Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Sana, şarap ve kumar hakkında soru sorarlar De ki: Her ikisinde de büyük bir günah ve kişiler için bir ekip yararlar vardır Lakin her ikisinin de günahı yararından daha büyüktür Tekrar sana düzgünlük yolunda ne harcayacaklarını sorarlar "İhtiyaç fazlasını" de Allah size âyetleri bu türlü açıklar ki düşünesiniz (Bakara 2/219)
Az ölçüde alkolüninsan vücudunda rahatlama,sedasyon,neşelenme haz duygusu üzere ruhsal yararlı tesirleri olmasına karşın tekrar ruhsal berbat tesirleri ve aşağıda bahsedeceğimiz nedenlerden dolayı vücuttaki her hücreye zararı vardır.
Alkol kimya endüstrisi için değerli bir çözücü olup insan organizmasına yabancı bir ajandır. Alkol (C2H5OH) tasarrufu yahut alkol bağımlılığının pek çok ekonomik ve içtimaî boyutu bulunmaktadır.
Karaciğer vücuda alınan derhal çabucak tüm besin unsurlarını metabolize ederek vücutta yararlı formlara dönüştürürken, bir kısmını ise suda çözünen hale dönüştürerek zararsızlaştırmaktadır. Kimyasal forma bulunan pek çok ilaç, toksin (aflatoksin, amanitin ) ve alkol ise insan organizmasına birer yabancı olup karaciğer tarafından zararsız yahut en az zararlı hale getirilmektedir. Vücuda alınan alkolün %5-15 lik bir kısmı tez ve idrarla dışarı atılıp geri kalanı karaciğer enzimlerince metabolize edilmektedir. Etilalkol olarak isimlendirilen ve halk arasında ispirto olarak da bilinen alkol vücudumuzda kuvvet de dönüşmektedir. Bu bakımdan bakıldığında alkolun canlı organizmaya yararı olduğu düşünülebilir! Meğer insan organizmasının bir bütün olarak düşünecek olursak hücrelerimizde onlarca velev yüzlerce metabolik çevrimler meydana gelmektedir. Her bir çevrimde yaklaşık 10 enzim tarafından katalizlendiğini düşünürsek binlerce enzim sistemi bulunmaktadır. Ve bu metabolik yollar sürekli birbiri ile entegrasyon içinde ve zincirleme bir biçimde çalışmaktadır. vücuda alınan alkolün büyük çoğunluğu karaciğer hücreleri tarafından metabolize edilerek kuvvete dönüşmektedir. Ama insan organizmasında proteinler, şekerler ve yağların sindirimleri ve bu sindirimlerde rol alan enzimler, oluşan ara eserler ve açığa çıkan güç ölçüleri arasında da bir istikrar bulunmaktadır. Alkol tasarrufu bu dengeyi bozmaktadır. Istikrar bozulunca örneğin dopa ve dopamin denen beyefendisine sinyal taşıyan nörotransmtterajanlar üretilemez ve bir sarhoşluk hasıl olur. Bunun üzere protein metabolizması, yağ metabolizması bozulmaktadır.
Tüm canlı organizmalar çözücü olarak yalnızca suyu kullanmaktadır. Tabiatta suyun mahallini tutacak hiçbir çözücü bulunmamaktadır. Suyun bir ekip fizikî ve kimyasal özellikleri onu canlılar için vazgeçilmez yapmaktadır. Alkol, hücre dış duvarlarınılarını (hüre bütünlüğünü sağlar) ve hücre içinde bulunan pek çok organelin membranını (Örn. mitokondri, ribozom, lizozom, edoplazmik retikulm) kolaylıkla çözebilmek suretiyle üç boyutlu konformasyonunu (natural) değiştirmektedir. Canlılarda yan alan tüm biyokimyasal yapılar (membranlar, DNA, RNA, proteinler vs) hep iç boyutlu yapıları ile fonksiyon gösterirler. Alkol ise natural yapının değişmesine neden olmaktadır. Aslında bunu bir örnekle gözlemleyebiliriz.
