Anlatım Bozuklukları

Dil Bilgisi Kuralları

Yüklem Yanlışları :

Yüklem Eksikliği : İki bambaşka yargının tek eylemsiye veya tek doldurma bağlanması, sık sık yargılardan birinin eylemsiyle veya yüklemle uyumsuzluğuna niçin olur ve bu koşul anlatım bozukluğu yaratır Bu durumda her bambaşka yargıyı öbür bir yan cümleye (eylemsiye) veya doldurma bağlantı kurmak anlatım bozukluğunu ortadan kaldırır
Misal :
Çok eksik veya hiç çalışmadan sınava girdiler

Çok eksik çalışarak ya da hiç çalışmadan sınava girdiler

Meslek konusunda ben onu, o da beni etkilemek istemez

Iş konusunda ben onu etkilemek istemem, o da beni etkilemek istemez

Hava açık; fakat sıcak değildi

Hava açıktı; lakin sıcak değildi

Yüklem Uyuşmazlığı : Seri Halinde cümlelerde yüklemlerin kip ve kişi ekleri yönünden ahenkli olmaları gerekir Bu eklerin uyumsuzluğu anlatım bozukluğu yaratır Misal : Sabahları bana uğrar, okula birlikte giderdik

Sabahları bana uğrardı, okula birlikte giderdik

Badana boya tekrar, evi yerleştirecektik

Badana badana bitmişti, evi yerleştirecektik

Bu konuda seyircilerle biz eleştirmenler bir kere daha zıt düştü sanırım

Bu konuda seyircilerle biz eleştirmenler bir kere daha ters düştük sanırım

Birleşmiş cümlelerde, bağlı cümlenin yüklem çatısıyla temel cümlenin yüklem çatısı, etkenlik ve edilgenlik yönünden uyumlu olmalıdır Birinin çatısıyla esas cümlenin yüklem çatısı, etkenlik ve edilgenlik yönünden düzenli olmalıdır Birinin çatısı etkenken diğerinin pasif olması, çatı uyumsuzluğuyla ilgili anlatım bozukluğu oluşturur Birbirini Izleyen cümlelerde bulunan yüklemlerin de çatılarının etkenlik edilgenlik yönünden uyumlu olması gerekir Örnek :

Toplantıda daima benzer konu tartışılıyor, saatlerce benzer şeyler konuşuyordu

Toplantıda defalarca benzer konu tartışılıyor, saatlerce benzer şeyler konuşuluyordu

Midesinden şikayeti olanlara fazla kızartma yememesini tavsiye ediyorlar

Midesinden şikayeti olanlara artı kızartma yememelerini tavsiye ediyorlar

Özne Yanlışları : Sıralı ve tabi alaşım cümlelerde karşılıklı olarak kullanılan öznenin tüm yüklemlere uyması gerekir Özne, bu eylemlerden birine uymazsa cümlede özne yüklem uyuşmazlığı ortaya çıkar Bu tür anlatım bozuklukları, her bambaşka yargıya farklı bir özne kullanılmasıyla giderilebilir Keza özneyle yüklem arasında, birey yönünden ve tekillik çoğulluk yönünden bir uygunluk da olmalıdır Misal :

Kitaptaki yanlışlar düzeltilecek ve ikinci baskıya girecek

Kitaptaki yanlışlar düzeltilecek ve kitap ikinci baskıya girecek

O resimlerinde pastel renkleri kullanmış, bu nedenle çok tez satılmış

O resimlerinde pastel renkleri kullanmış, böylece resimleri çok tez satılmış

Nesne Yanlışları :

NesneYüklem Uyuşmazlığı : Bu uyuşmazlık, bileşik cümlelerde nesnenin, birincil cümlenin yüklemine uymamasından kaynaklanır Bu bozukluk ikinci cümleye dolambaçlı tümleç, ilgeç tümleci veya nesne eklenerek giderilebilir Örnek :

