Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Türkler 11. yüzyıl ile birlikte Anadolu’ya gelmeye başlamış ve 1071 Malazgirt zaferi sonrası bu süreç hızlanmıştır. Kendi ortalarında kimi küçük örgütlenmeler kursalar bile en azından dini olarak ortak bir paydada buluşmadıkları ve İslamiyetin yayılması istendiği için ahi teşkilatı kurulmuştur. Ahi teşkilatı Osmanlı Devleti ile özdeşleşmiş olmasına karşın aslında geçmişi çok daha eskiye dayanır.
Ahi teşkilatı için bir esnaf örgütüdür tarifini yapmak gerçek lakin bu örgüt dini temelli olduğu için farklı bir açıdan pahalandırmak de gerekir. Vakit zaman Osmanlı’ya ziyan verdiği bile söylenen ahi teşkilatı aslında Türk - İslam geleneğinin de başlangıcıdır. Gayrimüslimlerin ticari hayata girmesi ile birlikte yok olan ahi teşkilatı nedir, ne vakit kuruldu gibi merak edilen soruları gelin tüm ayrıntılarıyla inceleyelim.
Ahi teşkilatı nedir, ne vakit kuruldu, vazifeleri nelerdir?
Ahi teşkilatı nedir?
Ahi teşkilatını kim kurdu?
Ahi teşkilatı ne vakit kuruldu?
Ahi teşkilatı neden kuruldu?
Ahi teşkilatının vazifeleri nelerdir?
Ahi teşkilatının prensipleri nelerdir?
Ahi teşkilatının kurulmasının sonuçları
Ahi teşkilatı ne vakit kaldırıldı?
Ahi teşkilatı Osmanlı için ziyanlı mıydı?
Temelden başlayalım, ahi teşkilatı nedir?
Ahi teşkilatı, Anadolu’da Türkler tarafından kurulmuş birinci esnaf birliğidir. Bu birlik, Müslüman Türklerden oluşmaktaydı. Teşkilata katılanlara eğitim verilir ve bir meslek sahibi olmaları sağlanırdı. Ahi teşkilatına girmek için pek çok kural olduğu üzere bu birlikte kalabilmek için de uyulması gereken kurallar vardı. Osmanlı Devleti’nin kurulmasında ahi teşkilatının son derece değerli bir rolü vardır.
Ahi teşkilatını kim kurdu?
Bağdat’ta kıymetli İslam alimlerinden ders alan Ahi Evran, 1205 yılında Anadolu’ya geldi. Burada Hacı Bektaş-ı Veli ile tanışan Ahi Evran, Türkler ortasında İslamiyetin o kadar da yaygın olmadığını ve olanlar ortasında da bir birlik olmadığını gördü. Hem bu birliği sağlamak hem de Türkler ortasında İslamiyetin daha süratli yayılması için Hacı Bektaş-ı Veli’nin teşvikiyle ahi teşkilatını kurdu.
Kesin olarak bilinmemekle birlikte ahi teşkilatının birinci defa Kırşehir’de kurulduğu düşünülüyor. Ahi sözü Arapça kardeş manasına gelmektedir. Bu açıdan ahi teşkilatının bir kardeşlik birliği olduğunu söylemek mümkün. Hacı Bektaş-ı Veli’nin teşvikiyle kurulmuş olan bu birlik, Türklerin İslam anlayışının temelini oluşturan Bektaşilik geleneğine bağlıdır.
Ahi teşkilatı ne vakit kuruldu?
Ahi Evran’ın Anadolu’ya gelişinin 1205 yılında olduğu pek çok kaynakta net bir biçimde söyleniyor. Lakin ahi teşkilatının tam olarak ne vakit kurulduğu biliniyor. Osmanlı Devleti’nin 1299 yılında kurulduğunu ve ahi teşkilatının bu kuruluşta değerli bir rolü olduğunu düşünürsek ortadaki birkaç on yıllık süreçte ahi teşkilatının kurulmuş olduğunu söylemek mümkün.
Ahi teşkilatı neden kuruldu?
Ahi Evran, Bağdat’ta eğitim gördüğü sırada Araplar tarafından kurulmuş bir esnaf birliği olan Fütüvvet Teşkilatı'ndan etkilenmiştir ve bunun bir benzerini Anadolu’da kurmak istemiştir. Fütüvvet Teşkilatı, tıpkı ahi teşkilatı üzere esnaflara belli kurallar koyuyor ve onların İslami bedellere uygun olarak ticaret yapmalarını sağlıyordu.
Ahi teşkilatının da birincil kuruluş hedefi, esnafın İslami kurallara uygun ticaret yapmasını sağlamaktır. Lakin öteki bir kıymetli kuruluş maksadı, Türkler ortasında İslamiyeti yaymaktır. Müslüman olmayanlar ahi teşkilatına giremiyorlardı. Bu teşkilata giremeyen esnaflar pek çok avantajdan faydalanamadıkları üzere daha yüksek vergi ödemek zorunda kalıyorlardı.
