Aksarayın Yöresel Halk Oyunları

Aksarayın Yöresel Oyunları,Aksarayın Millet Oyunları,aksaray yöresi folkloru

Aksaray kadınının kıyafetlerini kırsal kesimlerde gündelik ve özel günlerde giymiş olduğu kıyafetler olarak çözümlemek mümkündür Aksaray kadının gündelik ve özel günlerde giydiği kıyafetlere geçmeden önce Aksaray kadınının özelliklerini çözümlemek gerekir

Anadolu da kadın tarih çağlardan bu yandan üretimin ve doğurganlığın sembolü olmuştur Bu özeliklerle oluşan Anadolu kültürü içinde kadın asıl tanrıca olmuş ve bu kült geleneğe bağlı olarak günümüze değin gelmiştir Aksaray kadını bu geleneğin temsilcisi olarak bu yaşamda kayda değer bir yer almıştır Kadınlar oluşan bu kültür gereği özellikle ev ve devlet yönetiminde büyük roller üstlenmiştir Evde ve haricen derleyici ve toparlayıcıdır Eşine ve çocuklarına yan olan kadın bu görevlerini büyük özverilerle yerine getirir Kendi için fazla yaşamayan Aksaray kadını kendine yeterince zaman ayırmaz lüks ve süse pozitif düşkün değildir (son 25 yıla dek) Kazanca göre harcamalarını bilir Geleneklerine emrindeki Aksaraylı kadının incelik ve zarafetini evinin her köşesinde görmek mümkündür

Aksaray kadını; evde ve sokakta giyimine özen gösterir Evde sade ev içi günlük giysileri kullanır Sokakta ve ziyaretlerde ise “karakter adını verdikleri gezmelik kıyafetlerini giyer

Eski Aksaray kadınının karakteristik giyim özelliği şalvardır Şu Anda bile birçok Aksaraylı kadın şalvar ve işlikle (gömlek) görülmektedir Şalvarın özelliği kaybolmamış yalnız kumaşları değişmiştir

Günlük Giysiler: Aksaray kadınının günlük giyimi denince akla gelen ev içi giysileridir Ev içinde meslek yaparken giydiği kıyafet işlik ve şalvardır Bu giysi benzer cins kumaştan yapılmıştır Kıyafet ile birlikte çevre yemeni kullanılır

Ev içinde fazla süsleme ve ziynet eşyası kullanılmamaktadır işlik ve şalvar genel olarak buruşuk kumaştan yapılmaktadır Diril kumaştan yapılmakta olan şalvara bazı yerlerde Doddiriadı da verilmektedir

a) Şalvar: Dolgun kumaştan yapılmıştır içi patiska veya güya bir kumaşla astarlanmıştır Geniş ağızlı 'oldukça bol bir üstteki donudur Belden bileklere değin hatta topuklara dek uzundur Şalvarın beli uçkurlarla bağlanır Paçaları ayağın gireceği genişliktedir Bez baştan başa çizgili olduğu için giyen kişiyi uzun boylu ve ince gösterir Cep ağızları elin rahatça girip çıkacağı şekildedir

b) İşlik: Şalvar üstlüğüdür Şalvarla birlikte aynı çizgili kumaştan yapılmaktadır Vücudu sıkıca sarar Önü açık olup yakada ve belde düğme ile kapanır Kol ağızları manşetle büzülmüştür Vaka çevresi biye ile temizlenmiştir Kollar uzun olur içi patiska ya da güya bir kumaşla astarlanmıştır Manşetler düğme ile kapanmıştır Kol ağızları pililerle daraltılmıştır

Cisim boyu uzun değildir Belden aşağıya dürüst 810 cm uzunluğundadır İşlik cepkeni de vardır