Beni hiçbir vakit unutmadı, defalarca mektup yazdı

Beni hiçbir vakit unutmadı, tekrar tekrar bana mektup yazdı

Çocuğun gözlerindeki yaşı silip, yerine oturttu

Çocuğun gözlerindeki yaşı silip, çocuğu yerine oturttu

Nesnelerin Yapı Uyuşmazlığı : Bir cümlede aynı eklerle türetilen ansızın çok eylemsi, nesne görevinde kullanılabilir Bu nesnelerin ekleri ayrı kullanılmışsa bunlar aralarında yapısal bağdaşmazlık oluşur ve bu bağdaşmazlık anlatım bozukluğu yaratır Misal :

Seni anladığımı ve onaylayışımı gözden kaçırmazdın sanmıştım

Seni anladığımı ve onayladığımı gözden kaçırmazdın sanmıştım

Ne gelişini ne de gittiğini gördüm

Ne gelişini ne de gidişini gördüm

Tümleç Yanlışları :

Dolaylı TümleçYüklem Yanlışları : Alaşım cümlelerde iki taraflı olarak kullanılan dolambaçlı tümlecin, ilk cümlenin yüklemine uyarken ikinci cümlenin yüklemine uymadığı görülebilir Bu Nedenle tümleçyüklem uyuşmazlığı ile ilgili anlatım bozukluğu ortaya çıkar Misal : Kadına her fırsatta bağırıyor, sürekli aşağılıyordu

Kadına her fırsatta bağırıyor, kadını sürekli aşağılıyordu

Sana her konuda güveniyor ve yardım bekliyoruz

Sana her konuda güveniyor ve senden takviye bekliyoruz

Zarf TümleciYüklem Yanlışları : Alaşım cümlelerde, zarf tümleci ortak olmadığı halde, bütün yüklemler için iki taraflı unsur kabul edilirse, anlatım bozukluğu ortaya çıkar Bu anlatım bozukluğu, ikinci cümleye bir zarf tümleci ilavesiyle giderilebilir böylece bu anlatım bozukluğunun öteki adı, zarf tümleci eksikliğidir Misal :

Tekrar Tekrar senin yanındayım, seni yalnız bırakmayacağım

Daima senin yanındayım, hiçbir zaman seni yalnız bırakmayacağım

Hiçbir süre kendini düşünmedi, ailesinin mutluluğu için çalıştı

Hiçbir süre kendini düşünmedi, defalarca ailesinin mutluluğu için çalıştı

Edat TümleciYüklem Yanlışları : Alaşım cümlelerde, ilgeç tümleci durumundaki unsur, ortak olmadığı halde müşterek kabul edilirse anlatım bozukluğu meydana gelir Bu uyuşmazlık ikinci cümleye yerinde bir tümleç ya da nesne eklenerek giderilebilir Aynı şekilde bir dolambaçlı tümleç, nesne ya da öznenin yüklemle düzen sağlamayış nedeni bir ilgeç tümleci eksikliği olabilir Örnek :

Akşamları kitapçıya uğrar, saatlerce sohbet ederdi

Akşamları kitapçıya uğrar, saatlerce onunla sohbet ederdi

Arkadaşımın babası geldi, bir zaman sohbet ettik

Arkadaşımın babası geldi, bir süre onunla sohbet ettik

Tamlama Yanlışları :

Tamlaması Yanlışları : Bir ad tamlamasında;

Tamlayan veya tamlanan sözcüklerden birinin eksikliği,

Tamlayan ya da tamlanan eklerinden birinin kullanılmaması dolayısıyla tamlayan eksikliğinin manâ belirsizliği yaratması, ad tamlamasına ilişkin esas yanlışlıklardır Örnek :

Onun böyle işlerle uğraşmaya ne vakti vardı ne de zamanıdır

Onun böyle işlerle uğraşmaya ne vakti vardı ne de bunun zamanıdır

Sıfat Tamlaması Yanlışları : Sıfat tamlamasına ilişkin yanlışlıklar şu şekilde oluşabilir;

