Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Ankilozan spondilit, iskeletimizin ana gövdesi olan omurgayı aşağıdan yukarıya akıllıca ya da yukarıdan aşağıya yanlışsız etkileyerek kademe kademe ilerleyen, iltihaplı bir eklem romatizmasıdır. Bu illetin herediter, yani irsi bir tarafı de vardır; lakin bu tarafı her devir tespit edilemez. Bu hastaların birçoklarında kan tetkiklerinde HLA-B27 müspet bulunur; lakin ne HLA-B27'nin olumlu çıkması hastaya tanı koydurucudur, ne de negatif oluşu tanıdan uzaklaştırıcıdır. Bu tetkik daha çok saha taramaları ve araştırmalarda kıymetlidir. Bu sebeple, hastanın kişisel muayenesinde ve tanısında sırf bir ek test olarak yan alabilir.
Ankilozan spondilit bilhassa sakroiliak eklemleri tutan bir hastalıktır. Sakroiliak eklemler, sağrı kemiğinin (sacrum) her iki yanında, leğen kemiği ile eklem yapan yarı oynar eklemlerdir, yani hareketleri sonludur. Bu eklemler daha çok, öbür eklemlerin hareketlerine esneyerek katılırlar ve destek olurlar. Yürüme sırasında, yürüyüşün esnekliği ve kalitesi açısından bu eklemlerönemli rol oynarlar. Ankilozan spondilitli hastada birinci bozulan fonksiyonlardan biri, yürüyüştür. Yürüyüş güçlükle, zahmetli ve ağrılı hale gelir. Bu eklemlerdeki bozukluk, kişinin öne eğilmesini de tesirler ve kısıtlar. Hastalık aşağıdan yukarıya gelişim gösterirse, evvel bel ortamı, daha sonra sırt ve boyun yeri etkilenir ve ilgili ortam omurlarında eklem tutukluğu (enflamasyona bağlı olarak eklemde ödem ve hassasiyet), kireçlenme (artroz) ve binaenaleyh hareket kısıtlılıkları başgösterir. Sırt omurlarının etkilenmesi, beraberinde, sırt omurlarına eklem yapmış olan göğüs kafesini de tesirler ve nefes alıp-verme sırasında bir kısıtlılık hali ortaya çıkar. Hastalık ilerledikçe, akciğerin teneffüs kapasitesi azalır ve bu durum teneffüs fonksiyon testleriyle de ortaya konabilir.
Ankilozan spondilit, çoklukla 20 yaş civarında birinci belirtilerini gösterir ve 30 yaşından evvel hastalık düzgünce yerleşmiş olur. Daha nadir durumlarda, 15-20 yaşında da başlangıç belirtilerini gösterebilir yahut bilakis 30 yaşına yaklaşırken bariz hale gelebilir. Illetin seyri, insandan şahsa değişkendir; bazen süratli ve ağır bir seyir gösterir, bazen de hastalık kendini çok açık muayyen etmeden sinsice ilerleyebilir. Travma, gerilim, enfeksiyöz marazlar üzere birtakım etkenler, illetin hem başlangıcını tetikleyebilir, hem de ara periyotlarda alevlenmesine yol açabilir. Hastalık ekseriyetle alevlenme ve koordinasyona peryodları biçiminde ilerler. Her bir devrin uzunluğu hastaya bağlı olarak nispeten değişkenlik gösterir. Nadiren, 50-60 yaşına geldiği halde hiç şiddetli şikayeti olmamış, bu yüzden tanı konmamış ve bir tedavi görmemiş hastalara rastlamak mümkündür. Bu şahıslar, tabibe farklı şikayetlerle başvurduklarında, geçirmiş oldukları hastalık tesadüfen fark edilir. Bu türlü hastalarda tedaviye alışılmış ki gereksinim yoktur. Bu kimselerde hastalık çok hafif ve sinsi seyretmiştir ve çok sonlu arazlar bırakmıştır.
