Aile içinde disiplin, sorumluluğu ve uyulması gereken kuralları öğreterek, iç kontrol demek olan ahlak gelişimini sağlar. İç kontrol dıştan gelen zorlamayla olmaz. Fakat sevgi temeline dayanan bir disiplin uygulamasıyla gerçekleşebilir. Bir başka tabirle disiplin, sorumluluğun içselleştirilmesi ile bağlantılıdır ve ceza demek değildir.
Çocuğu dinlemek, anlamak, gerçek bildiriler vermek… Çocuğumuzla bağlantımızda yaşadığımız zahmetler temelde aile içinde disiplin uygulanmasıyla ilintilidir. Yetişkinlerde olduğu üzere çocuklar için de kabul ve takdir görmek, anne ve babası tarafından kendisiyle gurur duyulduğunu bilmek çok kıymetlidir. Kabul görmeyen , gergin, hudutlu yaklaşımlara, bakış ve yüz tabirlerine maruz kalan çocuk hayal kırıklığı yaşar ve kendisinden şad olmayan, kendisini kabul etmeyen bu dış dünyayı denetim ederek kendisini ortaya koymaya, kabul ettirmeye çalışır. Bu durum, çocuğun öğretilmek istenilen davranışa karşı reaksiyon geliştirmeye başlamasına, kendi tavrında ısrarla devam etmesine, anne ve babasını sınayarak ne ölçüde onları etkileyebileceğini ölçmek emeliyle onları daima zorlamasına sebep olur. Çocuğun istediğini yapma konusunda ısrarlı olmasını sağlayan bir başka neden ise, hakikat ve yanlışı birbirinden ayırt etmek için gerekli akıl yürütme yeteneğinin şimdi olgunlaşmamış olmasıdır. Bu durum tekrar de gerektiğinde çocuğun davranışına \\\”dur\\\” , \\\”hayır\\\” demeyi bilmeyi engellemez. Hudut koymak, çocuğun davranışının net (kararlı, kesin, sakin ve sürekli) ve anlaşılır münasebetlerle kısıtlanmasıdır. Emel,çocuğunuzun yapmaması gereken hareketi, sizin hatırınız için,kızdığınız ya da sinirlendiğiniz için değil, yapmaması gerektiği şuuruna ulaşarak yapmamasıdır.
Bu nedenle de, anne baba olarak çocuğa, uyması gereken kuralları ve davranış kalıplarını;
1. Ona örnek olarak, 2. Olumlu geri bildirim vererek ya da hiç bir geri bildirimde bulunmayarak, 3. Hakkından mahrum bırakarak öğretebiliriz.
Çocuklar gördüklerini taklit eder. Ömürlerinde değerli yeri olan yetişkinler, çocuğun olumsuz davranışı karşısında saldırganlık yansısında bulunuyorsa (bağırma, vurma, fırlatma, atma vb.), çocukların da bu örneği izleyerek benzeri davranışları gösterme eğilimleri olur. Bedensel ceza ve tehdit üzere olumsuz denetim yolları, çocuğun davranışını o an için değiştirebilir. Kimi vakit bu çeşit formüller iş yoğunluğu, gerilim altında olma üzere nedenlerle ebeveyn çocuğuna vakit ayıramadığın da uygulanır. Lakin tıpkı formül ikinci sefer uygulandığında çoklukla işe yaramaz. Uzun müddet anne ve babalarından baskıcı ve saldırgan eğilim gören çocuklar da, arkadaşları ve etraflarıyla ilgilerinde saldırgan davranma eğiliminde olmakla berber mutsuz, hırçın, huzursuz, kelam dinlemeyen, palavra söyleyen, sık sık öfke nöbetleri geçiren çocuklar olma eğiliminde olacaklardır. Zira, bu çocuklar kendilerini kıymetsiz hisseden, onaylamayan, dışlanmış, benlik hürmeti ve özgüveni düşük çocuklar olma istikametinde pekiştirilmektedirler. Ne kadar makûs hareket ettiklerini sık sık duyan, bu davranışları için sözel ya da fizikî ceza gören, aşağılanan çocuklar bir mühlet sonra o denli olduklarına inanmaya başlayacaklar ve kendilerine yüklenen rolü benimseyeceklerdir.
Doğumundan itibaren çocuğuna anlayışlı, sevecen, saygılı ve kuralları net söz eden anne-babaların yaramaz çocuklarının olma ihtimali azdır. Zira yaramazlık, çocuğun muhtaçlıklarının karşılanmasını sağlayacak öbür bir yol bilmediği için başvurduğu bir metottur. Ayrıyeten yaramazlık, çocuğun sıkıldığı ve olumlu davrandığı vakit göremediği bir ölçü ilgi ve dikkati yaramazlık yaptığında görebildiği ve fark edilmesini sağladığı için uyguladığı bir usuldür. Kelamı edilen tüm bu aksiliklerin temelinde ve tahlilinde çocuğunuzla olan bağlantı süreciniz ve irtibat şekliniz kıymetli rol oynamaktadır.
Ebeveynin öncelikli gayesi, çocuğun yaşına ve yeteneğine uygun olarak oluşturulacak seçenek ve geri bildirimleri öğrenmesini sağlamaktır (sınırlı seçenekler sunmak, küçük sorumluluklar vermek). Hudut koyma konusunda dengeli olmak (açık, anlaşılır net ses tonu, yüz sözü kullanmak ve her uygulamada tıpkı yaklaşımı sergileyebilmek). Çocuğun evvelden kestirebileceği istikrarlı geri bildirimler vermek (empati kurmak) olmalıdır.
Çocuğunuzu anlamanın temelinde onun neyi niye yaptığının farkında olmanız, kelamlarını geçiştirmeden onu dinlemeniz, oyunlarındaki ipuçlarını atlamamanız kıymetlidir. Çocuğunuza olabildiğince ne demek istediğinizi onun anlayabileceği seviyede (kapasitesi, yetenekleri, yaşı ve ferdî özellikleri) ve açıklıkta tabir etmeniz, neleri yapmaması gerektiğini değil, neleri yapması gerektiğini anlatmanız onun da sizi anlamasını kolaylaştırır.. Ayrıyeten, anne baba olarak denetiminizi yitirmemeniz, onun sizi otorite/güvenilir ve bilir kişi olarak kabul etmesini, sizi daha az sınamasını ve kendisinin işbirliğine daha yatkın olmasını sağlar.
Aile içinde disiplin, sorumluluğu ve uyulması gereken kuralları öğreterek, iç kontrol demek olan ahlak gelişimini sağlar. İç kontrol dıştan gelen zorlamayla olmaz. Lakin sevgi temeline dayanan bir disiplin uygulamasıyla gerçekleşebilir. Bir başka sözle disiplin, sorumluluğun içselleştirilmesi ile bağlantılıdır ve ceza demek değildir.