Allah Nerede ? Selef Alimlerinden Cevaplar !

İmam Hafız Zehebi'nin Muhtasar elUluvv li'l`Aliyyi'l`Azîm Uluvv ve İstivâ ile İlgili Haberler İsimli eserini indirmek için

Alıntı:
Linkleri sadece kayıtlı üyelerimiz görebilirForumTR üyesi olmak için tıklayınız


Muâviye b elHakem esSülemî'nin rivayet ettiği hadis: Allah Rasûlü ??? ???? ???? ???? cariyeye: 'Allah nerede?' diye sordu Cariye: Semâdadır, dedi Allah Rasûlü ??? ???? ???? ???? 'Ben kimim?' diye sordu Cariye: Sen Allah'ın rasûlüsün diye cevap verdi Allah Rasûlü ??? ???? ???? ???? cariyenin efendisine: 'Sen bunu azad et, çünkü bu bir müminedir' buyurdu
Müslim



Enes'in rivayet ettiği hadise göre Cahş kızı Zeyneb, Peygamber'in ??? ???? ???? ???? diğer hanımlarına karşı övünerek şöyle derdi: Sizi (Peygamber Efendimizle ??? ???? ???? ????) akrabalarınız evlendirdi Ama beni yedi kat semânın üstünden Allah evlendirdi Bir lafzında da: Şüphesiz Allah semâda benim nikâhımı kıymıştır, derdi
elBuhârî



Bir başka lafızda O, Peygamber'e ??? ???? ???? ????: 'Rahmân (olan Allah) beni seninle Arşı'nın üstünden evlendirdi, demiştir
elHâkim



Ebû Hanîfe'ye: Ben Rabbim semâda mıdır yahut yerde midir bilmiyorum, diyen kimsenin durumu hakkında soru sordum, O: 'Bu kişi kâfir olur, çünkü Yüce Allah: Rahmân Arşa istivâ etmiştirbuyuruyor Onun Arşı ise semâlarının üstündedir' dedi Ben: Böyle bir kimse 'Onun Arşa istivâ ettiğini kabul ediyorum, fakat Arş semâda mıdır yoksa yerde midir bilmiyorum' diyorsa hükmü ne olur? dedim Şu cevabı verdi: 'Onun semâda olduğunu inkâr edecek olursa kâfir olur
elFıkhu'lEbsât



Bir adam Mâlik'e gelerek: Ey Abdullah'ın babası, Rahmân Arşa istivâ etti, nasıl istivâ etti diye sordu (Ravi) dedi ki: Ben Mâlik'in bu söze kızdığı kadar bir şeye kızdığını görmedim Onu bir ter bastı Etrafında bulunanlar başlarını öne eğdi Sonra Mâlik'in kederi, üzüntüsü geçti ve şunları söyledi: 'Keyfiyet akıl ile kavranılamaz Onun istivâsı bilinmeyen bir şey değildir Ona iman etmek vacibtir, ona dair soru sormak bir bid'attir Ben senin sapık birisi olduğundan korkuyorum' Sonra verdiği emir üzerine o kişi dışarı atıldı
edDârimî, erRedd ale'lCehmiyye



Biz ismi mukaddes olan Allah'ın benzersiz olduğuna inanıyoruz Bizim Onun sıfatları ile ilgili olarak sabit olanlara imanımız, Onun mukaddes zatına imanımız gibidir Başka bir deyişle sıfatlar mevsufa (nitelenene) tabidir Böylece yüce yaratıcının varlığını akleder, Onun mukaddes zatının başka benzeri olmadığını; Onun zatının ayrı ve başka olduğunu anlarız Zatının mahiyetini akletmemiz söz konusu değildir İşte sıfatları hakkında söylenecekler de böyledir İman ettiğimiz, var olduklarını aklımızla kavradığımız tüm bu sıfatların mahiyetini, aklımızla kavramamız yahut onları (yaratılmışların sıfatlarına) benzetmemiz yahut onlara bir keyfiyet nispet etmemiz, ya da yarattıklarının sıfatları gibi olduğunu kabul etmemiz söz konusu değildir O, bundan pek ulu ve büyüktür
Hâfız Zehebî


Uluv Meselesi ve Sıfatlar Hakkında Alimlerin Görüşleri, Cehm bin Savfan'ın Görüşünün Ortaya Çıktığı Sıralarda İmamların Söyledikleri


Yaşadığı Dönemde Şam Diyarının Alimi Ebu Amr Abdurrahman bAmr elEvzai (157)

