Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Alıntı:
Sorunun Detayı
Allah kaza ve kaderinin infazını istediği zaman, akıl sahiplerinin aklını başından alır ve takdir buyurmuş olduğu şeyi infaz eder, bu infazdan sonra olara akıllarını geri iade eder ve onları nedamet duygusu kuşatır (Ramuzu’lEhadis344 ) Hadisini nasıl anlamalıyız? Bu hadisin Cebr inancıyla ne alakası var?
Evet, Hz Ali’den gelen böyle bir rivayet var (bk Suyutî, elCamiu’ssağir, Daru’lkütübi’lArabiye, 13731954, 128)
Suyutî bu rivayet için herhangi bir tahlilde bulunmamıştır
Elbanî, bu rivayetin zayıf olduğunu bildirmiştir (bk Daifu’lCamii’ssağir, no:322)
Deylemi, bu rivayeti İbn Ömer’den nakletmiştir (bk elFirdevs, h no:966)
Bu manayı şairlerden biri şiirinde şöyle işlemiştir
Türkçe tercümesi şöyledir:
Allah bir adam hakkında bir şey murat ederse O kişi akıl, görüş ve basiret sahibi de olsa
Kaderin başına toplayacağı bütün sebepler karşısında her türlü hileyi yapacak güçte de olsa
Onu cehaletle aldatır, kalp gözünü kör eder Kıl çeker gibi başından aklını çekip alır
Nihayet irade ettiği hükmünün icra edince Gerisin geriye aklını iade eder ki ibret alsın (Sealibî, Yetimetu’ddehr, Beyrut, 14031983, 4483; elMakasıdu’lHasene, 181; Kurtubî, Neml:2028 ayetlerin tefsiri)
Bu gibi ifadelerden maksat, Allah’ın mutlak hâkimiyeti, karşı konulmaz iradesi, son sözün ona ait olduğu gerçeğine vurgu yapmaktır
Burada prensip şu olmalıdır: Dinî emir ve yasaklara riayet etme konusunda insanların işi kadere havale etmeleri, kendi kötülüklerini kadere fatura etmeleri asla doğru değildir Çünkü, Allah âdildir, insana özgür irade vermiştir İnsanın bu konuda yapacağı işler tamamen onun özgür iradesi içinde cereyan edecektir
İnsanların başına gelen belalar, musibetler, ölümler gibi hususlar elbette kaderle çizilmiştir İnsan ne kadar tedbir alırsa alsın, Allah’ın hükmünü icra etmek istediği yerde bütün bu tedbirler boşa çıkar Bu nokta için denilir ki, “Kader konuşursa, insan iradesi susmak zorunda kalır
Nitekim sahih bir hadis rivayetinde şu noktaya şöyle dikkat çekilmiştir: “Tedbir almakla kaderden kaçmanın bir faydası yoktur Ancak yapılan bir dua sayesinde Allah kaderden dilediğini siler (bk Hâkim, 2380)
Kişinin aklının gitmesi, bir mecaz da olabilir Yani kişi, aklı başında olduğu halde, bir dalgınlık eseri olarak aklının dışında işler yapar Yoksa aklın tamamen gitmesi sorumluluğu ortadan kaldırır
Nitekim bir hadiste şu hususa işaret edilmiştir: “Üç kişiden: iyileşinceye kadar aklını kaçıran deliden; uyanıncaya kadar uykuda olan kimseden ve erginlik çağına gelinceye kadar çocuk yaşata olan kimseden kalem kaldırılmıştıryanlışlıkları yazılmaz (bk Kenzu’lUmmal, 4233h no:10309)
Kaderin iki dairesi var
Bir dairede insan iradesinin bir fonksiyonu ve tercihi söz konusu değildir; insan bu dairede mutlak bir cebir içindedir Bu dairenin tek galibi ve hakimi Allah’tır Bu dairede insan iradesi işlemediği için, Allah bu dairede olup bitenlerden insanı sorumlu tutmayacaktır Bu daire, şu ana babadan olmamız, şu memlekette doğmamız, şu boyda ve şu şekilde olmamız, şu ırktan olmamız gibi insan iradesinin tesiri olmayan şeylerden oluşuyor
Soruda geçen hadis ve benzeri rivayetler, bu anlamda değerlendirilmelidir
Diğer dairede ise, sebep ve tercih eden insan iradesidir Yani bu küçük dairenin idare ve tercihleri tamamen insana aittir Bu sebeple insan bu dairede olan biten her şeyden sorumlu ve yükümlüdür Zira kontrol insan iradesindedir Bu dairenin faaliyet alanları ise iman küfür, iyi kötü, hayır şer, günah sevap gibi şeyler arasında seçim ve tercih yapmaktır
Demek ki, Cüzi irade ve kesbimiz dahilinde olmayan fiillerden elbette ki, sorumlu değiliz Kaderin, irademizi bağlayarak yaptığımız filler ise ya bizzat veya netice itibarıyla hayrı doğurabilecek fiillerdir Mutlak hayır ise, zaten Allah'ın lütfudur Zahiren şer ise, başka zaman irademizin yanlış kullanılmasının bir neticesi olabilir Günahlarımıza keffaret olması ve kendimize çeki düzen vermeye sebep olması açısından, netice itibarıyla hayırdır
Özetle, irademiz dahilinde olmayan bazı fiiller, irademizle işlediğmiz günahların bir neticesi olabilir
Kaderle ilgili detaylı bilgiler sitemizde mevcuttur, bakılabilir
Selam ve dua ile
Sorularla İslamiyet
Sorunun Detayı
Allah kaza ve kaderinin infazını istediği zaman, akıl sahiplerinin aklını başından alır ve takdir buyurmuş olduğu şeyi infaz eder, bu infazdan sonra olara akıllarını geri iade eder ve onları nedamet duygusu kuşatır (Ramuzu’lEhadis344 ) Hadisini nasıl anlamalıyız? Bu hadisin Cebr inancıyla ne alakası var?