Illetin şikayetleri arasında en değerlisi, istirahat ile artan ağrılardır. Bir yahut her iki kalçada (sakroiliak eklemlerde) meydana gelen ağrı, mutaddır. Çoklukla birinci belirtidir ve münhasıran sabah tutukluğunun ana sebeplerindendir. Ağrı ve sabah sertliği, hasta bir vade hareket ettikten sonra azalır. Lakin gece istirahatinden sonra sonraki gün tekrar ağrı ile uyanır. Bu durum, hastalık etkin periyotta iken böylelikle devam eder. Bazen zaten, bazen de tanı konulup tedaviye başlandığından, bir vade sonra azalır. Hastalık alevlendiğinde ise tekrar artar. Marazın aşağıdan yukarıya yayılım gösterdiği vak'alarda, bel hareketlerinde kısıtlılık daha erken başlar. Yukarıdan aşağıya gelişenlerde ise, boyun eklemi daha erken tutulur ve kısıtlılık daha erken başlar.
Sakroiliak eklemler ve omurga (bel, sırt, boyun) tutulumundan öteki, gayri büyük eklemler de illetin değişik evrelerinde etkilenebilir. En sık kalça eklemi (coxa) tutulumu görülür. Sırt omurlarının tutulumundan ötürü azalan göğüs kafesi performansı ve akciğer kapasitesi, akciğer enfeksiyonlarına yatkınlığı arttırır.
Ankilozan spondilitte tanı, esas olarak muayene bulgularına ve radyolojik bulgulara dayanarak konur. Kimi laboratuar testleri, illetin varlığından çok, aktivitesi hakkında malumat verir. Sakroiliak MR - şayet düzgün çekilir ve hakikat yorumlanabilirse – illetin erken periyotta tanısında çok kıymetlidir. Ama MR'ın yorumlanmasında ihtilaflar olabilmektedir. Bu türlü durumlarda klinik fizik muayene çok daha ehemmiyet kazanır. Röntgen bulguları, MR'a nazaran daha geç periyotta barizleşir. 25-30 yaş arasında çoklukla radyolojik bulgular ve muayene bulgular birbirini destekler hale gelir, tanıda yanılma ihtimali azalır. Ama ankilozan spondilitin erken tanısı, tedavinin başarısı ve kalıcı sakatlıkların gelişiminin yavaşlatılması-geciktirilmesi açısından kıymetlidir.
Ankilozan spondilit, ekseriyetle marazın erken periyotlarında, öbür marazlarla ve durumlarla karıştırılabilir. Yumuşak dokulara bağlı kalça ağrıları (özellikle miyofasyal ağrı sendromu), en sık karıştırılan problemlemlerdendir. Ama, dikkatli ve ayrıntılı bir muayene ile, bu durum ortaya konabilir. Belin başka mekanik ve enflamatuar marazları da kalçaya ve sakroiliak nahiyeye yayılan ağrılara sebep olabilir. Muayeneyi yapan tabip, bu ve öbür karıştırılabilecek marazlar açısından ayırıcı tanıyı yapmalıdır.
Illetin ileri yıllarında, omurga yaygın olarak tutulduğunda, hareket kısıtlılığının şiddetine bağlı olarak, hastalıktaki kireçlenmeye zıt biçimde kemik erimesi gelişimi de görülür. Bazen tedavide kullanılan ilaçların da bunda rolü olur. Kalça eklemi tutulumu, ileri yaşlarda kalça protezi ameliyatını gerektirebilir.
Tedavide doktor, hastaya münâsib ilaçları, gerekli gördüğü bir kombinasyon ile kullanır. Marazın durumuna nazaran bazen biyolojik ajan denen çok güçlü, ama çok hassasiyet gerektiren ilaçlara da başvurabilir.
Ankilozan spondilitin tedavisinde egzersiz programları ve hastanın hayat üslubu da çok kıymetlidir.
Kaplıca tedavisinin en ziyade endike (uygun) olduğu hastalık, ankilozan spondilittir denebilir. Marazın inaktif devirlerinde, eklem hareketlerinin arttırılması ve kasların güçlendirilmesi açısından önemli bir tedavi sağlar. Bu hastalara, iyi devirlerde kaplıca tedavisi özendirilmelidir. Illetin şiddetine bağlı olarak, ileri yaşlarda omurga anlaşılan ortamlar halinde yahut külliyen hareketsiz kalabilir ve kişinin eğilip doğrulması, yahut baş hareketleri ölçüsüz sınırlanmış hale gelebilir. Bu açıdan erken tanı ve tedavi ankilozan spondilitte büyük değer taşır.