Ebu Abdillah elHakim elEvzai’den şöyle dediğini rivayet etmektedirBizler ki tabiunun çokça bulunduğu bir zaman idi , şöyle derdikŞüphesiz Aziz ve Celil olan Allah Arşının üstündedirBiz sünnette O’nun sıfatlarına dair gelmiş buyruklara da iman ederiz1



Horasan Alimi Mukatil bHayyan (…150 den önce)

Abdullah bAhmed bHanbel esSünne adlı eserinde babasından rivayet etmektedirO Nuh bMeymun’dan o Bukeyr bMaruf’tan o Mukatil bHayyan’dan Yüce Allah’ın:Üç kişi fısıldaşmayıversinMuhakkak O, onların dördüncüleridir2 buyruğu hakkında şunları söylemiştirO Arşı üzerindedir,ilmi onlarla birliktedir3




Şeyhulİslam Ahmed bHanbel (164241)

Ebu Bekr elHallal’ın hocası Yusuf bMusa elKattan dedi ki:Ebu Abdullah’a Allah yedinci semanın üstünde Arşı üzerinde yarattıklarından ayrı ama kudreti ve ilmi ile her yerdedir öyle mi diye sorulunca o şu cevabı verdi:Evet o Arşı üzerindedir ve hiçbir şey onun ilminin dışında değildir4


Horasan’ın Şeyhi Kuteybe bSaid (150240)

Ebu Ahmed elHakim ve müfessir Ebu Bekr enNekkaşki lafız ona aittirdedi ki:Bize Ebu,lAbbas esSerrac tahdis edip dedi ki:Kuteybe bSaid,i şöyle derken dinledim:Bu İslam sünnet ve,l cemaat arasında imam olan kimselerin kabul ettikleri kanaattir
Biz Rabbimizi yedinci semada Arşının üzerinde bilirizNitekim Allah Celle Celaluhu : ???????????? ????? ????????? ???????? Rahman Arşa istiva etmiştir : (Taha 205)
Musa bHarun da aynı şekilde Kuteybe,den şöyle dediğini nakletmektedir:Biz Rabbimizi yedinci semada Arşı üzerinde biliriz
İşte Kuteybe hem imam hem doğru sözlü birisi olarak bu mesele üzerine icma

1elBeyhaki bunu elEsma ve,sSıfat (s408) de rivayet etmiştir Ravileri imam ve sika kimselerdir(Senedi Sahih)

2(Mücadele 587)

3Bu esSünne (s71) de yer almaktadırEbu Davud’da bunu aynı şekilde elMesail adlı eserinde (s263) İmam Ahmed’den elLelekai (1,92b) de Beyhaki (s430431) de kaydetmektedirBeyhaki bir başka rivayetinde bunu Mukatil bHayyan’dan o edDahhak’tan diye böylece rivayet etmiş bulunmaktadırBu aynı zamanda elAcurri’nin de (s289) rivayetidir(Senedi Hasen)

4(SENEDİ SAHİHTİR) Bunu elHallal rivayet etmiştirBurada sözü edilen elKattan Buhari,nin hocalarından sika birisidir(253) yılında vefat etmiştirBunu da ondan Hallal dinlemiştir


bulunduğunu nakletmektedirKuteybe Malik elLeys Hammad bZeyd ve büyük ilim adamları ile karşılaşmış uzun bir dönem yaşamış hadis hafızları onu kapısında kalabalıklar oluşturmuşlardırBir adama:Bu kış mevsimi bizde kal ben de sana beş kişiden naklen yüz bin hadis çıkartayım demiş 240 yılında vefat etmiştir(elUluvv li,lAliyyilAzim (s231)


Bağdat,ın Şeyhi Muhammed bMus,ab elAbid (…228)

Ebu,lHasen Muhammed bAttar dedi ki:Muhammed bMus,ab elAbid,i şöyle derken dinledim:Senin konuşmadığını ahirette görülmeyeceğini idda eden bir kimse Senin zatını inkar eden birisidirŞahadet ederim ki Sen Arşın üstündedisinYedi semanın üstündesinAllah,ın düşmanı zındıkların söyledikleri gibi değilsin
(SENEDİ SAHİHTİR) Bunu Abdullah bAhmed sonra da Ebu,lHasen edDarakutni rivayet etmiştirEs Sünne (s34)de Ayrıca Hatip Bağdadi etTarih (III ,280) de Darakutni yoluyla rivayet etmiştirDaha sonra İbn Sa,d,ın şöyle dediğini rivayet etmektedirMuhammed bMus,ab Ebu Cafer künyelidirAllah,ın kitabını güzel okuyan birisi idiHadis de dinlemiştir ilim adamı insanlarla oturup kalkmıştırYüce Allah,ın izniyle sika birisidirBağdat,ta 228 yılında vefat etmiştir:Bu ise Muhammed bMus,ab elKarkasani,den başka birisidirMuhammed belAttar,nın biyografisini yine elHatip (III,203204) de kaydetmiş ve Abdullah bAhmed,den onun hakkında sika birisidir dediğini rivayet etmiştirbu sened sahih tir