Elimize iki adet deney tüpü alalım ve her ikisine doğal bir protein olan yumurta akından eşit orantılarda kolaylım. Birinin üzerine su ve oburunun üzerine alkol ek edelim ve tüpleri hafif bir şeklide elimizle alt üst edip karıştıralım. Alkol ek dilen tüp de bulunan proteinin beyaz çökelek oluşturduğunu ve su ek edilende hiçbir değişim olmadığını gözlemleriz. Burada kullanılacak alkolün yüzdesi hiç değerli değil. En derişik alkolden en seyreltik alkole kadar birebir etkiyi gözlemleriz. Burada ne oldu sanki. Proteinin doğal konformasyonu değiştiğinden protein artık suda çözünmeyip çökelek oluşturmaktadır.
Karaciğer de canlıyı korumak için alkolü metabolize etmek yani parçalamak suretiyle vücuttan uzaklaştırmaya çalışmaktadır. Uzaklaştırırken de parçalanma eserleri kuvvete dönüşmektedir, güç fazlalığı yağlanmaya, yağlanma fazlalığı kilo alımı ve kalp damar hastalıklarına, şeker illetine ve kansere neden olmaktadır. Ayrıyeten yukarıda da laf edildiği üzere gayri canlı olması gereken pek çok metabolik yolun durmasına neden olmaktadır. Az ölçüde da olsa daima olarak alkol alınımında karaciğer kapasitesinin üzerinde çalıştığından ötürü karaciğer yapması gereken işleri ertelemekte ve yeniden istikrar bozulmaktadır. Karaciğerin detoksifikasyon mekanizması bozulunca dışarıdan alınan pek çok ilaç ve toksik ajanın da yıkılıp uzaklaştırılmasıgüçleşmekte ve bunlardan ötürü muaf radikaller denen hücrede birikip hücre vefatına neden olanajanların çoğalmasına neden olmakta ve hücre ömrünü kısaltmaktadır . Başkaca ve daha kıymetlisi özgür radikaller son radde canlı moleküller olup önlerine çıkan derhal her molekül ile reaksiyon verme yeteneğine sahiplerdir, ve gen mutasyonlalarına neden olmaktadırlar. Genlerin mutasyonu ise DNA nın denetimsiz çoğalmasına ve kansere neden olmaktadır. Sonuç olarak, hepatit, siroz, gastrit ve ülser, iştahsızlık, ishal, had sistemi belirtileri(ellerde titreme , hassasiyet vb) akciğer ve karaciğer kanserleri, prostat kanseri, melanoma, lenfoma, kalp damar illetleri (arteoroskleroziz, kalp yet , ani ölüm) üzere pek çok sayıda patalojik bozuklukların alkol kullanan kimselerde çok daha ziyade meydana geldiğini gösteren binlerce ilmî çalışma ve istatistik mevcuttur. Bu illetlerin artması tedavi masraflarının artmasına ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Natürel ki bunlar uzun vadede beklenenler kısa vadede kişinin bilinç bozukluğu (sarhoşluk) halindeykenkendisi ve etrafına verdiği toplumsal zararlar kimizaman vefatla dahi sonuçlanabilmekte ve kimseyi çoğunlukla yasal meselelerle karşı zıdda bırakmaktadır. Kişi ne kadar denetimli olduğunu iddaa etse de sarhoşluğun olmadığı keyfin arttığı dönemlerdebile davranışsal bozuklukların arttığı ilmî çevrelerce kabul görmüş ve topluluğun hücresi olan aile yapısını da bozduğu gösterilmiştir.
