorunlarıyla bağlantılı ferdi farkındalılık (özbilinç) ve çekingenlik bahisleri araştırılmıştır. Her iki çalışmada da bir evvelki yıl yaşadıkları bu biçim meselelerin sıklığı sorulmuş. Onsekiz yaş üstü bireylerin yüzde 7’sinin ağız sıhhati meseleleri nedeniyle konuşma güçlüklükleri çektikleri, yüzde 15’inin ağız meseleleri nedeniyle gülümsemekten yahut kahkaha atmaktan kaçındığı ve yüzde 19’unun dişlerinin yahut ağızlarının görünümü nedeniyle birtakım vakitlerde utangaç davrandıkları rapor edilmiştir (Locker ve Miller., 1994;22). Elli yaş ve üstü bireylerin yüzde 24’ünün devir zaman dişlerinin görünümü nedeniyle içe kapanık bir ruh hali sergiledikleri, yüzde 22’sinin devir hengam kendilerini konforsuz hissettikleri ve yüzde 13’ünün gülümsemekten sakındıkları rapor edilmiştir (Locker ve Slade., 1993; 59).