Şeyhulİslam Abdullah bel Mübarek (118181)

Ali belHasen bŞakik,den şöyle dediği sahih olarak rivayet edilmiştirAbdullah belMubarek,e Aziz ve celil olan Rabbimizi nasıl tanırız diye sordumŞu cevabı verdi: O yedinci semada Arşı üstündedirCehmiye,nin dediği gibi o işte burada yerdedir demeyiz
(SENEDİ SAHİHTİR) Darimi erReddu ale,lMerisi,(s24103) erReddu ale,lCehmiyye (s50) Abdullah bAhmed (s7253572) de çeşitli yollardan İbn Şakik,ten diye rivayet etmişleridir,Zehebi elUluvda senedi sahih tir demektedirBu İbn elMübarek,ten ve Ahmed radıyallahu anh,den sabit sahih bir rivayettir


Hicret Yurdu (Medine) nin İmamı Malik bin Enes (93179)

Abdullah bAhmed bHanbel erReddu ale,lCehmiyye,de şunu rivayet etmektedir:Bana babam tahdis etti (Sonrada senedini) Abdullah bNafi,den diye zikrederek şunları söylediğini belirtti:
Malik bEnes dedi ki:Allah semadadır ilmi her yerdedirHiç bir şey O,nun ilminin dışında değildir
(SENEDİ SAHİHTİR) Bunu Abdullah esSünne (s5) de rivayet ettiği gibi Ebu Davud elMesail,de (s263) elAcurri (s289) elLalekai (I92b) de rivayet etmiş olup senedi sahih tirİmam Ahmed de elAcurri,nin naklettiği bir rivayete göre bunu delil göstermiştir
ElVelid bMüslim dedi ki: elEvza,i ye Malik bEnes,e Sufyan esSevri,ye ve elLeys bSa,d,a Allah,ın sıfatlarını ihtiva eden hadisler hakkında soru sordumHepsi bana:Onları tefsir etmeksizin geldikleri gibi alınız dediler
Bunu bir topluluk elHeysem bHarice,den o elVelid,den diye rivayet etmişlerdir
Malik döneminde Medinelilerin imamı esSevri Küfe,nin imamı elEvza,i Dımaşk ahalisinin imamı elLeys Mısır ahalisinin imamı idi Hepsi de Etbau,t Tabiinin büyüklerindendir Onlardan sonra Irak,ın fakihi Muhammed belHasen de bu hususta icma olduğunu nakletmektedir
(SENEDİ SAHİHTİR) Ravilerin hepsi sikadırZehebi elUluvv(s169)



Büyük İlim Adamlarından Hafız Hammad bZeyd elBasri (98179)

