Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
akarsuların oluşturduğu şekiller,
akarsuların oluşturduğu şekilleri,
Dere Ve Oluşturduğu Şekiller nelerdir
Akarsuların aşındırmayla oluşturdukları şekillerin başında vadiler kazanç Vadiler, akarsuların içinde aktığı uzun çukurluklardır Vadiler, akarsuların yaptığı aşındırmayla yan olarak, içe doğru gelişir Öteki yandan da geriye doğru yıpratma sonucu boylarını uzatırlar
Akarsuların derine aşındırması, döküldükleri deniz veya gölün seviyesine dek devam eder Akarsular bu seviyeye tarafından yapabilecekleri aşındırmayla vadilerine enine, içe doğru ve boylu boyunca uzatırlar
Yamaçlardaki vadiler, tabansız vadilerdir Bunlara kertik vadi ya da “V denir
Tepede Olan yamaçlarda eğim artı olduğu için çabucak akar Onun için aşındırma güçleri fazladır Bu vadiler büklüm yapmadan uzanır Enini aşındırmadan çok derine yıpratma etkilidir Onun için yamaçlar diktir Doğu Karadeniz Dağlarının kuzeye bakam yamaçlarındaki sıka boylu vadiler böyledir
Düz yerlerdeki akarsu vadileri, geniş tabanlıdır Böyle vadiler içinde akarsular büklümler yaparak akar Bu vadiler de derine aşındırma yavaşlamış enine yıpratma devam etmektedir Geniş vadi tabanı içerisinde akarsa yayvan bir yatak içinde akar Tabanlı vadilerin yamaçları yatıktır Düzlüğe ulaştıkları yerlerdeki vadilerde geniş tabanlıdır
Türkiye ’de akarsuların oluşturduğu diğer bir vadi biçimi de boğazlar akarsuların sert kütle içinde açmış oldukları sıcacık ver derin vadilerdir Akarsular sert kütleleri az kalsın yararak geçmişlerdir Bu yüzden bu boğazlara yarma vadiler denir
Yatay katmanlı arazi içine oyulmuş yer alan boğazlara kanyon vadi denir Türkiye ’de bu tip vadilere Torosların yatay katmanlı kalkerleri içerisinde rastlanır
Türkiye ’deki bir başka dere aşındırması da dev kazanıdır Bunlar nehir yatakları içinde çağlayan ve çavlanlarda suyun düştüğü yerde oluşan çukurluklardır Buralarda biriken sular minik göller oluşturmuştur Akdeniz Bölgesi ’nde Düden ve Manavgat akarsularında tipik örnekleri vardır
Bazı akarsular geniş vadi tabanlarında büklümler yaparak akar Bunlara Menderes denir Mendereslerin oluştuğu yerde vadi tabanının eğimi fazla azdır Eğer Menderesler vadi tabanına gömülmüş ise bunlar gömük menderes olarak isimlendirilir
Akarsularla birlikte yağmur, selcik ve sel sularının meydana getirdikleri başka bir aşınım şeklide peri bacalarıdır Bunlar, volkan tüfleri içinde oluşmuş fazla özel şekillerdir Aynı arazide rüzgar aşındırmasının da etkisi ile mantar kaya (şeytan masası) gibi şekiller oluşur
Peri bacaları, vadi ve yayla yamaçlarında yağmur, selcik ve su baskını sularının oluşturduğu yarıntılar arasında meydana gelen piramit şeklindeki oluşuklardır Bunların bazıların tepesinde sert bir tabaka kalıntısı bulunmaktadır
Örnek Ürgüp Göreme, Nevşehir çevresinde peri bacısı örnekleri vardır
Peneplenler, öncelikle akarsular olmak üzere rüzgar erozyonu ve yüzeysel erozyonun da etkisi ile meydana gelir tamamen oluşabilmesi için fazla uzun bir vakit yer kabuğu hareketlerinin olmaması gerekir
2 Biriktirme Şekilleri:
Akarsuların oluşturdukları şekillerin bir kısmı da onların taşıdıkları malzemeyi biriktirmeleri sonucu oluşur Bunların başında birikinti konileri kazanç
Birikinti konileri akarsuların taşıma güçlerinin en ince ayrıntısına kadar azaldığı yerlerde oluşur Dikey yamaçlar her tarafında akarsular çabuk akar
Bu suların yıpratma ve nakliye güçleri de fazladır Oysa akarsular birden düzlüğe ulaştıkları süre hızları ve alüvyon taşıma güçleri azalır Bunun sonucu akarsular yamaçlardan taşıdıkları alüvyonları düz yerlerde biriktirirler Birikinti konilerini daha yayvan olanlarına da birikinti yelpazeleri denir
Bir diğer birikinti şekli ise deltalardır Bunlar akarsuların taşıdıkları alüvyonların deniz ya da göl kıyılarında birikmeleri sonucunda olur Deltaların oluşabilmesi için gelgit olayları, deniz akıntıları ve dalgaların güçlü olmaması gerekir Aksi halde akarsuların kıyıya getirdiği alüvyonlar, bu hareketler sonucu deniz açıklarına taşınır ve delta oluşamaz
Çay yataklarında meydana gelen kum adaları da birikinti şeklidir Bunlar, kurak mevsimde akarsu yataklarında suların azalması sonucu oluşan geçici şekillerdir
Akarsular kadar oluşturulan sekiler, önce biriktirilen alüvyonların sonra aşındırılmasıyla olur Yıpratma sonucu ara sıra alüvyonların altındaki asıl kaya da kazılır Sekiler, önceki vadi tabanlarının akarsularla bitmiş kazılması sonucu yüksekte kalmış düzlüklerdir Nehir yataklarının kenarlarında basamaklar biçiminde bulunurlar