Uzm. Dr. Ahmet Tevfik Serdar SARAÇ
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Mütehassısı
Ankilozan spondilit bilhassa sakroiliak eklemleri tutan bir hastalıktır. Sakroiliak eklemler, sağrı kemiğinin (sacrum) her iki yanında, leğen kemiği ile eklem yapan yarı oynar eklemlerdir, yani hareketleri sonludur. Bu eklemler daha çok, öbür eklemlerin hareketlerine esneyerek katılırlar ve destek olurlar. Yürüme sırasında, yürüyüşün esnekliği ve kalitesi açısından bu eklemlerönemli rol oynarlar. Ankilozan spondilitli hastada birinci bozulan fonksiyonlardan biri, yürüyüştür. Yürüyüş güçlükle, zahmetli ve ağrılı hale gelir. Bu eklemlerdeki bozukluk, kişinin öne eğilmesini de tesirler ve kısıtlar. Hastalık aşağıdan yukarıya gelişim gösterirse, evvel bel ortamı, daha sonra sırt ve boyun yeri etkilenir ve ilgili ortam omurlarında eklem tutukluğu (enflamasyona bağlı olarak eklemde ödem ve hassasiyet), kireçlenme (artroz) ve binaenaleyh hareket kısıtlılıkları başgösterir. Sırt omurlarının etkilenmesi, beraberinde, sırt omurlarına eklem yapmış olan göğüs kafesini de tesirler ve nefes alıp-verme sırasında bir kısıtlılık hali ortaya çıkar. Hastalık ilerledikçe, akciğerin teneffüs kapasitesi azalır ve bu durum teneffüs fonksiyon testleriyle de ortaya konabilir.
Ankilozan spondilit, çoklukla 20 yaş civarında birinci belirtilerini gösterir ve 30 yaşından evvel hastalık düzgünce yerleşmiş olur. Daha nadir durumlarda, 15-20 yaşında da başlangıç belirtilerini gösterebilir yahut bilakis 30 yaşına yaklaşırken bariz hale gelebilir. Illetin seyri, insandan şahsa değişkendir; bazen süratli ve ağır bir seyir gösterir, bazen de hastalık kendini çok açık muayyen etmeden sinsice ilerleyebilir. Travma, gerilim, enfeksiyöz marazlar üzere birtakım etkenler, illetin hem başlangıcını tetikleyebilir, hem de ara periyotlarda alevlenmesine yol açabilir. Hastalık ekseriyetle alevlenme ve koordinasyona peryodları biçiminde ilerler. Her bir devrin uzunluğu hastaya bağlı olarak nispeten değişkenlik gösterir. Nadiren, 50-60 yaşına geldiği halde hiç şiddetli şikayeti olmamış, bu yüzden tanı konmamış ve bir tedavi görmemiş hastalara rastlamak mümkündür. Bu şahıslar, tabibe farklı şikayetlerle başvurduklarında, geçirmiş oldukları hastalık tesadüfen fark edilir. Bu türlü hastalarda tedaviye alışılmış ki gereksinim yoktur. Bu kimselerde hastalık çok hafif ve sinsi seyretmiştir ve çok sonlu arazlar bırakmıştır.
Illetin şikayetleri arasında en değerlisi, istirahat ile artan ağrılardır. Bir yahut her iki kalçada (sakroiliak eklemlerde) meydana gelen ağrı, mutaddır. Çoklukla birinci belirtidir ve münhasıran sabah tutukluğunun ana sebeplerindendir. Ağrı ve sabah sertliği, hasta bir vade hareket ettikten sonra azalır. Lakin gece istirahatinden sonra sonraki gün tekrar ağrı ile uyanır. Bu durum, hastalık etkin periyotta iken böylelikle devam eder. Bazen zaten, bazen de tanı konulup tedaviye başlandığından, bir vade sonra azalır. Hastalık alevlendiğinde ise tekrar artar. Marazın aşağıdan yukarıya yayılım gösterdiği vak'alarda, bel hareketlerinde kısıtlılık daha erken başlar. Yukarıdan aşağıya gelişenlerde ise, boyun eklemi daha erken tutulur ve kısıtlılık daha erken başlar.