İmam Malik ile birlikte aynı yılda vefat etmiştir
Süleyman bHarb dedi ki:Hammad bZeyd,i şöyle derken dinledim: Onlar bu sözleri ile semada bir ilah yoktur demek istiyorlardı Bununla Cehmiyye,yi kastetmektedir
Selef,in ve sünnet imamlarının hatta Ashabı Kiram,ın Allah,ın Rasülünün ve müminlerin söylediği Aziz ve Celil olan Allah,ın semada olduğu Allah,ın Arşı üzerinde olduğu Allah,ın semavatınnın üstünde olduğu O,nun dünya semasına indiği şeklindedirOnların buna dair delilleri ise bu konudaki naslar ve rivayetlerdir
Cehmiyye,nin benimsediği kanaat ise Allah ve Tebareke ve Teala bütün mekanlardadır,şeklindedirYüce Allah onların söylediklerinden münezzehtirAksine biz nerede olursak olalım O ilmi ile bizimle beraberdir
(SENEDİ SAHİHTİR) Musannıf Hafız İbn Ebi Hatim erRazi,nin rivayeti ile Kitabu,rreddu ale,l Cehmiyye,de bunu böylece zikretmiştirBiza babam tahdis etti bize Süleyman bHarb bunu böylece Tahdis ettiBunu ayrıca Abdullah bAhmed esSünne adlı eserinde (s910) Süleyman dan böylece farklı iki rivayet yoluyla daha rivayet etmiştir Senedi sahihtir
Müteahhir kelamcıların görüşüne gelinceYüce Allah semada değildirArşın üzerinde de semavatın üstünde de arzda da? Ne alamin içindedir ne alemin dışındadır?O mahlukatından ayrıda değildironlara muttasıl da değildir(ne alttadır ne üstte ne sağdadır ne de solda ne öndedir ne de arkada bu Bir alimin dediği gibi bunlar Mabudunu kaybetmişler yokluğa ibadet etmektedirler)
Sünnet ve eser ehli onlara derler ki:Biz bu hususlara dalmayız ve naslara uyarak sözünü ettiğiniz bu kanaatleri de söylemeyiz her ne kadar sizler iddia etseniz bile…Biz bununla birlikte sizin görüşünüzü kabul etmiyoruzÇünkü bu olumsuz ifadeler yok olanın nitelikleridir Allah,u Teala ise yokluk kavramından yüce ve münezzehtirAkisine O hem vardır hem yaratıklarından ayrıdırKendi zatını nitelendirmiş olduğu Arşın üzerinde keyfiyeti bilinmeksizin bulunmak sıfatına sahiptir



Hafız Bişr bÖmer ezZehrani (…207)

Abdullah bŞereveyh dedi ki:ben İshak bRuhuye,yi şöyle derken dinledim:Bize Bişr bÖmer bildirip dedi ki:Ben Müfessirlerden birden çok kimseyi şöyle derken dinlemişimdir
???????????? ????? ????????? ???????? Arş,a istiva ettiArşın üzerine yükseldi (demektir)
(SENEDİ SAHİHTİR) Bu sika hafızlar ile müteselsilen gelen sahih bir senedirÇünkü İshak bRuhuye,İmam Ahmed,in akranından meşhur sika bir hafızdırAbdullah bŞereveyh de aynı şekilde sika bir hafızdırAsıl adı AbdullahbMuhammed bAbdurrahman bŞireveyh bEsed elKuraşi elMuttalibi enNisaburi,dirŞerazatuzZeheb (II246) da şöyle denilmektedirHafızlardan birisidirİshak bRuhuye,Ahmed bMeni ve onların tabakasındaki alimlerden hadis dinlemiş pek çok eser tasnif etmiştir sika bir ravi idi


Ebu Cafer bEbu Şeybe (…297)

Hafız Ebu Cafer Muhammed bOsman bMuhammed bEbu Şeybe elAbsiki dönemindeki Küfe Muhaddisi idOnun hakkında konuşulmuşturArşa dair bir eser telif etmiştirŞöyle demektedir:
Hakledildiğine göre Cehmiyye şöyle der:Allah ile mahlukatı arasında bir hicap yokturOnlar Arşın varlığını inkar etmiş Allah,ın üstte oluşunu kabul etmemiş ve şöyle demişlerdirO her yerdedir
İlim Adamları ise O sizinle beraberdir buyruğunu ilmi ilmi kastedilmiştir diye tefsir etmişlerdirDiğer taraftan Allah,u Teala,nın Arşı yaratıp onun üzerine istiva ettiği hususu mütevatir olarak gelmiş bulunmaktadırO mahlukatından ayrı,onlardan tamamıyla mütebayin (ayrı) olarak Arşın üstündedir
Ebu Cafer 297 yılında vefat etmiştirAhmed bYunus ve onun tabakasındakilere yetişmiştirBu eserin bir yazma nüshası Zahiriye Kütüphanesi,nde 297 hadis numarası ile kayıtlı bulunmaktadır


Zekeriya esSaci (…307)

Sünnete dair dört ciltlik elİbanetü,lKübra adlı eserin musannıfı imam Ebu Abdillah bBatta elUkberi dedi ki:Bize Ebu,lHasen Ahmed bZekeriyya bYahya esSaci tahdis edip dedi ki:Babam dedi ki:
Ben kendileri ile karşılaştığımız hadis ehli olan arkadaşlarımızı islediğini gördüğüm sünnete uygun yol hakkında söylenecek sözün şu olduğunu öğrendim:Allah,u Teala Arşı üzerindedir semasındadır,mahlukatına nasıl dilerse öylece yaklaşır,Daha sonra da inanılan değer itikadi hususları sıraladı
EsSaci Basra,nın şeyhi ve hafız idi Ebu,lHasenelEş,ari hadis ilmini ve Ehli sünnet sıfkalarının görüşlerini ondan öğrenmiştirelMüzeni,nin ve erRebi,nin yanında yolculuk yaparak her ikisinden fıkıh öğrenmiştirİlelü,lHadis ve İhtilafu,lFukaha gibi eserleri vardırEbu,rRebi ezZehrani ve onun tabakasında olanlarla karşılaşmış 80 küsür yıl yaşamış ve 307 yılında vefat etmiştir(elUluv (s248)



