Akaryakıt, içki ve sigara zamlarında sona gelinmedi: Zamların iç yüzü

Türk Vergi Sistemi’nin ayırt edici özelliklerinden biri vergiyi mal ve hizmetler üzerinden alması olageldi. Vergi sisteminin bu özelliği bilhassa AKP devrinde daha da barizleşti.

Gelir ve servet yerine harcamalar üzerinden alınan vergiler fakirin sırtına biniyor ve gelir dağılımını da olumsuz etkiliyor. Harcama üzerinden alınan vergilerde hazineye en çok gelir yaratan vergi ise Katma Bedel Vergisi (KDV).

KDV’yi çabucak akabinde AKP devriyle hayatımıza giren Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) takip ediyor. Fakat ekonomik sakinliğin boyutları ÖTV’nin ayrıntılarında açığa çıkıyor. Yurttaşın alım gücünün düşmesi ve geleceğin meçhul olması mal ve hizmet talebini azalttıkça ÖTV gelirleri de azalıyor. Sonuç bütçe açığı ve borçlanma. 



BEYAZ EŞYA VE OTOMOTİV DALI KRİZE GİRİNCE...

2019 yılı bütçe kanununa nazaran 162,5 milyar lira ÖTV toplanması hedefleniyordu. Yılın birinci 8 ayı yani yüzde 66,7’si geride kalmasına karşın şimdi hedeflenen ÖTV’nin yüzde 56’sı toplanabilmiş durumda. Birinci 8 ayda toplanabilen ÖTV fiyatı 90,9 milyar lira.

Üstelik kimi eserlerde hedeflenenin yarısına dahi ulaşılabilmiş değil. Bu eserlerin başında da beyaz eşya, televizyon vb. güçlü tüketim malları ile motorlu taşıtlar geliyor. Ekonomik sakinlikle bir arada bu eserlerin satışı tabanı görünce hazinenin ÖTV geliri de birebir oranda olumsuz etkilendi.

Seçimlerin yaklaşması ile bu mallarda yapılan ÖTV indirimlerinin de hazineye maliyeti ağır oldu. Üstelik bu eserlerde yaşanan krizden dolayı tahakkuk eden vergiyi tahsil etmekte de rahat davranıyor. ÖTV’de bu iki kalemde hedeflenen ve tahsil edilen meblağlar tablodaki üzere.

ACISI İÇKİ VE SİGARADAN ÇIKIYOR 

Talep davranışı alım gücüyle direkt ilgili olmayan eserler ekonomik sakinlikten nispeten daha az etkileniyor. Bunu bilen hükümet de motorlu taşıtlar ve güçlü tüketim mallarından toplayamadığı vergiyi ziyadesiyle içki ve sigaradan topluyor.  



Yalnızca ağustos ayında toplanan toplam vergi geliri 66,6 milyar lira iken bunun 6,4 milyar lirası yalnızca içki ve sigaradan toplanan ÖTV oldu. Bütçe gelirlerinde hedeflenenin altında olduğunu gören hükümet evvel nisanda daha sonra da temmuzda sigaraya artırım yaptı. Artırım gelen aylardan sonra yaşanan ÖTV tahsilatları bunu deliller cinsten.

Tütün eserlerinden toplanan ÖTV

Nisan ayı: 3,2 milyar TL (zam yapıldı)

Mayıs ayı: 5,2 milyar TL (ÖTV tahsil edildi)

Temmuz ayı: 3,4 milyar TL (yeni artırım yapıldı)

Ağustos ayı: 4,9 milyar TL (ÖTV tahsil edildi)

Motorlu taşıtlar ve sağlam mallardan alınamayan ÖTV bu halde içki ve sigaradan tahsil edilmiş oldu. Üstelik bu eserlerde yıl başında hedeflenen meblağların da üzerine çıkıldı.

Hangi mallardan ÖTV alınıyor? 



Petrol ve doğalgaz eserleri

Motorlu taşıt araçları

Alkollü içecekler

Tütün mamülleri

Kolalı gazozlar

Sağlam tüketim malları

KRİZİN BAŞKA FATURASI AKARYAKITA

Ekonomik sakinlikle birlikte akaryakıt tüketimi de azalsa da son aylarda peşpeşe yapılan artırımlarla ÖTV tahsilatı hedeflenen seviyede tutulmaya çalışılıyor. Yalnızca motorine son 2 ayda gelen 5 artırımın sonuncusu 17 eylül itibariyle yürürlüğe girdi. Bu tarihten itibaren motorinin pompa fiyatına 7 kuruş artırım yapıldı.   


Ozan Gündoğdu/Birgün