Bundan ötürü alkolü gayri bağımlılık yapan ilaçlar üzere psikiyatrik taraftan ele alacak olursak insanoğlunun, birtakım hususların kendi ruhsal durumunu değiştirdiğini ve muvakkat de olsa daha farklı hissetmesini sağladığını farkettiği günden bu yana, unsur bağımlılığı kıymetli bir biyopsikososyal sorun olarak ortaya çıkmıştır. Günümüze kadar bu unsurlardan kimileri kanunlar çerçevesinde muaf tasarruf imkanı bulmuş, kimileri ise tamamıyla engellenmesi mümkün olunamayan kanun dışı bir uğraş haline gelmiştir. Kültürler ve memleketler arasındaki farklara karşın nikotin, alkol ve kafein, kanunlar dahilinde tasarrufa açıktır. Uçucu unsurlar ve kimi ilaçlar da hedefleri dışında kullanılabilirken, başka birtakım hususların üretimi dahi yasaklanmıştır. Merkezi had sistemini tesir altına alan, davranışları, his ve tasavvurları değiştirebilen husus ne olursa olsun, bağımlılık aşamasında tasarrufu hiçbir toplulukta kabul görmemektedir. Bu hususlar tasarruf bozuklukları, berbata tasarruf ve bağımlılık seviyesinde önümüze çıkabilir. Mesleksel ve toplumsal faaliyetler aksar, hususun tasarrufundaki denetim mekanizmaları ortadan kalkar, kişi tüm gününü bu hususları sağlama, kullanma, ve tesirlerinden kurtulma doğrultusunda harcar. Kullanılan doza tolerans gelişir, vakit, mekan ve ölçü denetimi kaybolur, husus kesildiğinde ya da azaltıldığında mahrumluk tablosu yaşanabilir. Kulanım bir sefere mahsus da olsa farklı mental bozukluklara yol açabilir. Yerküre literatüründe, "bağımlılık" teriminin, davranışsal bir sendrom ve fizikî ya da fizyolojik bağımlılık diye iki sistem içinde incelendiği de olmuştur. Fizyolojik bağımlılık, tolerans ve mahrumluk sendromu ile kendini gösteren nöron sistemlerindeki değişiklik olarak anılırken, davranışsal sendrom içine birçok davranış örüntüsünü almıştır. Husus bağımlılığının temel niteliği, unsur tasarrufu ile iliş- kili değerli meseleler ortaya çıkmasına rağmen tasarrufun mütemadi bir biçimde olduğunu gösteren bilişsel, davranışsal ve fizikî belirtilerin oluşmasıdır.
Bağımlılığa yatkın tipik bir kişilik yapısının tanımlanması mümkün olmamasına karşın belli birtakım ortak özelliklerin varlığını söylemek de mümkündür. Buözelliklerin belirlenmesinde, s
oyaçekim, merkezi had sisteminin umumî yapısı, benlik gelişimi, evladın içinde bulunduğu aile ve ortam, hala içinde yaşadığı muhit ve bu muhitte üstlendiği roller kıymetlidir.
Alkol ve husus berbata tasarruflarında, kalıtımın rolü çeşitli araştırmalarla gösterilmiştir. Tek yumurta ikizlerinde kardeşlerden birinde husus bağımlılığı varsa gayrısında gelişme mümkünlüğü %78-80’e kadar yükselebilmektedir. Bu orantı evlat edinilmişler üzerinde yapılan çalışmalarda da yüksektir. Bağımlı ebeveynler ile ya da bağımlı davranışlarının kabul gördüğü etraf içinde büyüyen çocuklarda bağımlılık gelişme mümkünlüğü alışılagelmiş popülasyona nazaran sarih noktada farklılık göstermektedir. Alkol ve unsur kullanmayan ailelerde de basınçlı ya da gevşek, tutarsız eğitim biçimi, aile içindeki muhabere bozukluğu, his alışverişinin olmaması, vesair sıhhatsiz aile yapıları, evladın aileden uzaklaşması ve husus kullanan altkültürlerle tanışmasını kolaylaştırır. Oluşan kimi kişilik bozuklukları unsur bağımlılığı riskini arttırabilmektedir. Bilhassa antisosyal, borderline, paranoid tipteki kişilik bozukluklarında saldırganlık, şiddet, alkol ve husus kullanmaya ve bağımlılık geliştirmeye yatkınlık gözlenebilir. Bağımlı insanlarda şayet bir genelleme yapmak gerekirse güvensizlik, bencillik, kolay yalan söyleyebilme, tahammül eşiğinde düşüklük, sabırsızlık, kendine problem verebilecek durumlara dayanamama, riskli davranışları göze alma, plansız aksiyonlar yapma, bireyler arası alakalarda sık sık sorun yaşama üzere ortak özellikler bulunabilir. Ruhsal çözümleme öğretisine nazaran ise bağımlılığa