Anayasanın İlk Dört Maddesi Nedir ve Neden Değiştirilemez?

Anayasa, bir ülkenin hukuku başta olmak üzere pek çok alandaki işleyişini belirleyen temel kurallardır. Ülkemizde bugüne kadar 4 farklı anayasa uygulandı ve bu anayasalar üzerinde pek çok değişiklik yapıldı. Lakin bugün yürürlükte olan 1982 anayasasının birinci dört hususu değiştirilemez ve hatta değiştirilmesi teklif dahi edilemez. Pekala öbür unsurlar değil de neden anayasanın birinci dört unsuru değiştirilemez?

Pek çok bireye ve hukukçuların büyük bir kısmına nazaran anayasanın birinci dört unsuru demek, nice zorluklarla var ettiğimiz Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temelleri demektir. Kimileri ise bu unsurları sadece kağıt üstünde yapılacak bir değişiklik üzere görüyor. Elbette mevzu hakkında pek çok farklı görüş var lakin biz bunları hukukçuların uzmanlığına bırakalım ve anayasanın birinci dört unsuru nedir, neden değiştirilemez bunu görelim.


Anayasa'nın birinci dört unsuru nedir, neden değiştirilemez?
Anayasa nedir, neden değerli?

Anayasanın birinci dört hususu nedir?

Anayasanın birinci dört hususu ne manaya geliyor?

Anayasanın birinci dört unsuru neden değiştirilemez?

Anayasanın birinci dört hususu değiştirilebilir mi?

Osmanlı’da ve Türkiye Cumhuriyeti’nde anayasalar


Temelden başlayalım; anayasa nedir, neden kıymetli?

Anayasa, içeriğinde ülke üzerindeki egemenlik haklarının kullanım yetkisinin devlete verildiğini ve nasıl uygulanması gerektiğini gösteren bir toplumsal kontrattır. Bütün hukuk kurallarından üstündür. Devlet yapısını, idare organlarını, bu organların işleyişlerini, temel haklar ile temel özgürlükleri belirleyerek bir hudut çizer.

Anayasa neden kıymetli sorusunun cevabı bu tarifte zımnî. Sayısız kanun, yönetmelik, genelge, yönerge çıkarılabilir; lakin bunların hiçbir anayasaya ters olamaz. Çünkü anayasa, devletin uygulama sonlarını çizdiği üzere vatandaşın da özgürlük alanını belirler. Elbette ayrıntılarına sadece hususun uzmanı hukukçular hakim olur fakat her vatandaş, ülkesinin anayasasında kendisine tanınan özgürlükleri bilmeli ve bunları savunmalıdır.

Anayasanın birinci dört hususu nedir?

I. Devletin şekli

MADDE 1- Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

II. Cumhuriyetin nitelikleri

MADDE 2- Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, ulusal dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel unsurlara dayanan, demokratik, lâik ve toplumsal bir hukuk Devletidir.

III. Devletin bütünlüğü, resmî lisanı, bayrağı, ulusal marşı ve başkenti

MADDE 3- Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bir bütündür. Lisanı Türkçedir.

Bayrağı, biçimi kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır.

Millî marşı “İstiklal Marşı”dır.

Başkenti Ankara’dır.

IV. Değiştirilemeyecek hükümler

MADDE 4- Anayasanın 1 inci unsurundaki Devletin halinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki karar ile, 2 nci unsurundaki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü hususu kararları değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.

Şu anda Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde yürürlükte olan ve 18/10/1982 kabul tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın birinci dört hususu tam olarak söz kelime bu formdadır. Buradaki temas üzerinden Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi resmi internet sitesinin anayasa sayfasını açarak tam ve en şimdiki metne ulaşabilirsiniz.

Anayasanın birinci dört unsuru ne manaya geliyor?

Yukarıda tam olarak söz kelime verdiğimiz anayasanın birinci dört hususu, aslında Türkiye Cumhuriyeti’nin temel yapı taşlarını oluşturuyor diyebiliriz. İlk husus ülkemizin idare yapısını belirliyor. İkinci husus, ülkemizin nasıl bir devlet olduğunu ve nasıl yönetilmesi gerektiğini belirliyor. Üçüncü unsur lisan, bayrak, marş, başşehir üzere bizi biz yapan temel pahaları belirliyor. Dördüncü unsur de ise devletimizin bu temel pahalarını muhafaza altına alınıyor.