İmamların İmamı İbn Huzeyme (223311)

Hafız ebu Abdillah elHakim dedi ki:Muhammed bSalif bHani,yi şöyle derken dinledim:İmamların imamı Ebu Bekr Muhammed bİshak bHuzeyme,yi şöyle derken dinledim:
Allah,ın yedi semasının üzerinde mahlukatından ayrı olarak Arşa istiva ettiğini kabul etmeyen bir kimse tövbe etmesi istenecek bir kafirdirTövbe ederse mesele yok aksi takdirde boynu vurulur ve kokuşarak kıble ehline ve zimmet ehline eziyet vermemesi için de bir çöplüğe atılır
(SENEDİ SAHİHTİR) Bunu elHaravi de ZemmulKelam (VI124b) de bir başka yoldan İbn Hani,den diye rivayet etmiştiro sika birisidir



Arap Dili İmamı Sa,leb …(291)

Hafız Ebu,lKasım elLalekai esSünne adlı eserinde şöyle diyor:Ben Darakutni,nin kendi el yazısıyla İshak elKazi,den yazılı olarak şunu buldum(*)
Ebu,lAbbas esSa,leb,i şöyle derken dinledim:
???????? İsteva: istiva etti –(bir şey) eğri olmasa dahi ona yöneldi demektirSonra semaya istiva etti:Ona yöneldi demektir ama ????? ????????? ???????? isteva ale,lArş: Arşa istiva etti yani yükseldi demektir
(*) elKazi Bağdat kasabalarından birisi olan Kaze,ye nispettirAdı İshak bAhmed bMuhammed Ebu,lHüseyn,dir elHatib (IV440) da onun biyografisini verdikten sonra şöyle demektedirSika birisi idi İbn Rezkaveyh bize onu zahid diye nitelemiştir346 yılında vefat etmiştir,Ondan gelen bu rivayet elLalekai (I92a) de yer almaktadır


Fakif Ebu Cafer etTirmizi Adı Muhammed bAhmedbNasr,dır Sika ve fazilet sahibi birisidirŞafi,i meshebine mensuptur(95)

Mansur bMuhammed bMansur elKazzaz dedi ki:Ebu Hafs bŞahin,in babası Ebu,tTayyib Ahmed,i şöyle derken dinledim:
Ebu Cafer etTirmizi,nin yanında idim:Birisi ona Rab Teala,nın nüzülü hadisi ile ilgili olarak:O nun üstünde bir yükseklik kaldığı halde nüzül nasıl olur şeklinde bir soru sorunca şu cevabı verdi:
Nüzül akıl ile bilinen bir şeydirKeyfiyeti ise bilinemez ona iman etmek vacibtir ona dair soru sormak da bid,attir
Bağdat,ın kendi zamanındaki fakihi ve alimi doğru söylemiştirÇünkü nüzülün mahiyeti hakkında soru sormak gereksiz bir külfete girmektirZira soru ancak dilde bilinmeyen bir kelime hakkında olurAksi takdirde inmek,konuşmak,işitmek,görmek,ilim,isteva gibi ifadeler dinleyen için açık seçik ifadelerdirHiçbir benzeri bulunmayan bunlarla nitelenecek olursa sıfat mevsufa (niteleme nitelenene) tabi olurBunun keyfiyeti ise insanlar tarafından bilinemez
(SENEDİ SAHİHTİR) Bunu musannıf Ebu Bekir elHatib,e ulaşan senediyle rivayet etmiştirEbu Bekir elHatib de bunu Tarih,uBağdad (I365) te şöylece rivayet etmektedirBana elHasen bEbi Talib tahdis edip dedi ki:Bize EbuilHasen Mansur bMuhammed bMansur elKazzaz bildirdi……Bu hepsi de sika olan ravilerin yer aldığı bir senedirBunların biyografileri Tarüh,uBağdad,ta verilmiştirelHasen bEbi Talib ise elHasen bMuhammed belHasen bAli Ebü Muhammed elHallal olup 439 yılında vefat etmiştir