yatkınlık oral periyoda saplanmadan kaynaklanır. Bu yapının en önemli özelliği şiddetli duygusallık, kötümserlik, düşsel, gerçek dışı dizaynlar, açgözlülük, unsur ve alkol tasarrufuna yatkınlıktır. Bağımlılık yapıcı hususlar 11 ana sınıfa ayrılırlar. Alkol, amfetaminler, kafein, kannabis, kokain, fensiklidin (PCP), halüsinojenler, inhalanlar, nikotin, opiyatlar, sedatif-hipnotik-anksiyolitikler, başka bağımlılık yapabilecek hususların dışında bu 11 ana kümesi oluştururlar. Bu unsurlardan hangisinin insan hayatına daha evvel girdiği kesin olarak bilinmemektedir. Alkol, sedatif, hipnotik ve anksiyolitiklerle, kokain, amfetamin ve öbür sempatomimetikler misal bağımlılık özellikleri gösterirler. Anestezikler, antikolinerjikler, antiparkinson ilaçlar, antikonvülzanlar, kortikosteroidler, antihipertansifler üzere ilaç ve birçok toksik husus öbeğine da bağımlılık geliştirilebilmektedir. Çeşitli kültürler ve mahallî ortamlarda de sayılamayacak kadar ziyade husus, bağımlılık ya da berbata tasarruf raddesinde tüketilebilmektedir. Beynimiz ömrümüzü sürdürebilmemiz için gerekli birçok sahası kapsar. Beyinsapı, beyincik, limbik sistem, diensefalon ve serebral korteks bunlardan bazılarıdır. Haz duygusu, insanın hayatını sürdürme uğraşında en ziyade güç aldığı hislerden birisidir. Şayet insan kendisine haz veren bir şey yaparsa dimağ bu hareketi tekrarlama muhtaçlığını duyar. Yemek üzere hayatımızı sürdürebilmemiz için gerekli olan bir aksiyon, haz duyma ve bunu düzenleme konusunda kişiselleşmiş bir hücre kümesini dimağda aktif hale getirir. Bu had hücrelerinin değerli bir kısmı beyinsapının üst kısmı ventral tegmental yerde bulunur ve dopamin isimli nörotransmitteri kullanır. Dopamin barındıran bu hücreler haz konusundaki bildirileri hudut lifleri dimağ korteksteksi bağlantı içindedir. Bağımlılık yapıcı tüm ilaçlar bu haz devresini aktif hale getirebilir. Husus bağımlılığı dimağın gayri fonksiyonel sahalarının olduğu kadar haz merkezinin de değiştiği patolojik bir biyokimyasal süreçtir. Bu süreci anlayabilmek için unsurların nörotransmisyon üzerine olan tesirlerini incelemek gerekmektedir. Dimağ üzerine tesirli neredeyse tüm ilaç ve unsurlar tesirlerini nörotransmisyonu değiştirmek yoluyla yaparlar.
Sonuç olarak
Hafif vakalarda kişi bilinçli ise kendi iradesi ile bu hususlardan uzaklaşmalı gerekirse destek alarak bunu başarmalıdır Fakat orta ve ağır birden fazla vakada bu destek gereklidir. Husus bağımlılığı tedavisi, bağımlının kullandığı unsura, tasarruf mühletine, şahsî özelliklere, oluşabilen komplike durumlara nazaran değişiklik gösterir. Tedavi ortamının seçiminde bu hususta şahsileşmiş sınırlı bir tedavi programı olan tedavi üniteleri tercih edilmelidir. Biyopsikososyal temelleri olan ve bazen hayat uzunluğu sürecek bir hastalık olan husus bağımlılığı gerçekliği üzerine oturtulmuş bir tedavi programı seçilmelidir. Bu program, hastanın mahrumluk ve sonrasında devam eden maddesiz ömrüne yönelik ilaç tedavilerini ve psikososyal bir uygunlaştırma programını kapsamalıdır
Ey iman edenler! Şarap, kumar, dikili taşlar (putlar), fal ve talih okları birer şeytan işi pisliktir; bunlardan uzak durun ki kurtuluşa eresiniz Şeytan içki ve kumar yoluyla ama aranıza düşmanlık ve kin sokmak; sizi, Allah'ı anmaktan ve namazdan alıkoymak velev Artık (bunlardan) vazgeçtiniz değil mi? (Maide, 5/90,91)
KAYNAKLAR
1. American Psyhiatric Association (1980) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 3. Pres (DSM- III), American Psyhiatric Association.
2. Castaneda R, Sussman N, Westreich L et al: A review of the effects of moderate alcohol intake on the treatment of anxiety and mood disorders. J Clin Psychiatry 1996; 57(5): 207-212.
3. Çelikkol A: Alkol tasarruf bozuklukları ve tedavisi. Ege Psikiyatri Mütemadi Yayınları, cilt 1, sayı 2, 1996.
