Alper Tunga Destani Özet

Alper Tunga Epope özet,
Alper Tunga Destanın özellikleri,
Alper Tunga Destanı nedir

Yaradılış Destanından sonra bilinen ilk büyük ve millî Türk Destanı Alp Er
Tunga Destanıdır Fakat bu destanın, hattâ özeti hakkında dahî kesin bilgiler
edinilmiş değildir; çok eski çağlarda ve Türk Boylan aralarında böyle bir destanın
söylenmiş olduğu, bilinmez sebeplerden, ola ki de bu destanlardan daha sonra
çekirdeklenmeye başlayan ve daha etkili bir şekilde Türk Boylarını coşturan
destanlar, bilhassa Oğuz Kağan Destanının etkisiyle unutulmağa başlamış
olabileceği varsayımını kabul etmek zorundayız,


Yüksek Dağ Er Tunga Destanı hakkındaki bilgilerin en kayda değer kaynağı Divanı Lugatit
Türk'tür Milâttan sonradan on birinci yüzyılda Kâşgarlı Mahmut tarafından yazılan
bu eserde, Destanın, büyük bir ihtimâlle son kısımlarına ait bir inleme (sagu)
yazılı olarak verilmektedir

Bu Türk Beğlerinde atı belgülük

Tunga Yüksek Dağ Er idi katı belgülük

Bedük bilgi birle öküş erdemi

Biliglig ukuşlug budun ködremi

Tacikler ayur ânı Afrasyab

Bu Afrasyap tutdı iller talab



Bugünkü Türkçemizle: Alp Er Tunga, Türk Beyleri içinde adı ve kutsallığı
bilinen ve tanınan bir yiğit idi; geniş bilgisinin yanında sayılamayacak dek
çok erdemi vardı: bilgiliydi, anlayışlıydı, meziyetleri çoktu İranlılar ona,
Afrasyab adını vermişlerdi Afrasyab dünyaya hükmettianlamına gelen bu
ağıttan, Alp Er Tunga'nın, İranlılar aralarında da mükemmel bilindiği
anlaşılmaktadır Nitekim, İran Destanı olan Şehnâme'nin yazar Firdevsî de,
destanının büyük bir kısmında Afrasyab'ın kahramanlıklarından bahsetmek zorunda
kalmıştır Diğer bir milletin kahramanından, kendi destanlarında laf
edilebilmesi için o kahramanların sahiden çok büyük bedel taşımaları
gerekmektedir Alp Er Tunga'da bu değerler fazlasıyla vardır Şehnâme'ye kadar,
önce Turan ülkesinin şehzadesi daha sonra da hakanı olarak adı geçen Yüksek Dağ Er Tunga
ÎranTuran savaşlarının fazla ünlü Turan kahramanıdır Babasının öğüdünü tutmuş ve
o zaman enerjik bir ülke olan İran'a savaş açmıştır Selvi gibi uzun boylu, kollan
ve göğsü aslana eş güçte ve fil değin güçlü bir yiğitti, İranlıları yendi İran
hükümdarını tutsak aldı


İran ülkesinde bir çok padişahlıklar bulunuyordu Bunlardan biri de Kabil
Padişahlığı idi ve başında da Zal adlı biri vardı Kabil Padişahı Zal, Alp Er
Tunga'nın elinde tutsak olan İran Hükümdarını kurtarmak için Turan ülkesine
yürüdü Alp Er Tunga'yı yendi ama hükümdarını kurtaramadı Vakit geçti İran
ülkesine hükümdar olan Zev de öldü Bunu fırsat haberdar olan Alp Er Tunga iran'a bir
daha savaş açtı O zamana dek Zal da yaşlanmışta Kendi yerine, Yüksek Dağ Er
Tunga'ya karşı oğlu Rüstem'i yolladı 'Halen Anadolu'da Zaloğlu Rüstem adıyla
ünlü olan ırk kitaplarında Zaloğlu Rüstem ile Arap Üzengi cengi diye
hikâyeleri anlatılan bu ünlü İran kahramanı ile Alp Er Tunga arasında sayısız
savaşlar oldu Savaşların çoğunu Rüstem kazandı bir kısmını Alp Er Tunga
kazandı (Şehnâme İran destanı olduğu için bunu alışılmış saymak gerekir)


Bu savaşlar sürüp bu vesileyle, İran'ın, hükümdarı bulunan Keykâvus, oğlu Siyavuş'u
ve Zaloğlu Rüstem'i gücendirmişti Gücenmenin sonucu olarak şehzade Siyavüş
kaçıp Alp Er Tunga'ya sığındı Orada uzun süre kaldı, hattâ Türk yiğitlerinden
birinin kızıyla evlendi, Keyhüsrev adında da bir oğlu oldu