Büyük İlim Adamı Ebu Bekir edDab,i (342)

Ebu Abdillah elHakim dedi ki: Fakif Ebu Bekr Ahmed bİshak edDab,i enNisaburi dedi ki:
Araplar kullanımda (ala) yerinde fi,yi de kullanırlar Yüce Allah (????????? ??? ????????? ) Yeryüzünde dolaşınız (Tevbe 92) (??????????????????? ??? ??????? ????????? ) Ve andolsun sizleri hurma ağaçları dallarında asacağım (Taha 2019) diye buyurmaktadırBurada ise ale,lard yerin üstünde ve ale,nnahl hurma ağaçları üstünde demektirYüce Allah,ın (???? ??? ?????????? ) men fi,ssema: gökte olan buyruğu da böyledir ki bu da men ale,lArş:Arşın üstünde olan anlamındadırNitekim Rasülullah s a v,den sahih olarak gelen haberler de böyledirelUluv (s272273)



İmam Ebu Bekr elAcurri (280360)

Hafız zahid Allah,ın Beyti Haram,ında mücavirlik yapmış bulunan Ebu Bekr Muhammed belHüseyn elAcurri eşŞeri,atu fi,sSünne adlı eseri telif etmiştirBu eserin başlıklarından birisi de Hululiyye Meshebinden Sakındırma adını taşımakta sonra şunları söylemektedir:
İlim ehlinin benimsediği kanaate göre Allahu Teala semavatının üstünde,Arşının üzerindedirİlmi her şeyi kuşatmıştırYüce göklerde yarattığı her şeyi,yedi yerde bulunan şeyi ilmiyle kuşatmıştırKulların amelleri O,na yükseltilir
Şayet: Üç kişi fısıldaşmayıversin,Muhakkak O onların dördüncüleridirbuyruğunun anlamı nedir diye sorulacak olursa şöyle cevap verilir:
Maksat Onun ilmidirAllah Arşının ütündedirilmiyle onların fısıltılarını kuşatmıştırİlim ehli bunu böylece tevsir etmiştirAyetin başı da sonu da O,nun Arşı üstünde olduğu halde,beraber oluştan kastın ilmi olduğuna delil teşkil etmektedirMüslümanların kabul ettiği görüş budur
Sonra şöyle demektedir:Bize İbn Mahled tahdis etti bize Ebu Davud tahdis etti,bize Ahmed bHanbel tahdis etti,bize Süreyh benNuman tahdis etti,bize Abdullah bNafi tahdis edip dedi ki:
Malik dedi ki:Allah semadadırİlmi ise her yerdedirOnun ilminden bulunmadığı hiçbir yer yoktur(eşŞeri,a (285289)
ElAcurri fakih muhaddis,rivayetleri iyi bilen güzel eserler tasnif etmiş birisidirBir süre Mescid,iHaram,da mücavirlik yapmıştırelKecci,den Ebu Şuayb elHarrani,den ve onların çağdaşlarından rivayet nakletmiştirHacca giden birçok kimse ondan hadis almıştır360 yılında vefat etmiştir



İbn Batta (304387)

Çağdaşı Hanbelilerin hocası imam zahid Ebu Abdillah bBatta elUkberi,kendisinin derlemiş olduğu üç ciltlik elİbane adlı eserinde yer alan,Allah,ın Arşı üzerinde mahlukatından ayrı olarak bulunduğunailminin de mahlukatını kuşatmış olduğuna dair başlık altında şunları söylemektedir
Ashab ve tabiinden olan Müslümanlar,Allah,ın semavatı üzerinde Arşı üstünde mahlukatından ayrı olduğu hususunda icma etmişlerdirYüce Allah,ın :Ve O sizinle beraberdir buyruğuna gelince bu ilim adamlarının dedikleri gibi O,nun ilmidirYüce Allah,ın O göklerde ve yerde Allah,tır buyruğunun anlamına gelince O göklerde Allah,tır yerde Allah,tır(İlahtır) Bunun doğrulayıcı ifadesi de Yüce Allah,ın kitabında yer almaktadır: O gökte de ilah olandır yerde de ilah olandır
Cehmiyye mensubu kişi,Üç kişi fısıldaşmayıversin muhakkak O onların dördüncüleridir buyruğunu delil göstererek şöyle der:Şüphesiz Allah (bizimle beraberdir ve bizim aramızdadır)
İlimler ise burada O nun ilminin söz konusu olduğunu belirterek tefsir etmiştirDaha sonra Yüce Allah aynı ayetin sonunda Şüphesiz Allah her şeyi çok iyi bilendir buyurmaktadırDiğer taraftan İbn Batta kendi senedleri ile burada maksat O,nun ilmidir,diyenlerin görüşlerini sıralamaktadırBu kimseler ise edDahhak,esSevri,Nuaym bHammad,Ahmed bHanbel ve İshak bRuhuye ,dir(elUluvv li,lAliyyi,lAzim (s280281)