Kişilik Giysileri: Giyime özen belirten Aksaray kadını gezmede misafirleri geldiği zaman özenli ve özenli giyinir Kişilik giysilerini giydiği süre ziynet eşyalarını takar başına iğne oyalı çevre veya yazma örter

a) Şalvar ve İşlik: Günlük giysilerin model özelliğini taşır

b) Hırka: Hırkalar için buruşuk üstü öbür kumaşlardan yapılmış astar ve kumaşın arasına pamuk veya yün konularak sırınmış boyu kasık altlarına dek uzanan bir çeşitlilik cekettir Başlıca kolludur Kolsuz olana yelek adı verilmektedir

c)Salta: Yünlü kumaştan dikilen uzun kollu ön kısmı açık etekleri kısa yarım bir cekettir Üzeri sim ya da sırma ile işlenmiştir Salta göğsü alttan sarar

d) Entari: Karakter giysilerinin en önemlisi entarilerdir Entariler astarlı düz kumaşlardan yapıldığı gibi en fazla kadifeden yapılanları makbuldür Kadifeden yapılan entariler sim ve sırma ile işlenir Buna Mıhlamaadı verilir Etekleri yere katlar uzundur Yani etap topuklarını kaplar Bazılarının arkadaki etekleri kuyruklu olup buna da üç peşli adı verilmektedir Mıhlama ile bele gümüş kemer takılır Bez ipekten olursa Şetariadını alır Şetarinin etekleri simle işlemeli olmaktadır Mıhlama ve öteki entariler önden bele dek açık olmaktadır Bu da düğmelerle tutturulur

Başa Giyilenler:

a) Fes: Üstü basıktır Fes etrafına şifon sarılır Şifanun üzerine iğne takılır veya fes oyalar ile süslenir

b) Yemeni: Yemeni genelde desenli renkli veya düz olarak örtülür Yemeni örtenlerin yaşlarına kadar rengi ve desenleri değişir Yaşlılar beyaz desensiz olanları ya da koyu renkleri tercih ederlerken genç kızlar etrafı iğne oyalı albenisi olan renkleri seçim ederler

c) Çevre: Çevreler desenli veya düz olur Etrafı iğne oyaları ile süslenir Başa düz olarak alınır

Ayağa Giyilenler:

a) Çorap: Yünden elde örülür Desenli veya düz renklidir

b) Pabuç: Mes lastik pabuç yemeni pabuç olarak giyilir

Özel GiyimSaç ve Yüz Bakımı: Gelinlikler şalvar ve işliklerin karakterini taşır Gelinliklerin kumaşları saten veya ipekli satendendir Entari biçiminde her tarafı işlemeli gelinlikler de vardır

Aksaray kadınlarının saçları uzundur zülüf ve perçem görünür Saçlar çoğunlukla örgüler halindedir Kadınlar badana olarak yüzlerine allık gözlerine sürme kaşlarına rastık kullanırlar Düğünlerde veya bir takım özel günlerde ellerine ve but parmaklarına kına yakarlar

Erkek Giysileri: Aksaray erkeği de giyim kuşamına uyarı ve itina gösterir Evde giyeceği ile dışarıda giyeceği farklıdır

İç Giysileri:

a) Don: Belden mısra ya da azıcık diz altına değin uzanan şalvarın bir çeşididir Patiskadan ya da kaput bezinden evde dikilir

b) Göynek: Kadınların giydiği entari biçiminde diz kapağına dek uzundur Bu da evlerde patiskadan veya kaput bezinden dikilir Dikiş makinesi olmayanlar ellerinde dikerler

c) Gecelik: Genellikle yaşlı ya da orta yaş erkekler giyerlerdi Kadınların entarisine benzer ayak bileklerine değin uzar bir takım ihtiyar erkekler evde kaldıkları süre içinde gündüz de giyerlerdi

Başa Giyilenler:

Fes şapka ve fötr şapka kılıkgiysi inkılabından sonra hızla yaygınlaşmıştır Bugün dahi erkeklerin bir kısım fötr şapka giymeye devam ederler

Pantolon: Pantolon olarak oldukça geniş şalvar giyerlerdi Günümüzde de bazı yaşlıları şalvarları ile bakmak mümkündür Diz kapağına dek geniş ondan sonrası daralan ve önden düğmeli şalvarı da giyerlerdi Şalvarın bel kısmına şal (kuşak) sararlardı