Seçme Parça *
akarsuların oluşturduğu şekilleri,
Dere Ve Oluşturduğu Şekiller nelerdir
Akarsuların aşındırmayla oluşturdukları şekillerin başında vadiler kazanç Vadiler, akarsuların içinde aktığı uzun çukurluklardır Vadiler, akarsuların yaptığı aşındırmayla yan olarak, içe doğru gelişir Öteki yandan da geriye doğru yıpratma sonucu boylarını uzatırlar
Akarsuların derine aşındırması, döküldükleri deniz veya gölün seviyesine dek devam eder Akarsular bu seviyeye tarafından yapabilecekleri aşındırmayla vadilerine enine, içe doğru ve boylu boyunca uzatırlar
Yamaçlardaki vadiler, tabansız vadilerdir Bunlara kertik vadi ya da “V denir
Tepede Olan yamaçlarda eğim artı olduğu için çabucak akar Onun için aşındırma güçleri fazladır Bu vadiler büklüm yapmadan uzanır Enini aşındırmadan çok derine yıpratma etkilidir Onun için yamaçlar diktir Doğu Karadeniz Dağlarının kuzeye bakam yamaçlarındaki sıka boylu vadiler böyledir
Düz yerlerdeki akarsu vadileri, geniş tabanlıdır Böyle vadiler içinde akarsular büklümler yaparak akar Bu vadiler de derine aşındırma yavaşlamış enine yıpratma devam etmektedir Geniş vadi tabanı içerisinde akarsa yayvan bir yatak içinde akar Tabanlı vadilerin yamaçları yatıktır Düzlüğe ulaştıkları yerlerdeki vadilerde geniş tabanlıdır
Türkiye ’de akarsuların oluşturduğu diğer bir vadi biçimi de boğazlar akarsuların sert kütle içinde açmış oldukları sıcacık ver derin vadilerdir Akarsular sert kütleleri az kalsın yararak geçmişlerdir Bu yüzden bu boğazlara yarma vadiler denir
Yatay katmanlı arazi içine oyulmuş yer alan boğazlara kanyon vadi denir Türkiye ’de bu tip vadilere Torosların yatay katmanlı kalkerleri içerisinde rastlanır
Türkiye ’deki bir başka dere aşındırması da dev kazanıdır Bunlar nehir yatakları içinde çağlayan ve çavlanlarda suyun düştüğü yerde oluşan çukurluklardır Buralarda biriken sular minik göller oluşturmuştur Akdeniz Bölgesi ’nde Düden ve Manavgat akarsularında tipik örnekleri vardır
Bazı akarsular geniş vadi tabanlarında büklümler yaparak akar Bunlara Menderes denir Mendereslerin oluştuğu yerde vadi tabanının eğimi fazla azdır Eğer Menderesler vadi tabanına gömülmüş ise bunlar gömük menderes olarak isimlendirilir
Akarsularla birlikte yağmur, selcik ve sel sularının meydana getirdikleri başka bir aşınım şeklide peri bacalarıdır Bunlar, volkan tüfleri içinde oluşmuş fazla özel şekillerdir Aynı arazide rüzgar aşındırmasının da etkisi ile mantar kaya (şeytan masası) gibi şekiller oluşur
Peri bacaları, vadi ve yayla yamaçlarında yağmur, selcik ve su baskını sularının oluşturduğu yarıntılar arasında meydana gelen piramit şeklindeki oluşuklardır Bunların bazıların tepesinde sert bir tabaka kalıntısı bulunmaktadır
Örnek Ürgüp Göreme, Nevşehir çevresinde peri bacısı örnekleri vardır
Peneplenler, öncelikle akarsular olmak üzere rüzgar erozyonu ve yüzeysel erozyonun da etkisi ile meydana gelir tamamen oluşabilmesi için fazla uzun bir vakit yer kabuğu hareketlerinin olmaması gerekir
2 Biriktirme Şekilleri:
Akarsuların oluşturdukları şekillerin bir kısmı da onların taşıdıkları malzemeyi biriktirmeleri sonucu oluşur Bunların başında birikinti konileri kazanç
Birikinti konileri akarsuların taşıma güçlerinin en ince ayrıntısına kadar azaldığı yerlerde oluşur Dikey yamaçlar her tarafında akarsular çabuk akar
Bu suların yıpratma ve nakliye güçleri de fazladır Oysa akarsular birden düzlüğe ulaştıkları süre hızları ve alüvyon taşıma güçleri azalır Bunun sonucu akarsular yamaçlardan taşıdıkları alüvyonları düz yerlerde biriktirirler Birikinti konilerini daha yayvan olanlarına da birikinti yelpazeleri denir
Bir diğer birikinti şekli ise deltalardır Bunlar akarsuların taşıdıkları alüvyonların deniz ya da göl kıyılarında birikmeleri sonucunda olur Deltaların oluşabilmesi için gelgit olayları, deniz akıntıları ve dalgaların güçlü olmaması gerekir Aksi halde akarsuların kıyıya getirdiği alüvyonlar, bu hareketler sonucu deniz açıklarına taşınır ve delta oluşamaz
Çay yataklarında meydana gelen kum adaları da birikinti şeklidir Bunlar, kurak mevsimde akarsu yataklarında suların azalması sonucu oluşan geçici şekillerdir
Akarsular kadar oluşturulan sekiler, önce biriktirilen alüvyonların sonra aşındırılmasıyla olur Yıpratma sonucu ara sıra alüvyonların altındaki asıl kaya da kazılır Sekiler, önceki vadi tabanlarının akarsularla bitmiş kazılması sonucu yüksekte kalmış düzlüklerdir Nehir yataklarının kenarlarında basamaklar biçiminde bulunurlar
Seçme Parça *
