Amasya

AMASYA

GENEL BİLGİLER
Yüzölçümü: 5520 Km²
Nüfus: 357191 (1990)
İl Trafik No: 05

Orta Karadeniz'de, Yeşilırmak vadisi Harşena Dağı eteklerine kurulan Amasya, 7 bin yılın üzerindeki eski tarihi baştan başa krallık başkentliği yapmış, bilim adamları, sanatkarlar, şairler yetiştirmiş, şehzadelerin eğitim gördüğü bir belde olmuştur
Kurtuluş savaşının başlangıç temelleri de Amasya'da atılmıştır Amasya, tarihi ve kültürel zenginlikleri yanı sıra, özellikle Yeşilırmak kıyısına yapılmış Yalıboyu evleri ile uyarı çekmektedir
Dünyanın en hoş Bilye elması, kirazı, şeftalisi ve bamyasının üretildiği, tarih ve doğanın birlikte bulunduğu garip bir antik şehir görmek istiyorsanız sıcak kanlı ve misafirperver Amasya sizi bekliyor

İLÇELER:
Amasya (merkez), Göynücek, Gümüşhacıköy, Hamamözü, Merzifon, Suluova, Taşova'dır

Göynücek: Çekerek Irmağı Vadisi'nde kurulan ilçeye 8 km uzaklıktaki Çekerek vadisine bakan kayalık üzerinde belirlenmiş Gökçeli kalesi ilçenin kayda değer tarihi eseridir Roma Döneminde garnizon olarak kullanılan Kalede 98 basamaklı meren ile gizli bir yol bulunmaktadır İlçe merkezine 6 km uzaklıkta yer alan Çamurlu köyü İlice mevkiinde çıkan kaynak suyunun böbrek taşlarına karşısında çare edici özelliği olduğu söylenmektedir
Gümüşhacıköy: İlçe merkezindeki Bedesten, Büyük hamam, Koyun pınarı ve Kabak çeşmesi; Gümüş beldesinde bulunan Haliliye Medresesi, Yörgüç Paşa Cami, Darphane Cami, Maden Cami (Eski Kilise) ilçenin Selçuklu ve Osmanlı dönemi mimari eserleridir Şarlayuk beldesi ise yeşilin her tonunun bulunduğu, altyapısı olan bir mesire yeridir
Hamamözü: İnegöl dağlarının doğu ve kuzey eteklerinde kurulmuştur İlçe merkezinde yer alan Arkut Bey kaplıcası yörenin manâlı dinlenme ve piknik yeridir İlçe merkezine 1km uzaklıkta olan Kahramanlar İçmesi bağırsak parazitlerine iyi geldiği bilinmektedir
Merzifon: İl merkezine 49 km uzaklıktadır 7 asır sonlarında Merzifonlu Kara Mustafa Paşanın Sadrazam olmasıyla Merzifon kök lü imar değişikliğine uğramıştır