4. Gelder M, Gath D, Mayou R, Cowen P: The abuse of alcohol and drugs. Gelder M, Gath D, Mayou R, Cowen P (ed.): Oxford Textbook of Psychiatry'de, 3.baskı, Oxforf University Press, Oxford, 1995. s.438-461
5. Hines LM, Rimm EB: Moderate alcohol consumption and coronary heart disease: a review. Postgrad Med J 2001; 77:747-
Az ölçüde alkolüninsan vücudunda rahatlama,sedasyon,neşelenme haz duygusu üzere ruhsal yararlı tesirleri olmasına karşın tekrar ruhsal berbat tesirleri ve aşağıda bahsedeceğimiz nedenlerden dolayı vücuttaki her hücreye zararı vardır.
Alkol kimya endüstrisi için değerli bir çözücü olup insan organizmasına yabancı bir ajandır. Alkol (C2H5OH) tasarrufu yahut alkol bağımlılığının pek çok ekonomik ve içtimaî boyutu bulunmaktadır.
Karaciğer vücuda alınan derhal çabucak tüm besin unsurlarını metabolize ederek vücutta yararlı formlara dönüştürürken, bir kısmını ise suda çözünen hale dönüştürerek zararsızlaştırmaktadır. Kimyasal forma bulunan pek çok ilaç, toksin (aflatoksin, amanitin ) ve alkol ise insan organizmasına birer yabancı olup karaciğer tarafından zararsız yahut en az zararlı hale getirilmektedir. Vücuda alınan alkolün %5-15 lik bir kısmı tez ve idrarla dışarı atılıp geri kalanı karaciğer enzimlerince metabolize edilmektedir. Etilalkol olarak isimlendirilen ve halk arasında ispirto olarak da bilinen alkol vücudumuzda kuvvet de dönüşmektedir. Bu bakımdan bakıldığında alkolun canlı organizmaya yararı olduğu düşünülebilir! Meğer insan organizmasının bir bütün olarak düşünecek olursak hücrelerimizde onlarca velev yüzlerce metabolik çevrimler meydana gelmektedir. Her bir çevrimde yaklaşık 10 enzim tarafından katalizlendiğini düşünürsek binlerce enzim sistemi bulunmaktadır. Ve bu metabolik yollar sürekli birbiri ile entegrasyon içinde ve zincirleme bir biçimde çalışmaktadır. vücuda alınan alkolün büyük çoğunluğu karaciğer hücreleri tarafından metabolize edilerek kuvvete dönüşmektedir. Ama insan organizmasında proteinler, şekerler ve yağların sindirimleri ve bu sindirimlerde rol alan enzimler, oluşan ara eserler ve açığa çıkan güç ölçüleri arasında da bir istikrar bulunmaktadır. Alkol tasarrufu bu dengeyi bozmaktadır. Istikrar bozulunca örneğin dopa ve dopamin denen beyefendisine sinyal taşıyan nörotransmtterajanlar üretilemez ve bir sarhoşluk hasıl olur. Bunun üzere protein metabolizması, yağ metabolizması bozulmaktadır.
Tüm canlı organizmalar çözücü olarak yalnızca suyu kullanmaktadır. Tabiatta suyun mahallini tutacak hiçbir çözücü bulunmamaktadır. Suyun bir ekip fizikî ve kimyasal özellikleri onu canlılar için vazgeçilmez yapmaktadır. Alkol, hücre dış duvarlarınılarını (hüre bütünlüğünü sağlar) ve hücre içinde bulunan pek çok organelin membranını (Örn. mitokondri, ribozom, lizozom, edoplazmik retikulm) kolaylıkla çözebilmek suretiyle üç boyutlu konformasyonunu (natural) değiştirmektedir. Canlılarda yan alan tüm biyokimyasal yapılar (membranlar, DNA, RNA, proteinler vs) hep iç boyutlu yapıları ile fonksiyon gösterirler. Alkol ise natural yapının değişmesine neden olmaktadır. Aslında bunu bir örnekle gözlemleyebiliriz.
Elimize iki adet deney tüpü alalım ve her ikisine doğal bir protein olan yumurta akından eşit orantılarda kolaylım. Birinin üzerine su ve oburunun üzerine alkol ek edelim ve tüpleri hafif bir şeklide elimizle alt üst edip karıştıralım. Alkol ek dilen tüp de bulunan proteinin beyaz çökelek oluşturduğunu ve su ek edilende hiçbir değişim olmadığını gözlemleriz. Burada kullanılacak alkolün yüzdesi hiç değerli değil. En derişik alkolden en seyreltik alkole kadar birebir etkiyi gözlemleriz. Burada ne oldu sanki. Proteinin doğal konformasyonu değiştiğinden protein artık suda çözünmeyip çökelek oluşturmaktadır.