“Bir den büyük sayı sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamalarında adın çoğul eki alması yanılgı yaratır Bu cins önad tamlamalarında adın tekil kullanılması gerekir Örnek:

Toplantıda üç ya da daha çok konuşmacılar laf alacakmış

Toplantıda üç veya daha fazla konuşmacı laf alacakmış

Haricen iki halk seni soruyordu

Dışarıda iki insan seni soruyordu

“Çoğu, azıcık, herhangi, birkaç, hiçbir, her gibi belgisiz sıfatların tamlayan olduğu önad tamlamalarında, adın tekil kullanılması gerekir Örnek :

İhaleye çoğu yerli ve yabancı firmalar katıldı

İhaleye birçok yerli ve yabancı firma katıldı

Hiçbir anne ve babaların buna itiraz edeceğini sanmam

Hiçbir anne ve babanın buna itiraz edeceğini sanmam

“Her belgisiz sıfatının tamlayan olduğu sıfat tamlamalarında, yüklemin negatif olması anlatım bozukluğu yaratır Örnek :

Bu mevsimde her çeşitlilik kuş avlanmayacaktır

Bu mevsimde hiçbir çeşit kuş avlanmayacaktır

Bu tarihlerde her grup sınavlarını aksatmayacak

Bu tarihlerde hiçbir grup sınavlarını aksatmayacak

Yapıları Hatalı Olan Sözcükler : Kimi zaman üretim eklerinin sözcüklere, kurallara uygun bir şekilde seçilmemesinden dolayı, kimi vakit da eklerin hatalı seçilmesi nedeniyle sözcüklerin yapıları bozuk olur Yanlış yapılandırılmış sözcükler, dil bilgisi kurallarına uymaz ve anlatım bozukluğu yaratır Misal :

Çocuğu iyi bir doktora bakıtmak gerekiyor

Çocuğu iyi bir doktora baktırmak gerekiyor

Alıkoyulan paketleri yarın postaya verelim

Alıkonulan paketleri yarın postaya verelim

Bu eşyaları pahalılatmak alıcı kaybına yol açar

Bu eşyaları pahalılaştırmak müşteri kaybına yol açar

Yanlış Ilave Kullanımı : Bir sözcüğe, gelmesi gereken ekin dıştan hatalı bir ekin getirilmesi de kimi süre anlatım bozukluğuna yol açar Misal :

Sorun arkadaşlarımızın bizi bu konuda iyi aydınlatmamış olduğundan kaynaklanıyor

Sorun arkadaşlarımızın bizi bu konuda iyi aydınlatmamış olmasından kaynaklanıyor

Okuduklarını ezberlemek değil, tartışarak özümlemesine temin etmek gerekir

Okuduklarını ezberlemek yok, tartışarak özümlemesini karşılamak gerekir

Her ne dek şehir dışına taşınmışsak bile beklenen rahatlığa kavuşulmamıştır

Her ne kadar şehir dışına taşınmışsak bile beklenen rahatlığa kavuşamadık

Noktalama Yanlışları : Noktalama işaretlerinin ek veya yanlış yerde kullanılması; cümleleri bir manâ belirsizliğine sürükleyebileceği gibi cümleden pat diye pozitif kasıt çıkmasına da yol açabilir böylece noktalama işaretlerinin kavrayış etkileri ve kullanıldığı yerler iyi bilinmelidir Hatalı kullanımlar ortaya çıkarsa amaçlanan kavrayış varmak olası olmaz Bu durumlar da cümlede bir anlatım bozukluğu yaratır Misal :

Tanıdık Olmayan dükkandı eşyaları beğenmedi

Yabancı, dükkandı eşyaları beğenmedi

Bebekler için, ağlamak, açlık ve korku gibi durumların en doğal ve tek anlatım biçimidir

Bebekler için ağlamak, arzu ve korku gibi durumların en doğal ve tek anlatım biçimidir

Bayan şoförü şöyle bir süzdü

Bayan, şoförü şöyle bir süzdü *