Evet, Hz Ali’den gelen böyle bir rivayet var (bk Suyutî, elCamiu’ssağir, Daru’lkütübi’lArabiye, 13731954, 128)
Suyutî bu rivayet için herhangi bir tahlilde bulunmamıştır
Elbanî, bu rivayetin zayıf olduğunu bildirmiştir (bk Daifu’lCamii’ssağir, no:322)
Deylemi, bu rivayeti İbn Ömer’den nakletmiştir (bk elFirdevs, h no:966)
Bu manayı şairlerden biri şiirinde şöyle işlemiştir
Türkçe tercümesi şöyledir:
Allah bir adam hakkında bir şey murat ederse O kişi akıl, görüş ve basiret sahibi de olsa
Kaderin başına toplayacağı bütün sebepler karşısında her türlü hileyi yapacak güçte de olsa
Onu cehaletle aldatır, kalp gözünü kör eder Kıl çeker gibi başından aklını çekip alır
Nihayet irade ettiği hükmünün icra edince Gerisin geriye aklını iade eder ki ibret alsın (Sealibî, Yetimetu’ddehr, Beyrut, 14031983, 4483; elMakasıdu’lHasene, 181; Kurtubî, Neml:2028 ayetlerin tefsiri)
Bu gibi ifadelerden maksat, Allah’ın mutlak hâkimiyeti, karşı konulmaz iradesi, son sözün ona ait olduğu gerçeğine vurgu yapmaktır
Burada prensip şu olmalıdır: Dinî emir ve yasaklara riayet etme konusunda insanların işi kadere havale etmeleri, kendi kötülüklerini kadere fatura etmeleri asla doğru değildir Çünkü, Allah âdildir, insana özgür irade vermiştir İnsanın bu konuda yapacağı işler tamamen onun özgür iradesi içinde cereyan edecektir
İnsanların başına gelen belalar, musibetler, ölümler gibi hususlar elbette kaderle çizilmiştir İnsan ne kadar tedbir alırsa alsın, Allah’ın hükmünü icra etmek istediği yerde bütün bu tedbirler boşa çıkar Bu nokta için denilir ki, “Kader konuşursa, insan iradesi susmak zorunda kalır
Nitekim sahih bir hadis rivayetinde şu noktaya şöyle dikkat çekilmiştir: “Tedbir almakla kaderden kaçmanın bir faydası yoktur Ancak yapılan bir dua sayesinde Allah kaderden dilediğini siler (bk Hâkim, 2380)
Kişinin aklının gitmesi, bir mecaz da olabilir Yani kişi, aklı başında olduğu halde, bir dalgınlık eseri olarak aklının dışında işler yapar Yoksa aklın tamamen gitmesi sorumluluğu ortadan kaldırır
Nitekim bir hadiste şu hususa işaret edilmiştir: “Üç kişiden: iyileşinceye kadar aklını kaçıran deliden; uyanıncaya kadar uykuda olan kimseden ve erginlik çağına gelinceye kadar çocuk yaşata olan kimseden kalem kaldırılmıştıryanlışlıkları yazılmaz (bk Kenzu’lUmmal, 4233h no:10309)
Kaderin iki dairesi var
Bir dairede insan iradesinin bir fonksiyonu ve tercihi söz konusu değildir; insan bu dairede mutlak bir cebir içindedir Bu dairenin tek galibi ve hakimi Allah’tır Bu dairede insan iradesi işlemediği için, Allah bu dairede olup bitenlerden insanı sorumlu tutmayacaktır Bu daire, şu ana babadan olmamız, şu memlekette doğmamız, şu boyda ve şu şekilde olmamız, şu ırktan olmamız gibi insan iradesinin tesiri olmayan şeylerden oluşuyor
Soruda geçen hadis ve benzeri rivayetler, bu anlamda değerlendirilmelidir
Diğer dairede ise, sebep ve tercih eden insan iradesidir Yani bu küçük dairenin idare ve tercihleri tamamen insana aittir Bu sebeple insan bu dairede olan biten her şeyden sorumlu ve yükümlüdür Zira kontrol insan iradesindedir Bu dairenin faaliyet alanları ise iman küfür, iyi kötü, hayır şer, günah sevap gibi şeyler arasında seçim ve tercih yapmaktır
Demek ki, Cüzi irade ve kesbimiz dahilinde olmayan fiillerden elbette ki, sorumlu değiliz Kaderin, irademizi bağlayarak yaptığımız filler ise ya bizzat veya netice itibarıyla hayrı doğurabilecek fiillerdir Mutlak hayır ise, zaten Allah'ın lütfudur Zahiren şer ise, başka zaman irademizin yanlış kullanılmasının bir neticesi olabilir Günahlarımıza keffaret olması ve kendimize çeki düzen vermeye sebep olması açısından, netice itibarıyla hayırdır
Özetle, irademiz dahilinde olmayan bazı fiiller, irademizle işlediğmiz günahların bir neticesi olabilir
Kaderle ilgili detaylı bilgiler sitemizde mevcuttur, bakılabilir
Selam ve dua ile
Sorularla İslamiyet