Karaciğer de canlıyı korumak için alkolü metabolize etmek yani parçalamak suretiyle vücuttan uzaklaştırmaya çalışmaktadır. Uzaklaştırırken de parçalanma eserleri kuvvete dönüşmektedir, güç fazlalığı yağlanmaya, yağlanma fazlalığı kilo alımı ve kalp damar hastalıklarına, şeker illetine ve kansere neden olmaktadır. Ayrıyeten yukarıda da laf edildiği üzere gayri canlı olması gereken pek çok metabolik yolun durmasına neden olmaktadır. Az ölçüde da olsa daima olarak alkol alınımında karaciğer kapasitesinin üzerinde çalıştığından ötürü karaciğer yapması gereken işleri ertelemekte ve yeniden istikrar bozulmaktadır. Karaciğerin detoksifikasyon mekanizması bozulunca dışarıdan alınan pek çok ilaç ve toksik ajanın da yıkılıp uzaklaştırılmasıgüçleşmekte ve bunlardan ötürü muaf radikaller denen hücrede birikip hücre vefatına neden olanajanların çoğalmasına neden olmakta ve hücre ömrünü kısaltmaktadır . Başkaca ve daha kıymetlisi özgür radikaller son radde canlı moleküller olup önlerine çıkan derhal her molekül ile reaksiyon verme yeteneğine sahiplerdir, ve gen mutasyonlalarına neden olmaktadırlar. Genlerin mutasyonu ise DNA nın denetimsiz çoğalmasına ve kansere neden olmaktadır. Sonuç olarak, hepatit, siroz, gastrit ve ülser, iştahsızlık, ishal, had sistemi belirtileri(ellerde titreme , hassasiyet vb) akciğer ve karaciğer kanserleri, prostat kanseri, melanoma, lenfoma, kalp damar illetleri (arteoroskleroziz, kalp yet , ani ölüm) üzere pek çok sayıda patalojik bozuklukların alkol kullanan kimselerde çok daha ziyade meydana geldiğini gösteren binlerce ilmî çalışma ve istatistik mevcuttur. Bu illetlerin artması tedavi masraflarının artmasına ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Natürel ki bunlar uzun vadede beklenenler kısa vadede kişinin bilinç bozukluğu (sarhoşluk) halindeykenkendisi ve etrafına verdiği toplumsal zararlar kimizaman vefatla dahi sonuçlanabilmekte ve kimseyi çoğunlukla yasal meselelerle karşı zıdda bırakmaktadır. Kişi ne kadar denetimli olduğunu iddaa etse de sarhoşluğun olmadığı keyfin arttığı dönemlerdebile davranışsal bozuklukların arttığı ilmî çevrelerce kabul görmüş ve topluluğun hücresi olan aile yapısını da bozduğu gösterilmiştir.
Bundan ötürü alkolü gayri bağımlılık yapan ilaçlar üzere psikiyatrik taraftan ele alacak olursak insanoğlunun, birtakım hususların kendi ruhsal durumunu değiştirdiğini ve muvakkat de olsa daha farklı hissetmesini sağladığını farkettiği günden bu yana, unsur bağımlılığı kıymetli bir biyopsikososyal sorun olarak ortaya çıkmıştır. Günümüze kadar bu unsurlardan kimileri kanunlar çerçevesinde muaf tasarruf imkanı bulmuş, kimileri ise tamamıyla engellenmesi mümkün olunamayan kanun dışı bir uğraş haline gelmiştir. Kültürler ve memleketler arasındaki farklara karşın nikotin, alkol ve kafein, kanunlar dahilinde tasarrufa açıktır. Uçucu unsurlar ve kimi ilaçlar da hedefleri dışında kullanılabilirken, başka birtakım hususların üretimi dahi yasaklanmıştır. Merkezi had sistemini tesir altına alan, davranışları, his ve tasavvurları değiştirebilen husus ne olursa olsun, bağımlılık aşamasında tasarrufu hiçbir toplulukta kabul görmemektedir. Bu hususlar tasarruf bozuklukları, berbata tasarruf ve bağımlılık seviyesinde önümüze çıkabilir. Mesleksel ve toplumsal faaliyetler aksar, hususun tasarrufundaki denetim mekanizmaları ortadan kalkar, kişi tüm gününü bu hususları sağlama, kullanma, ve tesirlerinden kurtulma doğrultusunda harcar. Kullanılan doza tolerans gelişir, vakit, mekan ve ölçü denetimi kaybolur, husus kesildiğinde ya da azaltıldığında mahrumluk tablosu yaşanabilir. Kulanım bir sefere mahsus da olsa farklı mental bozukluklara yol açabilir. Yerküre literatüründe, "bağımlılık" teriminin, davranışsal bir sendrom ve fizikî ya da fizyolojik bağımlılık diye iki sistem içinde incelendiği de olmuştur. Fizyolojik bağımlılık, tolerans ve mahrumluk sendromu ile kendini gösteren nöron sistemlerindeki değişiklik olarak anılırken, davranışsal sendrom içine birçok davranış örüntüsünü almıştır. Husus bağımlılığının temel niteliği, unsur tasarrufu ile iliş- kili değerli meseleler ortaya çıkmasına rağmen tasarrufun mütemadi bir biçimde olduğunu gösteren bilişsel, davranışsal ve fizikî belirtilerin oluşmasıdır.
