Anadolu Parsı - Kar Leoparı Hakkında Bilgiler

Anadolu coğrafyası tahminen de dünyanın en geniş habitatına sahip bölgelerden bir tanesi. Orta Asya ile benzerlikler taşıdığı için Türkler olarak bu bölgeye geldiğimiz vakit hiç de zorluk çekmedik. Kültürel manada da birçok benzerlik görmek pek şaşırtan değil. Mesela kar leoparı olarak da isimlendirilen Anadolu parsı, Anadolu merkezli olsa da geniş Asya’ya yayıldığı için Türklerin değerli sembollerindendir.

Anadolu parsının hayatı maalesef avcılık nedeniyle büyük tehdit altında. Halbuki bu canlı, hem Anadolu hem de Türk kültüründe kutsal kabul edilecek kadar değerli bir yere sahip. Yüksek yamaçlarda tek başına yaşayacak kadar gözüpek, tek başına avlanacak kadar yavuz ve hiç kimseye avlanmayacak kadar güçlü olan kar leoparı yani Anadolu parsına gelin yakından bakalım ve enteresan özelliklerini görelim.

Kar leoparı olarak da anılan Anadolu parsının değişik özellikleri:

• Kar leoparı çeşidinin en büyüklerinden.
• Çatalhöyük’te binlerce yıllık kar leoparı fotoğrafları var.
• Anadolu parsı, “tanrıya yaklaşacak kadar” yükseğe zıplayabilir.
• 16. yüzyılda Anadolu parsının yaşadığı yerleri ayrıntılı olarak gösteren bir harita yapıldı.
• Kendinden kat be kat büyük hayvanları avlayabilir.
• 12 hayvanlı Türk takviminde yer alır.
• Son Anadolu parsının Ankara’da öldürüldüğü düşünülüyordu.

Kar leoparı tipinin en büyüklerinden:


Kar leoparı yani Anadolu parsı, Orta Doğu ve Batı Asya’da bulunan İran parsının bir tipi olarak kabul edilir. Lakin bölgedeki emsal çeşitlere nazaran çok daha büyüktür. Anadolu parsı ortalama 200 - 250 cm boya ve 70 kilograma kadar çıkan bir yüke sahiptir. Bu canlının ortalama ömür mühletinin 20 yıl olduğu düşünülüyor. Gri ve sarımsı tonlara sahip olan kalın kürkünde gri ve siyah noktalar bulunur.

Çatalhöyük’te binlerce yıllık kar leoparı fotoğrafları var:


Ülkemizin Konya vilayet hudutlarında bulunan Çatalhöyük, günümüzden 9 bin yıl evvel yaşamış cetlerimize dair bize bilgi verir. O periyot Orta Anadolu’da yaşamış beşerler tarafından inşa edilmiş bir yerleşke olan Çatalhöyük’teki duvar fotoğraflarında ve bulunan heykel kalıntılarında sık sık kar leoparı olarak bilinen Anadolu parsı ile karşılaşmak mümkün.

Çatalhöyük’te bulunan Anadolu parsı fotoğrafları ve figürleri, bu canlının tarihi seyahatini da gözler önüne seriyor. Anadolu’da kurulan ve yıkılan onlarca farklı medeniyet olmasına karşın kar leoparının her vakit burada olması, onun neden Türkler dahil pek çok kültürde kutsal sayıldığını anlamamızı sağlıyor.

Anadolu parsı, “tanrıya yaklaşacak kadar” yükseğe zıplayabilir:


Anadolu parsının nadir görülecek kadar uzun bir kuyruğu vardır. Bu kuyruk sayesinde inanılmaz bir istikrar sağlar. Sahip olduğu kuyruk, birebir vakitte Anadolu parsının kuvvetli iklim şartlarından korunmasını sağlar. Kuyruğun sağladığı istikrar sayesinde 50 metre yükseğe kadar sıçrayabilir. Türk kültüründe değerli bir sembol olmasının nedenlerinden biri de budur.

Gök Tengri’ye inanan Türklerin kültüründe gökyüzüne yakın yaşayan hayvanlar birçok vakit kutsal kabul edilir. Pek çok canlının durmakta bile zorlanacağı kadar yüksek rakımlarda yaşayan Anadolu parsı, bir de bu kadar yükseğe zıplayabildiği için Türkler tarafından ilaha yakın olarak kabul edilirdi.