Bu topraklarda yetişmiş herkes biliyor ki Türkiye Cumhuriyeti demek, sayısız şehit ve gazimizin ne kadar minnet duysak az kalacak gayretleriyle kurulmuş bir devlet demektir. Anayasanın birinci dört hususu işte bu gayretlerin boşa gitmediğinin bir delili olarak karşımıza çıkıyor. Her ülkenin vazgeçilmez kıymetleri vardır. Bizim ülkemizin en temel kıymetleri de anayasanın birinci dört unsurunda belirtiliyor.


Anayasanın birinci dört hususu neden değiştirilemez?

Anayasanın birinci dört hususu değiştirilemez zira dördüncü hususta bu durum açık bir biçimde dile getirilmiştir;

IV. Değiştirilemeyecek hükümler

MADDE 4- Anayasanın 1 inci hususundaki Devletin halinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki karar ile, 2 nci unsurundaki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü hususu kararları değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.

Pek çok hukukçuya nazaran anayasanın birinci dört hususu, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin teminatıdır. İlk dört unsurda yapılacak değişiklikler sonrası ülkemiz, bildiğimiz ülke olmaktan çıkabilir. Bu nedenle anayasanın birinci dört unsuru değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif dahi edilemez hususu pek çok hukukçu için gerçek bir kuraldır. Elbette mevzu hakkında pek çok farklı görüş de var lakin bu uzmanların ilgilenmesi gereken bir husustur.

Anayasanın birinci dört hususu değiştirilebilir mi?

Anayasanın birinci dört hususunun değiştirilemez olması aslında ilginç bir paradokstur. Çünkü anayasanın dördüncü hususunda anayasanın birinci üç unsurunun değiştirilemez olduğu belirtiliyor. Lakin dördüncü hususun değiştirilemez olduğunu söyleyen bir husus yok. Yani bu açıdan bakarsak anayasanın dördüncü hususu değiştirildiği vakit anayasanın birinci üç hususu de değiştirilebilir olacaktır.

Anayasanın birinci dört hususu değiştirilebilir mi sorusunun cevabı için evet değiştirilebilir demek bu nedenle mümkün. Ancak bu türlü bir durum, olağan koşullar altında mümkün olsa bile uygun değildir. Yani bir gün bir hükümet çıkarak anayasayı ve ülkenin tüm bedellerini yerle bir edebilir. Bu türlü bir durumda anayasada ne yazarsa yazsın pek bir mana söz etmez zira anayasanın gücü, güçlü bir hukuk devletinde vardır.

Toparlamak gerekirse; anayasanın birinci dört hususu değiştirilebilir, bu imkansız bir durum değil. Lakin sıradan bir olay da değil. Böyle bir durumun yaşanması halinde pek çok temel hukuk kuralı da değişmeye açık hale gelecektir ve daha da berbatı, ülkenin temel kıymetleri üzerinde yapılacak bu tıp değişikliklerin sonu kimsenin istemediği bir noktaya gelebilir. Elbette, husus hakkında farklı görüşler olduğunu tekrar hatırlatmakta fayda var.


Osmanlı’da ve Türkiye Cumhuriyeti’nde anayasalar:

• 1808 – Sened-i İttifak: Anayasa değildir lakin Türk tarihindeki birinci anayasal fikir temelli dokümandır.
• 1876 – Kanun-i Temeli: Türk tarihinin birinci anayasasıdır. Bir devir kaldırılmış, 1908 yılında yine yürürlüğe konmuştur.
• 1921 – Teşkilat-ı Esasiye: Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldıktan sonra oluşturulan kısa bir metindir.
• 1924 – Teşkilat-ı Esasiye: Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci anayasasıdır.
• 1961 – Anayasa: 1960 darbesi sonrası oluşturulmuş ve birinci sefer anayasa olarak isimlendirilmiştir.
• 1982 – Anayasa: 1980 darbesi sonrası oluşturulmuştur. Bugün değişiklikler yapılsa bile yürürlüktedir.

Devletimizin temel yapı taşlarını oluşturan anayasanın birinci dört unsuru nedir, neden değiştirilemez gibi merak edilen soruları yanıtladık ve husus hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Elbette bahis hakkındaki en hakikat yorumu tekrar hususun uzmanı hukukçular yapacaktır. Niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.