Alıntı kelimelerin yazılışı

Dilimize mal olmuş tanıdık olmayan kökenli kelimeler, Türkçede söylendiği gibi yazılır: inci, şehir, ulus, duvar, meren, çamaşır, pencere, kitap, memleket, ceviz, iskele, banka, sigorta, hidrojen, işlem, futbol, portakal, sandalye, elektrik, araba, parlâmenter, parlâmento, şarjör

Fakat şu örneklerde telafuz çoğunlukla değiştiği hâlde, yazılış korunmaktadır: arozöz, beysbol, blender, briyantin, çikolata, entelektüel, firkateyn, fosseptik, ıskonto, kampus, master, mikser, mokasen, mönü, pound, şanjman, trotuvar

Yabancı kökenli kelimelerin yazılışlarıyla ilgili bazı noktalar altında keza gösterilmiştir:

1 İki ünsüzle biten birtakım Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin söylenişinde ünsüzler arasında bir ünlü türemiştir Bu ünlü yazılışta da söyleyişte de belirtilir: bahis ( Arapça bahs), emir ( Arapça emr), fikir ( Arapça fikr), hüküm ( Arapça hükm), ilim ( Arapça ilm), buluş
( Arapça keşf), nakil ( Arapça nakl), hitabe ( Arapça nutk), ömür
( Arapça ömr), dayanma ( Arapça sabr), şahıs ( Arapça şahs), şehir
( Farsça şehr 'kent'), zehir ( Farsça zehr)

Bu kelimeler ünlüyle başlayan bir ek ya da etmek, edilmek, edinmek, olunmak, eylemek yardımcı fiillerini aldıkları vakit türemiş olan meşhur, söylenişte de yazılışta da düşer: bahse, emri, fikre, hükmün, nutku, ömrün, şahsı, şehre; keşfolunmak, nakletmek, şükretmek, seyredilmek, zehretmek, zikreylemek (bk Birleşik kelimeler A 2)

2 İki ünsüzle başlayan batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına meşhur konmadan yazılır: francala, gram, gramer, gramofon, grup, kral, kredi, kritik, plân, pratik, problem, profesör, program, proje, propaganda, protein, prova, psikoloji, slogan, snop, spiker, spor, staj, stil, stüdyo, trafik, tren, triptik

Oysa bu tür birkaç alıntıda, söz başında ya da iki ünsüz arasında bir ünlü türemiştir Bu meşhur söylenişte de yazılışta da gösterilir: iskarpin, iskele, iskelet, istasyon, istatistik, kulüp

3 İçinde alt yana iki ya da daha fazla ünsüz yer alan batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına ünlü konmadan yazılır: alafranga, apartman, biyografi, elektrik, gangster, kilogram, orkestra, paragraf, program, telgraf

4 İki ünsüzle biten batı kökenli alıntılar, ünsüzler arasına meşhur konmadan yazılır: eksen, film, form, lüks, çağdaş, natürmort, risk, seks, dia, teyp

5 Batı kökenli alıntıların içindeki ve sonundaki g ünsüzleri olduğu gibi korunur: biyografi, diyagram, dogma, magma, monografi, paragraf, program; arkeolog, laf cambazı, diyalog, filolog, jeolog, katalog, monolog, psikolog, Türkolog, ürolog

Fakat coğrafya, fotoğraf ve topoğraf kelimelerinde g 'ler, ğ 'ye döner

* * *

Aşağıdaki durumlarda batı kökenli kelimeler, özgün imlâları ile yazılırlar:

1 Ödünçlemeler (Dilimize mal olmamış yabancı kelimeler): bypass (İngilizce), center (İngilizce), centrum (Lâtince), checkup (İngilizce), fuel oil (İngilizce), pipeline (İngilizce), pizza (İtalyanca), ravioli (İtalyanca), spaghetti (İtalyanca)

2 Bilim, sanat ve uzmanlık dallarında kullanılan bir takım terimler: adagio, andante, cuprum, deseptyl, quercus, terminus technicus

3 Lâtin yazı sistemini kullanan dillerden darılma deyim ve sözler: Veni, vidi, vici; conditio sine qua non; eppur si muove; to be or anekdot to be; mehr Licht; l'art pour l'art; l'Etat c'est moi; traduttore, traditore; persona non grata; casus kesin

Mesele falan değildi böylece,

To be or anekdot to be kendisi için;

Bir akşam uyudu;

Uyanmayıverdi

(Orhan Veli Kanık) *