NASIL GİDİLİR
Amasya; komşu illerden Samsun, Çorum ve Tokat'a Devlet Karayolu ile bağlıdır aynı zamanda Avrupa İran Uluslararası (E5) Karayolu üzerindedir
İle en yakın deniz ve havayolu limanları 130 km uzaklıkta olan Samsun İlinde bulunmaktadır
Karayolu Otogarın kent merkezine uzaklığı 1,5 kilometredir Ulaşım şehir halkı içi minibüs ve firma servisleri ile yapılmaktadır
Otogar Tel : (+90358) 218 80 12
Demiryolu Amasya, SivasSamsun demiryolu üstünde Sivas'a 261 km Samsun'a ise 134 km uzaklıktadır İl hudutları içerisinde iki gar (AmasyaHacıbayram) ve 6 istasyon (Kızılca, Kayabaşı, Eryatağı, Bovazköy, Suluova, Hacıbayram) bulunmaktadır
İstasyon Tel : (+90358) 218 12 39
GEZİLECEK YERLER
Konaklar
Hazeranlar Konağı : Yalı boyu evleri dizisindeki en hoş konak olan Hazeranlar Konağı Osmanlı döneminin en zarif sivil mimari örneklerinden birisidir Konak Defterdar Hasan Talat Efendi tarafından kız kardeşi Hazeran Hanım adına 1872 yılında yaptırılmıştır Diğer kapı Hatuniye Cami avlusu ile bağlantılıdır Çift kanatlı selamlık kapısından alçak tavanlı bir mekana girilir Dört köşede birer oda ve odaların aralarında orta sofanın uzantıları eyvanlar yer alır Batı eyvanlarını antre kata bağlayan sade korkuluklu ahşap merenler işgal eder Katlarda oturma ve yatak odaları, avlu, kahve odası, ocaklı oda, ebeveyn ve selamlık odaları ile hela sofa etrafında yer almaktadır
Kaleler, Kaya Mezarları
Amasya Kalesi: Şehrin ve Yeşilırmağın kuzeyinde yer alan Harşane Dağı adlı dikey kayalıklar üzerindedir Kalenin Belkıs, Saray, Maydonos ve Meydan adlarına dört kapısı, kale içinde Cilanbolu adlı su kuyusu, sarnıç, zindan bulunmaktadır
Kaleden 70 m altında Yeşilırmağa ve kral mezarlarına değin uzanan MÖ III yüzyıla ait merenli yer altı yolu, burç ve cami kalıntıları vardır
Kral Kaya Mezarları: Amasya Kalesi eteklerinde düz bir duvar misali dikine uzanan kireç taşı kayalara oyularak yapılmış olan 5 adet kabir, yapıları ve mevkileri itibariyle birincil bakışta dikkati çekmektedir
Çevreleri oyularak asıl blok kayadan adamakıllı ayrılmışlar ve kaya bloklarına merenlerle bağlanmışlardır
Vadi içerisinde irili ufaklı toplam 18 adet kaya mezarı bulunmaktadır Amasya'da doğan meşhur coğrafyacı Strabon'un (MÖ 63MS 5) verdiği bilgiye göre kaya mezarları Pontus krallarına aittir
Aynalı Mağara (Kaya Mezarı): Çevre yolunun Samsun güzergahından sağa ayrılan Ziyaret beldesi yolu üstünde, büyük kasaba merkezine yaklaşık üç kilometre uzaklıktadır Kral Kaya Mezarlarının en iyi işlenmiş ve işlenmiş olanıdır
Tonoz kısmında 6'sı sağda, 6'sı solda almak üzere 12 havari tasviri ile kuzey ve güney duvarlarında bazı kadınlı erkekli figürler, doğu cephesinde ise İsa, Meryem ve Yoannes'ten oluşan bir kompozisyon bulunmaktadır
Ferhat Su Kanalı: Kentin su ihtiyacını yerine getirmek için Helenistik dönemde üretilmiş olan su kanalı takriben 75 cm genişliğinde 18 km uzunluğundadır Terazi sistemine kadar kanallar oyularak, tünel açılarak bir takım yerlerinde duvarlar örülerek inşa edilmiştir

Medreseler
Bimarhane (Darüşşifa): İlhanlı döneminden günümüze ulaşan tek eserdir İlhanlı Hükümdarı Sultan Mehmet Olcaytu ve hanımı Ilduz Hatun adına 1308 yılında yaptırılmıştır Yapının bilhassa ön cephesi sanat bakımından değerlidir Yalnızca Amasya Bimarhanesine kasıtlı olarak bir nitelik olan kapı kilit taşında diz çökmüş vaziyette insan kabartması mevcuttur
Sultan II Bayezid Külliyesi:Sultan II Bayezid namına 148586 yılında yaptırılan külliye; cami, medrese, imaret türbe ve şadırvandan oluşmaktadır Her iki minare hizasında bulunan ihtiyar çınar ağaçlarının külliye ile yaşıt olduğu tahmin edilmektedir
Haliliye Medresesi: Gümüşhacıköy İlçesi Gümüş Beldesi merkezinde yer alan eser, Çelebi Sultan Mehmed'in Beylerbeyi Halil Paşa kadar 1413 de yaptırılmıştır Kare planlı kapalı avlulu bir medresedir
Kapı Ağa Medresesi:Sultan II Bayezid'in Kapı Ağası Hüseyin Ağa göre 1488 yılında yaptırılmıştır Ön Asya ve Selçuklu kabir anıtlarında görülen sekizgen plan şeması fonksiyon itibariyle birincil kez bu medresede kullanım edilmiştir
Diğer Medreseler;
Gökmedrese 1267)
Çelebi Mehmed Medresesi (1415) Merzifon
Büyük Ağa Medresesi (1488)
Ufak Ağa Medresesi (1463 1464)
Hakala Yolpınar Köyü Kasım Bey Medresesi (1463 1464)