Ebu Nuaym elAsbahani (336430)

Hilyetü,lEvliya adlı eserin müellifi büyük hafız Ebu Nuaym Ahmed bAbdullah bAhmed elAsbahani el,İitikad adlı eserinde der ki:
Bizim yolumuz kitaba sünnete ve ümmetin icmaiına uyan selefin izlediği yoldurOnların arasında şu da vardır
Nihayet şunları da söyler:Arş hakkında Allah,ın üzerinde istiva ettiği ile ilgili sabit olmuş olan hadisler gereğince kanaat belirtirler,onları herhangi bir keyiflendirme ve temsil söz konusu olmaksızın sabit kabul ederlerYüce Allah,ın yarattıklarından ayrı olduğuna,yaratılmışların da O,ndan ayrı olduğuna inanırlarAllah onların içine hulül etmez onlara karışmaz,O arzı (yer) üzerinde değil semasında Arşı üzerine istiva etmiştir
İşte bu imam kanaat hakkında icma bulunduğunu nakletmiş bulunmaktadırAllah,a hamdolsun (Zehebi elUluvv li,lAliyyi,lAzim (s289290)



Ebu,lKasım elLalekai (418)

Kabarık bir cilt olan Şerhu İ,tikadi Ehli,sSünne,nin sahibiİmam hafız,Ebu,lKasım Hibetullah belHasen etTaberi eşŞafi,i der ki:
Yüce Allah,ın Rahman Arşa istiva etti: buyruğu hakkında ve Allah,ın Arşı üzerinde olduğuna dair gelmiş rivayetler:Aziz ve Celil olan Allah: Güzel söz O,na yükselirGökte olanın…emin mi oldunuz?Ve O,kullarının üstünde kahir olandırdiye buyurmaktadırİşte bu ayetler O,nun Semada olduğuna,ilminin ise her yerde olduğuna delildirBu Ömer,İbn Mes,ud,İbn Abbas,Ümmü Seleme,den tabiinden Rabi,a Süleyman etTeymi ve Mukatil bHayyan,dan rivayet edilmiştirMalik esSevri ve Ahmed de bu görüşü belirtmişlerdir(Şerhu İtikadi Ehli,sSünne (I 90a)
ElLalekai ilim deryalarından Şafi,ilerin büyüklerinden birisi idi418 yılında vefat etti:




İbn Abdilberr (368463)

İmambüyük alim Mağrib,in hafızı Ebu Ömer Yusuf bAbdullah bAbdilberr enNemri elEndelusietTemhid,elİstizkar,elİsti,ab,elİlm ve son derece değerli eserlerin müellifielMuvatta,da yer alan nuzül hadisini şerhederken şunları söylemektedir
Bu sahih bir hadistirHadis alimleri sıhhati hususunda ihtilaf etmemişlerdirBu hadiste Allah,u Teala,nın semada yedi semanın üstünde,Arşın üzerinde olduğuna delil vardırNitekim cemaat da böyle demiştir(elErba,in adlı eserinde (179a) belirttiği üzere elMuvatta şerhinde böyle demiştir)





Kadı Ebu Ya,la (380458)

Irak,ın alimi Ebu Ya,la Muhammed b,elHuseyn belFerra elBağdadi elHanbeli 458 yılında vefat etmiştir
Kadı Ebu Ya,la cariye ile ilgili hadisi söz konusu ettikten sonra şunları söylemektedir:
Bu haber ile ilgili açıklamalar iki fasıla ayrılır:
Birincisi,Allah,u Teala hakkında, O nerededir,diye sormanın caiz oluşu
İkincisi ise,O,nun semada olduğuna dair haber vermesinin caiz oluşuNitekim Yüce Allah bize kendisinin semada olduğunu haber vererek:Gökte olanın sizi yere geçirmesinden emin mi oldunuz? Ve O,Arşın üzerindedir diye buyurmaktadır(Muhtasar elUluvv li,lAliyyi,lAzim (s298299300 )


Beyhaki (384458)