Bağımlılığa yatkın tipik bir kişilik yapısının tanımlanması mümkün olmamasına karşın belli birtakım ortak özelliklerin varlığını söylemek de mümkündür. Buözelliklerin belirlenmesinde, s
oyaçekim, merkezi had sisteminin umumî yapısı, benlik gelişimi, evladın içinde bulunduğu aile ve ortam, hala içinde yaşadığı muhit ve bu muhitte üstlendiği roller kıymetlidir.
Alkol ve husus berbata tasarruflarında, kalıtımın rolü çeşitli araştırmalarla gösterilmiştir. Tek yumurta ikizlerinde kardeşlerden birinde husus bağımlılığı varsa gayrısında gelişme mümkünlüğü %78-80’e kadar yükselebilmektedir. Bu orantı evlat edinilmişler üzerinde yapılan çalışmalarda da yüksektir. Bağımlı ebeveynler ile ya da bağımlı davranışlarının kabul gördüğü etraf içinde büyüyen çocuklarda bağımlılık gelişme mümkünlüğü alışılagelmiş popülasyona nazaran sarih noktada farklılık göstermektedir. Alkol ve unsur kullanmayan ailelerde de basınçlı ya da gevşek, tutarsız eğitim biçimi, aile içindeki muhabere bozukluğu, his alışverişinin olmaması, vesair sıhhatsiz aile yapıları, evladın aileden uzaklaşması ve husus kullanan altkültürlerle tanışmasını kolaylaştırır. Oluşan kimi kişilik bozuklukları unsur bağımlılığı riskini arttırabilmektedir. Bilhassa antisosyal, borderline, paranoid tipteki kişilik bozukluklarında saldırganlık, şiddet, alkol ve husus kullanmaya ve bağımlılık geliştirmeye yatkınlık gözlenebilir. Bağımlı insanlarda şayet bir genelleme yapmak gerekirse güvensizlik, bencillik, kolay yalan söyleyebilme, tahammül eşiğinde düşüklük, sabırsızlık, kendine problem verebilecek durumlara dayanamama, riskli davranışları göze alma, plansız aksiyonlar yapma, bireyler arası alakalarda sık sık sorun yaşama üzere ortak özellikler bulunabilir. Ruhsal çözümleme öğretisine nazaran ise bağımlılığa yatkınlık oral periyoda saplanmadan kaynaklanır. Bu yapının en önemli özelliği şiddetli duygusallık, kötümserlik, düşsel, gerçek dışı dizaynlar, açgözlülük, unsur ve alkol tasarrufuna yatkınlıktır. Bağımlılık yapıcı hususlar 11 ana sınıfa ayrılırlar. Alkol, amfetaminler, kafein, kannabis, kokain, fensiklidin (PCP), halüsinojenler, inhalanlar, nikotin, opiyatlar, sedatif-hipnotik-anksiyolitikler, başka bağımlılık yapabilecek hususların dışında bu 11 ana kümesi oluştururlar. Bu unsurlardan hangisinin insan hayatına daha evvel girdiği kesin olarak bilinmemektedir. Alkol, sedatif, hipnotik ve anksiyolitiklerle, kokain, amfetamin ve öbür sempatomimetikler misal bağımlılık özellikleri gösterirler. Anestezikler, antikolinerjikler, antiparkinson ilaçlar, antikonvülzanlar, kortikosteroidler, antihipertansifler üzere ilaç ve birçok toksik husus öbeğine da bağımlılık geliştirilebilmektedir. Çeşitli kültürler ve mahallî ortamlarda de sayılamayacak kadar ziyade husus, bağımlılık ya da berbata tasarruf raddesinde tüketilebilmektedir. Beynimiz ömrümüzü sürdürebilmemiz için gerekli birçok sahası kapsar. Beyinsapı, beyincik, limbik sistem, diensefalon ve serebral