Gömlek: Yakasız önden düğmeli ve namına işlik dediğimiz giysiyi giyerlerdi Yakalı olanlar da vardı Zamanla işlik adı mintan ve gömlek şekline dönüşmüştür

Yelek: Yakasız dairesel yakalı ve dikey yakalı kolsuz önden düğmeli ve delme adını verdikleri yeleği gömleğin üzerine giyerlerdi Aksesuar olarak köstekli saat zinciriyle asılır ve saat yelleğin cebinde dururdu

Palto: Kışın terziler kadar barbar kalın kumaştan dikilen sakavadı verilen giysidir; en üste giyilir

Kadın ve erkek giyiminde eskiden görülen böylece fazla teferruat günümüzde iyice ortadan kalkmıştır

Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğünce Aksaray ’da Halk Oyunları Müziği ve Giysilerini tespit etmek nedeniyle 28 Eylül – 09 Ekim tarihleri aralarında insanlar kültürü bölge araştırması yapıldı Araştırma Vali Orhan Alimoğlu ve İl Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Varol ’un koordinatörlüğünde Kültür ve Turizm Bakanlığı Folklor Araştırmacıları Aycan Hasırcılar ve HSinan Mete tarafından yapıldı Araştırmacılara Valiliğimiz İl Özel İdaresi Kültür ve Sosyal İşler Müdürü Ali Aydınlatılmış ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü temsilcisi Refik şahin eşlik etti

Aksaray ’da millet oyunları müziği ve geleneksel giyimi konusunda günümüze değin ayrıntılı bir çalışmanın yapılmamış olması sebebiyle gerçekleştirilen araştırma sonucunda bölgenin irk oyunu ve geleneksel giysileri Kültür ve Turizm Bakanlığı Insanlar Kültürü Arşivi ’ne kazandırıldığı gibi Aksaray irk oyunları müziği ve geleneksel giysileri de kayıt edildi 2010 yılı Nisan ya da Mayıs ayında Aksaray millet oyunları müziği ve geleneksel giysileri konusunda sempozyum düzenlenmesi de planlandığı açıklandı Alıştırma sonrası 19 yörenin ahali oyunları ve giysileri ses kaydı ve resim çekimleri ile tescil altına alındı


Merkez : Insanlar Oyunları ve Geleneksel Kıyafet
MerkezKoçpınar Köyü : Geleneksel Giysi Bayan Oyunları
MerkezElmacık Köyü : Insanlar Oyunları
MerkezSultanhanı Beldesi : Geleneksel Giysi
EskilTosun Mahallesi : Geleneksel Giysi
EskilKökez Köyü : Geleneksel Giysi
Gülağaç : Geleneksel Kıyafet Halk Oyunları ve Müziği
GülağaçSaratlı Beldesi : Geleneksel Kıyafet Halk Oyunları ve Müziği
GüzelyurtIhlara Beldesi : Geleneksel Giysi Insanlar Oyunları ve Müziği
GüzelyurtIlıcasu Beldesi : Halk Oyunları ve Müziği
OrtaköyPınarbaşı Köyü : Geleneksel Kıyafet
OrtaköyKümbet Köyü : Halk Oyunları ve Müziği
OrtaköyMerkez : Geleneksel Kıyafet Halk Oyunları ve Müziği
OrtaköyBozkır Beldesi : Millet Oyunları ve Müziği
OrtaköySarıkaraman Beldesi : Ahali Oyunları ve Müziği
OrtaköyBalcı Beldesi : Halk Müziği Oyunları ve Müziği
OrtaköyBalcı Karşısında Mahalle : Kadın Oyunları ve Geleneksel Kıyafet
OrtaköyAkpınar Köyü : Geleneksel Kıyafet Halk Oyunları ve Müziği
Sarıyahşi İlçesi : Irk Oyunları ve Müziği *