Camiler
Burmalı Minare Cami, Gökmedrese Cami görülmeye değerdirAmasya'nın diğer önemli camileri Gümüşlü Cami, Bayezid Paşa Cami, Yörgüç Paşa Cami, Sofular Abdullah Paşa Cami,Şirvanlı (Azeriler) Cami, Abide Hatun Cami ve Halifet Gazi Kümbetidir

Amasya Camileri
Gök Medrese Cami (Merkez)

Selçuklu valilerinden Torumtay'ın (1267) Amasya'da yaptırdığı kabul edilen Gökmedrese Cami, açıklanmış şekilde derinliğine uzanan, kubbe ve tonozlarla örtülü, üç nefli bir yapıdır Kesme taş mimarisi, olgun nispetleri ve sade süslemeleriyle ağırbaşlı ciddi bir üsluptadır Caminin çok uzun olan antre bölümü medrese olarak kullanılmıştır

Burmalı Minare Cami (Merkez)

Selçuklu Sultanı II Gıyaseddin Keyhüsrev vaktinde Vezir Ferruh ve kardeşi Haznedar Yusuf kadar 12371247 yıllarında yaptırılmıştır Girişin sol tarafındaki cepheye bitişik sekizgen biçimli olağan Selçuklu kümbeti ve sonra eklenmiş burmalı minaresi caminin belirgin özelliklerindendir

Sultan II Bayezıt Külliyesi (Merkez)

Sultan II Bayezıt namına 148586 yılında yaptırılan külliye; cami, medrese, imaret türbe ve şadırvandan oluşmaktadır
XV yüzyılın son çeyreğinde yapılan, emrindeki mekanlı (L planlı) cami mimarisinin gelişmiş son örneğidir Caminin iki minaresi vardır Batıda medrese, doğuda imaret ve konukevi vardır Her iki minare hizasında bulunan yaşlı çınar ağaçlarının külliye ile yaşıt olduğu tahmin edilmektedir

Öteki Camiler;

Fethiye Camii (Bizans Danişmend 11 Yy)

Gümüşlü Camii (1326)

Saraçhane Camii (1372)

Çilehane Camii (1413)

Medreseönü Camii (1427) Merzifon (II Murad Camii)

Yörgüç Camii (1428)

Yörgüç Rüstem Paşa Camii (1429) Gümüş

Hızırpaşa Camii (1466)

Kilari Süleyman Ağa Camii (1489)

II Bayezid Külliyesi (1486)

Mehmet Paşa Camii (1486)

Şamlar Ayas Ağa Camii (1495)

Sofular Abdullah Paşa Camii (1502)

Hatuniye Camii (1510)

Pir Mehmet Çelebi Camii (15 Yy)

Temenna Mescidi (1567)

Sofular Camii (15 16 Yy) Merzifon

Bozacı Camii (16 17 Yy) Merzifon

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa C (1666)

Darphane Camii (18 Yy) Gümüş

Maden Camii (1800) Gümüş

Azeriler Camii (1876 1895)

Ahşap Camiler

Anıt Hatun Camii (1680)

Eyüp Çelebi Camii (1725) Merzifon

Hacı Hasan Camii (1714) Merzifon

Dere Camii(1774)

Eski Kışlacık Köyü Camii (1865)

Altında Baraklı Camii (1870)

Kaleköy Camii (1870)

Yukarı Baraklı Camii (1875)

Ziyaret Camii (19 Yy)

Şıhlar Köyü Camii (1924)

Eliktekke Köyü Camii (1928)

Müftü Camii (20 Yy) Gümüşhacıköy

Kızılca İstasyon Camii (1956)
*