Anlamlarına Göre Cümleler Nelerdir

Anlamlarına Göre Cümleler

Anlamlarına Kadar Cümleler Örnekleri

Anlamlarına göre cümleler aşağıdaki gibi gruplandırılabilir


Olumlu Cümle : Yüklemin bildirdiği manâ eylemin yapılması doğrultusundaysa bu tür cümlelere olumlu tümce denir Misal :
Ne dek geriye bakarsanız o kadar ileriyi görürsünüz (Olumlu eylem cümlesi)
Özü gerçek hayat dayalı tiyatro yapıtları doğrudur ve güzeldir (Olumlu ad cümlesi)
Sattığınız malların dökümünü çıkarıp karı hesaplayalım (Olumlu eylem cümlesi)
Olumlu Cümleler İkiye Ayrılır :
Biçimce ve anlamca olumlu cümleler : Bu nesil cümlelerde olumsuzluk gösteren hiçbir dil birimi kullanılmaz yüklemin yansıttığı anlamda olumlu olur Örnek :
Ne zamandır gelmenizi bekliyorduk
Biçimce olumsuz anlamca olumlu cümleler : Bu nesil cümlelerde cümlenin kuruluşu olumsuz anlamıysa olumludur Misal :
Seni kesintisiz eleştiren ve senin kuyunu kazan bu insanı nasıl bilmezsin? (bilirsin)
Bu kadar çok döversen hangi çocuk haylaz olmaz? (haylaz olur)

Negatif Cümle : Bir eylemin gerçekleşmediğini gerçekleşmeyeceğini ya da bir şeyin yokluğunu gösteren cümlelerdir Örnek :
Aradığınız kişi burada değil (Negatif isim cümlesi)
Geçen Günkü davranışlarınızı hiç tasvip etmedim (Negatif eylem cümlesi)
Kimse olayın nedenini bilmiyor (Olumsuz eylem cümlesi)

Olumsuz Cümleler İkiye Ayrılır :
Biçimce ve anlamca negatif cümleler : Bu nesil cümlelerde yüklem ya olumsuz bir eylemdir veya yargı bildiren isim soylu bir sözcüktür Misal :
Mutluluğunu herkesle paylaşsan da yalnızlığını paylaşamazsın
Galibiyet zannedildiği değin basit elde edilen bir şey değildir
Biçimce olumlu anlamca negatif cümleler : Bu tür cümlelerde olumsuzluk anlamı içeren ilave ya da sözcük kullanılmadığı halde cümleler olumsuzluk bildirir Misal :
Kim demiş onu fazla sevdiğimi? (sevmiyorum)
o kadar sinirli ancak ona parayı kaybettiğini söyle söyleyebilirsen (söyleyemezsin)

Soru Cümlesi : Bir işin yapılıp yapılmadığını sormak bir şeyin nedenini öğrenmek durumla ilgili veri edinmek veya kuşkuyu onarmak gibi amaçlarla kurulan cümlelere soru cümlesi denir Örnek :
Kardeşin eve geldi mi?
Daha fazla hangi kitapları okuyorsunuz?
Olanları sana kim anlattı?
Buraya nasıl geldin?
Soru öğeleri kullanılarak soru cümleleri kurulabildiği gibi bu yolla cümleye değişik kasıt özellikleri de katılabilir Bu açıdan soru cümleleri ikiye ayrılır :

Reel Soru Cümlesi : Yanıt gerektiren soruyu soranın cevap beklediği soru cümleleridir Gerçek soru cümleleri şu amaçlarla kurulabilir :
Cümlenin öğelerinden birini veya birkaçını öğrenmek için Misal :
Bu elbiseyi mi aldınız?
Hangi kitabı ne zaman okudunuz?
Eylemin yapılıp yapılmadığını sormak için Misal :
Ismarladığım kitapları alacak mısın?
Anlaşılmayan bir düşünceyi bir duyguyu sormak için (Yineletme amaçlı sorular) Örnek :
Hoca gelmeyecek mi dediniz?
Anlaşılmayan bir soruyu iyi anlamak için Örnek :
Buraya neden mi geldim?

Iddiaya Göre Soru Cümlesi : Yanıt gerektirmeyen cümleye şaşırma hor görme inanmayış beklenmezlik özlem vb anlamlar katmak için kurulan soru cümleleridir Misal :
Önüne baksan kör müsün? (Azarlama)
Bugün öğretmen kazanç mi ki? (Olasılık)
Bu yüksek notu almak sana mı kaldı? (Hor Görme)
Nerde o günler? (Özlem)
O zavallı kime kötülük edecek fakat? (Onaylatma)

Dilek (istek) Cümlesi : Bir dileği bir ricası bir arzuyu bir temenniyi gösteren cümlelere anlamları yönünden dilek ya da açlık cümlesi denir Misal :
Yarın bizde toplanıp bir hoş yemek yiyelim
Çocuk tek kazansın da neresi olursa olsun
Umarım işleriniz yolunda gidiyordur
Ah şu bahar bir gelse çocuklar neşe içinde koşup oynasa
İnşallah tüm düşlerin bir gün hakiki olur
Allah sana uyuz versin de tırnak vermesin
Gözün âmâ olsun

Dikte (Buyruk) Cümlesi : Emir kipiyle kurulan veya gelecek zaman kipinin emir anlamıyla kullanıldığı cümlelere anlamları yönünden emir cümlesi denir Misal :
Sandalyeyi çek sessizce oturup bekle
Öğretmeniniz izinli gürültü etmeden çalışın
Herkes ödevlerini önümüzdeki hafta getirecek not alacak
Şuraya da bir halı ser ortalığı topla
Sen de çalış ve para kazan artık

Ünlem Cümlesi : Nefret Edilen Şey acınacak şey şaşma sevinme kızma gibi birdenbire beliren duyguları anlatmaya yarayan cümlelere anlamları yönünden ünlem cümlesi denir Örnek :
Ah elim yandı!
Kapıyı açtım fakat diğer taraftan ne göreyim!
Oh okul bitti kuytu bir nefes alalım!
O kimler gelmiş kimleri görüyorum!
Elimi cebime attım ki cüzdan değil! *