16. yüzyılda Anadolu parsının yaşadığı yerleri ayrıntılı olarak gösteren bir harita yapıldı:


Anadolu parsının hayat bölgesinin Anadolu, Asya ve Orta Doğu olduğu ve tarih boyunca daima bu bölgelerde yaşadığı düşünülüyor. Aslında eski kalıntılarda karşımıza çıkması, bunun en büyük ispatı. Lakin kar leoparı olarak anılan bu canlının Marmara bölgesinde yaşadığına dair de değerli bir ispatımız var.

16. yüzyılda Belçika’da doğmuş ve ölmüş olan Abraham Ortelius Flaman isimli kıymetli bir haritacı ve coğrafyacı tarafından çizilen Marmara Bölgesi Haritası’nda enteresan bir ayrıntı var. Bu haritanın üzerinde nokta nokta Çanakkale ve Bursa civarında o devir Anadolu parsının yaşadığı bölgeler işaretlenmiş. Bugün jenerasyonu tükenmekte olan bu canlının sadece birkaç yüzyıl evvel ne kadar yaygın olduğunu görmek epey şaşırtan.

Kendinden kat be kat büyük hayvanları avlayabilir:


Anadolu parsı, tipinin en büyüklerinden olduğu üzere en güçlülerinden de biridir. Gözlemlendiği bölgelerde kendinin 3 katı olan hayvanları bile sabırla uyguladığı stratejiler sayesinde avladığı görülmüştür. Özel bir ulusal parkta gözlemlenen bir kar leoparının bir yılda bhara olarak da bilinen 5 mavi koyun, 9 tavşan, 25 dağ sıçanı, 5 keçi, 1 koyun ve 15 kuş avladığı ve yediği görülmüştür.

Tüm bu farklı çeşit ve boyutlardaki hayvanları göz önüne aldığımız vakit kar leoparının gücünü ve yeteneklerini görmüş oluyoruz. Güçlü kasları sayesinde kendinden kat be kat büyük hayvanları, çevikliği sayesinde küçük hayvanları, istikrarlı ve yüksek sıçrayışları ile kuşları bile avlayabiliyor.

12 hayvanlı Türk takviminde yer alır:


Türklerin tarih boyunca kullandıkları takvimlerden biri olan 12 hayvanlı Türk takvimi, Çin dahil olmak üzere Asya’da bulunan pek çok toplum tarafından kullanılmıştır. Yıl hesabına nazaran düzenlenmiş olan 12 hayvanlı Türk takviminde bulunan her bir hayvan, Türk kültüründe manalı olduğu kabul edilen canlılardır.

12 hayvanlı Türk takviminde; fare, boğa, tavşan, balık ya da ejderha, yılan, at, koyun, maymun, tavuk, köpek, domuz ve elbette Anadolu parsı yer alır. Hayvanların isimleri yılların isimleri olarak kullanılırdı ve her birinin kendine özel bir manası vardı. Pars yılının atılganlık ve hengame manası taşıdığı düşünülerek değerli akınlar bu periyoda bırakılırdı.

Son Anadolu parsının Ankara’da öldürüldüğü düşünülüyordu:


Bu türlü güçlü, yetenekli ve pahalı bir hayvanın tek düşmanı da zati olsa olsa insan olurdu. Maalesef kar leoparı yani Anadolu parsının en büyük düşmanı avcılardır. Kürkü bedelli olduğu için zehirlenerek bile öldürüldüğü biliniyor. Yakın vakte kadar son Anadolu parsının 1974 yılında Ankara’nın Beypazarı ilçesinde öldürüldüğü düşünülüyordu.

Farklı bölgelerde az da olsa bulunduğu bilinen bu canlının ülkemizde büsbütün tükendiği düşünülüyordu. Ta ki 2021 yılının Mayıs ayında yayımlanan bir makaleye kadar. Bu makalede Şırnak’ta bulunan Cudi Dağı’nda çekilmiş Anadolu parsı fotoğrafları paylaşıldı. 2018 ve 2019 yılında fotokapanlarla çekilen 3 farklı fotoğrafta birebir canlının olduğu düşünülüyor. Geçtiğimiz günlerde ise, İhlas Haber Ajansı (İHA), birtakım imgeler paylaştı. Bu imgelerde, Türkiye'de jenerasyonunun tükendiği düşünülen bir Anadolu Parsı yer aldı.

Türk, Asya ve Anadolu kültüründe değerli yere sahip olan kar leoparı yani Anadolu parsı hakkındaki değişik bilgilerden bahsettik ve bu canlıyı biraz daha yakından tanımaya çalıştık. Kültürümüzün en kıymetli sembollerinden biri olan Anadolu parsı hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.