Sakroiliak eklemler ve omurga (bel, sırt, boyun) tutulumundan öteki, gayri büyük eklemler de illetin değişik evrelerinde etkilenebilir. En sık kalça eklemi (coxa) tutulumu görülür. Sırt omurlarının tutulumundan ötürü azalan göğüs kafesi performansı ve akciğer kapasitesi, akciğer enfeksiyonlarına yatkınlığı arttırır.
Ankilozan spondilitte tanı, esas olarak muayene bulgularına ve radyolojik bulgulara dayanarak konur. Kimi laboratuar testleri, illetin varlığından çok, aktivitesi hakkında malumat verir. Sakroiliak MR - şayet düzgün çekilir ve hakikat yorumlanabilirse – illetin erken periyotta tanısında çok kıymetlidir. Ama MR'ın yorumlanmasında ihtilaflar olabilmektedir. Bu türlü durumlarda klinik fizik muayene çok daha ehemmiyet kazanır. Röntgen bulguları, MR'a nazaran daha geç periyotta barizleşir. 25-30 yaş arasında çoklukla radyolojik bulgular ve muayene bulgular birbirini destekler hale gelir, tanıda yanılma ihtimali azalır. Ama ankilozan spondilitin erken tanısı, tedavinin başarısı ve kalıcı sakatlıkların gelişiminin yavaşlatılması-geciktirilmesi açısından kıymetlidir.
Ankilozan spondilit, ekseriyetle marazın erken periyotlarında, öbür marazlarla ve durumlarla karıştırılabilir. Yumuşak dokulara bağlı kalça ağrıları (özellikle miyofasyal ağrı sendromu), en sık karıştırılan problemlemlerdendir. Ama, dikkatli ve ayrıntılı bir muayene ile, bu durum ortaya konabilir. Belin başka mekanik ve enflamatuar marazları da kalçaya ve sakroiliak nahiyeye yayılan ağrılara sebep olabilir. Muayeneyi yapan tabip, bu ve öbür karıştırılabilecek marazlar açısından ayırıcı tanıyı yapmalıdır.
Illetin ileri yıllarında, omurga yaygın olarak tutulduğunda, hareket kısıtlılığının şiddetine bağlı olarak, hastalıktaki kireçlenmeye zıt biçimde kemik erimesi gelişimi de görülür. Bazen tedavide kullanılan ilaçların da bunda rolü olur. Kalça eklemi tutulumu, ileri yaşlarda kalça protezi ameliyatını gerektirebilir.
Tedavide doktor, hastaya münâsib ilaçları, gerekli gördüğü bir kombinasyon ile kullanır. Marazın durumuna nazaran bazen biyolojik ajan denen çok güçlü, ama çok hassasiyet gerektiren ilaçlara da başvurabilir.
Ankilozan spondilitin tedavisinde egzersiz programları ve hastanın hayat üslubu da çok kıymetlidir.
Kaplıca tedavisinin en ziyade endike (uygun) olduğu hastalık, ankilozan spondilittir denebilir. Marazın inaktif devirlerinde, eklem hareketlerinin arttırılması ve kasların güçlendirilmesi açısından önemli bir tedavi sağlar. Bu hastalara, iyi devirlerde kaplıca tedavisi özendirilmelidir. Illetin şiddetine bağlı olarak, ileri yaşlarda omurga anlaşılan ortamlar halinde yahut külliyen hareketsiz kalabilir ve kişinin eğilip doğrulması, yahut baş hareketleri ölçüsüz sınırlanmış hale gelebilir. Bu açıdan erken tanı ve tedavi ankilozan spondilitte büyük değer taşır.
Uzm. Dr. Ahmet Tevfik Serdar SARAÇ
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Mütehassısı