Birçok eserin müellifi imam Şeyhu,lİslam Ebu Bekr Ahmed b elHüseyn bAli elBeyhaki elMu,tekad adlı eserinde der ki:
İsteva hakkında açıklama: Yüce Allah Rahman Arşa isteva etti buyurmuştur ve başka yerde de:Sonra Arşa isteva etti : O kullarının üstünde kahir olandırÜstlerindeki Rablerinden korkarlar,Güzel söz O,na yükselir,Gökte olanın…emin mi oldunuz ? buyurmaktadırBu buyruğunda da göğün üzerinde olanı kastetmiştirNitekim Yüce Allah :fi cuzui,nnahli Hurma dallarında diye buyurmuş olmakla birlikte (buyruk ala cuzui,nnahli hurma dallarının üzerinde anlamındadır) (*)
Yine Yüce Allah,ın Fesihu fi,lardi yerde dolaşın buyruğu da ale,lard yerin üzerinde dolaşın demektirYukarıda olan her bir şey semadırArş ise semaların en yükseğidirBuna göre ayet Siz Arşın üzerinde olandan emin mi oldunuz,demektirNitekim bu anlamı diğer ayetlerde çok açık bir şekilde ifade etmiştir
Bizim yazmış olduğumuz bu ayeti kerimeler,Cehmiyye mensubu olan kimseler arasından,Allah zatı ile her yerdedir,diyen kimselerin görüşünü çürütmek için yeteri kadar delil teşkil etmektedir
Yüce Allah,ın: Nerede olursanız O sizinle beraberdir buyruğu ile O,ilmi ile beraber olduğunu kastetmiş,zatıyla beraberliği kastetmiş değildir(elİtikad ala Mezhebi,sSelef Ehli,sSünne ve,lCema,a (s4243)
(*)Beyhaki,nin elİtikad adlı eserinde (s42)



Fakih Nasr elMakdisi (410 civarı490)

İmam zahid Şeyhu,lİslam Ebu,lFeth Nasr bİbrahim elMakdisi eşŞafi,iSünnete dair bir ciltlik eseri olan elHucce adlı kitabında şöyle diyor:
Şüphesiz Allah,u Teala,kitabında buyurduğu gibi Arşı üzerinde istiva etmiştirMahlukatından ayrıdır (Muhtasar elUluvv li,lAliyyi,lAzim (s303)
Ebu,lHasen elKerci (458532)
Büyük ilim adamı Şeyhu,lİslam elHerevi,nin arkadaşı Ebu,lHasen (Muhammed bAbdülmelik) meşhur akidesinin baştaraflarında şöyle diyor:
Hadis ashabının akidesi pek yükseklere çıkarılmıştır
Allah,ın dinine mensup olanları en yüksek mertebelere
Onların akidelerine göre şüphesiz ilah zatıyla
Arşı üzerindedirBununla birlikte bütün gaybları da bilir
Rabbin istivası akıl ile kavranılır
Ama keyfiyeti hakkında yaşlıların bilgisizliği gibi bilgisiz kalınır
Bu kaside 200 beytten daha fazla uzunca bir kasidedir Bu kasidenin şairi elKerci,Şafi,i fakihlerinin büyüklerindendi elKerci 532 yılında vefat etmiştir( Muhtasar elUluvv li,lAliyyi,lAzim (s310)



Şeyh Abdülkadir (471562)

Şeyhulİslam Irak,ın şeyhi vaizlerin efendisi,Ebu Muhammed Abdülkadir bSalih b Cenegidost elCili elHanbeli bir ciltlik elGunye adlı eserinde şöyle diyor:
Ayetlerle ve delillerle kısaca yaratıcıyı bilmeye gelince bu O,nun bilinmesi ve Allah,ın bir ve tek olduğuna kesin olarak iman edilmesi demektirNihayet şunları söyler:
O,Arşın üzerine istiva etmiştirMülkü ihtiva etmiş,ilmiyle eşyayı kuşatmıştırGüzel söz O,na yükselir,Salih ameli de yukarıya kaldırır O,nun her yerde olduğunu söyleyerek nitelendirmek caiz değildirAksine O,semada Arşın üstündedirdenilirNitekim Yüce Allah : Rahman Arşa istiva etmiştir buyurmuşturBunu herhangi bir Te,vil yapmaksızın mutlak olarak söylemek gerekirAllah,u Teala,nın Arşın üzerinde oluşu,kendisine risalet verilmiş her nebiye indirilen kitapta zikredilmiş bir hususturArşın üzerinde oluşunun da keyiflendirilmesi söz konusu değildir