Osmanlı Devleti’nin kurulması ile birlikte ahi teşkilatının ehemmiyeti arttı zira Osmanlı bir İslam devletiydi ve ticaretin de buna uygun formda yapılması isteniyordu. Ahi teşkilatı kendi içinde bir usta - çırak bağlantısına sahip olduğu için bu teşkilat dışında kalanlar halk tarafından da muteber olarak görülmüyordu. Hatta bu nedenle ahi teşkilatının vakit zaman Osmanlı iktisadına ziyan verdiği bile söylenmektedir. Elbette bu değerlendirmeyi yapacak olan şahıslar uzman tarihçilerdir.
Ahi teşkilatının vazifeleri nelerdir?
Ahi teşkilatının temel misyonu, ticari kuralları belirlemekti. Farklı esnafların yaptıkları işlere nazaran belirlenmiş kurallar vardı. Ahi teşkilatına mensup olan esnaf, bu kurallara uymadığı vakit cezalandırılır ve hatta atılırdı. Halkın refahını ön planda tutan bu kurallar ortasında ekmeğin kaç gram olacağı, eserlerde hangi materyallerin kullanılacağı, materyal kalitesi ve toplumsal bağ adabı üzere temel kurallar vardı.
Ahi teşkilatına katılan herkesin geçmesi gereken evreler vardı. Bu kademeler hem kişinin dini alimliği hem de esnaflık mahareti hakkında bir fikir verirdi. Ahi teşkilatındaki dereceler sırasıyla şu haldedir;
- Yiğit
- Yamak
- Çırak
- Kalfa
- Usta
- Ahi
- Halife
- Şeyh
- Şeyh-ül Meşayıh
Ahi teşkilatının prensipleri nelerdir?
- Cimrilik kapısını bağlamak, lütuf kapısını açmak
- Kahır ve zulüm kapısını bağlamak, hilim ve mülâyemet kapısını açmak
- Hırs kapısını bağlamak, kanaat ve istek kapısını açmak
- Tokluk ve lezzet kapısını bağlamak, riyazet kapısını açmak
- Halktan yana kapısını bağlamak, Hak'tan yana kapısını açmak
- Herze ve hezeyan kapısını bağlamak, beceri Kapısını açmak
- Yalan kapısını bağlamak, doğruluk kapısını açmak
Ahi teşkilatının kurulmasının sonuçları:
- Anadolu’nun Türkleşmesini ve İslamiyetin yayılmasının hızlandırmıştır.
- Göçebe Türklerin yerleşik hayata geçişini hızlandırmıştır.
- Gayrimüslimlerin inhisarında olan işlerin Müslüman Türkler tarafından yapılmasının önü açılmıştır.
- Müslüman Türk esnaflar ortasındaki bağı güçlendirmiştir.
- Moğol istilası üzere sıkıntı devirlerde bile ticaretin güçlü kalması sağlanmıştır.
- Ticari ahlak ve dini yapı korunmuştur.
Ahi teşkilatı ne vakit kaldırıldı?
Tıpkı kuruluşu üzere ahi teşkilatının kaldırılışının da kesin bir tarihini vermek güç. Lakin Osmanlı’nın bir imparatorluk haline gelmesi sonrası gayrimüslim nüfusun artması ile birlikte ticaretin sadece Türklerin ve Müslümanların eline kalması imkansız hale gelmişti. 18. yüzyılın birinci çeyreğinde düzgünden uyguna yaygınlaşan bu durum sonucunda ahi teşkilatı giderek değerini yitirdi ve sonunda yok oldu gitti.
Ahi teşkilatı Osmanlı için ziyanlı mıydı?
Bazı tarihçiler ahi teşkilatının Osmanlı için kıymetli olduğu kadar ziyanlı olduğunu da argüman ederler. Gayrimüslimlerin ticaretini zorlaştırmaları, Bektaşiliği birincil saymaları, sayısal üstünlükleri ile devlete müdahale etmeleri, yeniçeri isyanlarını desteklemeleri gibi birtakım durumlar bu teşkilatın vakit zaman Osmanlı’nın devlet otoritesine karşı geldikleri tezini doğruluyor. Lakin tüm tarihi olgular üzere ahi teşkilatı için de kesin olarak ziyanlı ya da faydalı demek mümkün değildir.
Türkler ortasında İslamiyeti yaymak ve ticari kurallar belirlemek için Türklerin Anadolu’da kurduğu birinci esnaf örgütü olan ahi teşkilatı nedir, ne vakit kuruldu üzere merak edilen soruları yanıtlayarak bu teşkilat hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