korteks bunlardan bazılarıdır. Haz duygusu, insanın hayatını sürdürme uğraşında en ziyade güç aldığı hislerden birisidir. Şayet insan kendisine haz veren bir şey yaparsa dimağ bu hareketi tekrarlama muhtaçlığını duyar. Yemek üzere hayatımızı sürdürebilmemiz için gerekli olan bir aksiyon, haz duyma ve bunu düzenleme konusunda kişiselleşmiş bir hücre kümesini dimağda aktif hale getirir. Bu had hücrelerinin değerli bir kısmı beyinsapının üst kısmı ventral tegmental yerde bulunur ve dopamin isimli nörotransmitteri kullanır. Dopamin barındıran bu hücreler haz konusundaki bildirileri hudut lifleri dimağ korteksteksi bağlantı içindedir. Bağımlılık yapıcı tüm ilaçlar bu haz devresini aktif hale getirebilir. Husus bağımlılığı dimağın gayri fonksiyonel sahalarının olduğu kadar haz merkezinin de değiştiği patolojik bir biyokimyasal süreçtir. Bu süreci anlayabilmek için unsurların nörotransmisyon üzerine olan tesirlerini incelemek gerekmektedir. Dimağ üzerine tesirli neredeyse tüm ilaç ve unsurlar tesirlerini nörotransmisyonu değiştirmek yoluyla yaparlar.
Sonuç olarak
Hafif vakalarda kişi bilinçli ise kendi iradesi ile bu hususlardan uzaklaşmalı gerekirse destek alarak bunu başarmalıdır Fakat orta ve ağır birden fazla vakada bu destek gereklidir. Husus bağımlılığı tedavisi, bağımlının kullandığı unsura, tasarruf mühletine, şahsî özelliklere, oluşabilen komplike durumlara nazaran değişiklik gösterir. Tedavi ortamının seçiminde bu hususta şahsileşmiş sınırlı bir tedavi programı olan tedavi üniteleri tercih edilmelidir. Biyopsikososyal temelleri olan ve bazen hayat uzunluğu sürecek bir hastalık olan husus bağımlılığı gerçekliği üzerine oturtulmuş bir tedavi programı seçilmelidir. Bu program, hastanın mahrumluk ve sonrasında devam eden maddesiz ömrüne yönelik ilaç tedavilerini ve psikososyal bir uygunlaştırma programını kapsamalıdır
Ey iman edenler! Şarap, kumar, dikili taşlar (putlar), fal ve talih okları birer şeytan işi pisliktir; bunlardan uzak durun ki kurtuluşa eresiniz Şeytan içki ve kumar yoluyla ama aranıza düşmanlık ve kin sokmak; sizi, Allah'ı anmaktan ve namazdan alıkoymak velev Artık (bunlardan) vazgeçtiniz değil mi? (Maide, 5/90,91)
KAYNAKLAR
1. American Psyhiatric Association (1980) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 3. Pres (DSM- III), American Psyhiatric Association.
2. Castaneda R, Sussman N, Westreich L et al: A review of the effects of moderate alcohol intake on the treatment of anxiety and mood disorders. J Clin Psychiatry 1996; 57(5): 207-212.
3. Çelikkol A: Alkol tasarruf bozuklukları ve tedavisi. Ege Psikiyatri Mütemadi Yayınları, cilt 1, sayı 2, 1996.
4. Gelder M, Gath D, Mayou R, Cowen P: The abuse of alcohol and drugs. Gelder M, Gath D, Mayou R, Cowen P (ed.): Oxford Textbook of Psychiatry'de, 3.baskı, Oxforf University Press, Oxford, 1995. s.438-461
5. Hines LM, Rimm EB: Moderate alcohol consumption and coronary heart disease: a review. Postgrad Med J 2001; 77:747-