Keyhüsrev büyüyünce, iranlılar onu kaçırıp hükümdar yaptılar Keyhüsrev Zaloğlu
Rüstem'i hoş tutup, gönlünü aldı ve Yüksek Dağ Er Tunga'nın üzerine gönderdi Yeniden bir
fazla savaşlar oldu Çoğunda Yüksek Dağ Er Tunga yenildi Ve en sonunda Yüksek Dağ Er Tunga
adamakıllı yoruldu, ordusu dağıldı, askeri kalmadı tek başına dağlara çekildi
Orada, bir mağarada kimsesiz yaşadı Lakin günün birinde izini keşfedip yerini
buldular Alp Er Tunga suya atlayıp kurtulmak istedi; ama daha önce davranan
Iran askerleri yetişip saldırdılar Yiğitçe doğuştu lakin ihtiyardı, yorgundu, tek
başınaydı Öldürdüler



Daha önce de belirttiğimiz gibi, çok şuurlu bir Iran milliyetçisi olan
Firdevsî'nin Zal Oğlu Rüstem'i ve diğer İran asker ve hükümdarlarını üstün
görmesi, savaşların çoğunda Alp Er Tunga'yı yenik durumlara düşürmesi herzamanki
karşılanmalıdır Alp Er Tunga'mn koskocoman bir yiğit, üstün değerlere sahip bir
Hakan olduğunu kavramak için bir Iran Destanında ne dek değerli bir yer
kapladığı düşünülmelidir Firdevsî, kendi milletinin kahramanlarını
değerlendirebilmek için fakat bir Türk Hakanını ölçü olarak aldıysa bu bile, Alp
Er Tunga'mn nasıl bir epope yiğidi olduğunu gösterir Gerçi Iran ve Turan
savaşlarının önde gelen bir yiğidi olarak Alp Er Tunga gerçek kişiliğe de
sahiptir; Firdevsî'nin Alp Er Tunga'yı seçişinde bu gerçek payı da belirli
vardır lakin aslında Yüksek Dağ Er Tunga, destanlara has kişiliği ile Firdevsî'yi etkisi
altına almıştır



Prof Akıllı Velidî Togan'a göre MÖ dördüncü yüzyıla dek yaşamış olan ve MÖ
yedinci yüzyılda OrtaTiyanşan çevresinin en zinde devleti olarak gelişmiş
yer alan, Hunlardan önceki büyük Türk Devleti Şu veya Saka adını taşımaktadır Bu
Türk imparatorluğu, birçok kavimler üstünde hakimiyet kurmuş olup Güney
Rusya'yı da içine edinmek üzere Doğu Avrupaya değin yayılmıştır Bir kısım
tarihçiler Doğu Avrupa bölümündeki sakalara İskit, Orta Asya ve Azerbaycan
çevresindekilere Saka adını vermektedir MÖ yedinci yüzyılda en dinç ve en
parlak devrini yaşamış olan bu Türk İmparatorluğunun Hakanı ise yüksek dağ Er
Tunga'dır


Divanı Lugatit Türk'te, Alp Er Tunga için söylenen ağıtlardan (Sagu) bazı
parçalar kaydedilmiştir


Bu parçalar, o günkü ve bugünkü Türkçe söyleyişle aşağıya alınmıştır:





Yüksek Dağ Er Tunga öldi mü?

Isız ajun kaldı mu?

Korkak öçin aldı mu?

Emdi kalp yırtılur

Korkak yarağ közetti

Oğrun tuzağ uzattı

Begler begin azıttı

Kaçsa kah kurtulur?

Begler atın urgurup

Kadgu anı turgurup

Mengzi yüzi sargarup

Korkum angar türtülür

Uluşıp eren börleyü

Yırtıp yaka urlayu

Sıkrıp üni yırlayu

Sığtap közi örtülür

Könglüm için ötedi

Yitmiş yaşıg kartadı

Kiçmiş ödig irtedi

Tün kün kiçip irtelür



Alp Er Tunga öldü mü?

Kötü dünya kaldı mı?

Kader öcünü aldı mı?

Şimdi kalp yırtılır

Feleğin silahı hazır

Sıcacık kapan kurdurur

Efendiler beyini vurdurur

Kaçsa nasıl kurtulur?

Efendiler atlarını yorup

Kaygıdan çaresiz durup

Beti benzi sararıp

Sarı safrana döndüler

Erler kurt gibi hıçkırdı

Yaka bağır yırtıp durdu

Acı ağıtlar çığırdı

Yaş akar gözler kurur

Gönlüm içinden yandı

Geçmiş zamanı andı

Geçen günler nerdedir?

Netten Alıntı *