Annelerin Daha Fazla Güneş Işığına İhtiyacı Var!

Annelerin Daha Fazla Güneş Işığına İhtiyacı Var! Annelerin Daha Fazla Güneş Işığına İhtiyacı Var! 1Hazırlayan: Prof Dr Şükrü Hatun 1Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Profesörü, Pediatrik Endokrinoloji Uzmanı, 1Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı 1D vitamini keza vücuttaki kalsiyum ve fosfor metabolizması ayrıca de kemiklerin gelişiminde kayda değer rol oynayan bir hormon ön maddesidir Vücuttaki D vitaminin esas kaynağı güneş ışınlarının etkisiyle tabi deride yapılan D vitamini sentezidir ve bu nedenle çocuk ve erişkinlerdeki D vitamini düzeyleri mevsimlere ast büyük istikrarsızlık göstermektedir D vitamininin temel görevi çocuklarda artan kemik dokusu (erişkinlerde ise tekrar kemik yapımı için) için gerekli kalsiyum ve fosfor düzeyini sağlamaktır Vitamin D bağırsaklarda kalsiyum ve fosforun emilimini arttırarak bu görevini yapmaktadır 1Erişkinlerde D vitamini yetersizliği sorunu 1D vitamini daha çok çocuklarda sık görülen raşitizm sorunu ile gündeme gelmekle birlikte son yıllarda erişkinlerde D vitamini yetersizliği ve bunun kemik sağlığı üzerine etkileriyle ilgili tartışmalar artmıştır Amerika Birleşmiş Devletlerinde genel dahiliye yataklarında yatan 290 hastanın %57’sinde D vitamini yetersizliği saptanmış ve hastaların %22’sindeki yetersizliğin şiddetli düzeyde olduğu belirlenmiştir Benzer şekilde Hollanda’da birçok kadın 142 erişkinin %79’unda D vitamini düzeyleri düşük bulunmuştur Öbür ülkelerdeki bu sonuçlar eksik D vitamini alımı, iç ortamlarda geçen yaşam süresinin fazlalığı ve güneş ışınlarından yararlanmama, hava kirliliğinin ultraviyole ışınlarının insanlara ulaşmasını engellemesi ve dini inançlara alt örtünme gibi çeşitli faktörlerin etkisiyle erişkinlerdeki D vitamini yetersizliğinin yaygın bir sorun olduğunu ortaya koymaktadır 1 D vitamini düzeylerindeki düşüklük sadece kolay bir biyokimyasal bozukluk olmayıp; beraberinde kemik üretimfelaket hızında artış, osteoporosiz (kemik erimesi kemik dokusunun azalması) ve hafif osteomalazi (kemik yumuşaması kemik dokusuna kalsiyum ve fosforun yeterince çökmemesi) ve kalça veya öteki kemiklerdeki kırık ihtimalinde yükselme gibi fizyolojik, klinik ve patolojik bulgulara yol açmaktadır Yaşam süresinin uzaması ile birlikte kemik erimesine alt kırıkların artması kemik erimesinin önlenmesi konusunda değişik seçenekleri gündeme getirmektedir Yakın zamanda yayınlanan bir çalışmada günde 500 mg kalsiyum ve 700 IU D vitamini desteğiyle 3 yıllık dönemde, bulgu veren omurga kemikleri dışındaki kemik kırık oranında % 50 azalma olduğunun bildirilmesi, D vitamininin çocukların kemik sağlığı yanında erişkinlerin kemik sağlığındaki rolünü yeniden gündeme getirmiştir 1Annelerde D vitamini yetersizliği ve bebekler üzerine etkileri 1Gelişmekte olan ülkelerde ya da gelişmiş ülkelerdeki etnik topluluklarda annelerdeki D vitamini yetersizliğinin sık görülen bir sorun olduğu bilinmektedir Pakistan’da yeni doğum yapmış kadınların %48’inde şiddetli düzeyde D vitamini yetersizliği olduğu saptanmış ve annelerin D vitamini düzeyi ile 3 aydan küçük bebeklerin D vitamini düzeyleri arasında anlamlı ilişki olduğu gösterilmiştir Benzer bulgular Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerinde de saptanmıştır 1D vitamini yetersizliği anneleri etkilemekle birlikte esas etkisini bebekler üstünde göstermektedir Bu etkilerin başlıcaları, yükselme geriliği, kemik dokusu gelişiminde gerilik kendini doğumsal raşitizm (konjenital rikets), kafa kemiklerinde yumuşama (kraniotabes), geniş bıngıldak (fontanel), kemik mineral yoğunluğunda azalma ve kemikleşme merkezlerinin gelişim hızlarında yavaşlama ile gösterir, dişlerde enamel hipoplazisi ve kalsiyum dengesi bozukluklarıdır 1Annelerin D vitamin düzeyleri süt verme döneminde anne sütü içindeki D vitamini miktarını ilk elden etkilemektedir Bebeklerin serum D vitamin düzeyleri sekizinci haftadan sonra annenin D vitamin durumundan etkilenmekle birlikte esas olarak güneş ışığına maruz kalma miktarına göre değişmektedir Bebeklerin D vitamini düzeylerinin korunması için çıplakken (üstünde sadece bez varken) haftada 30 dakika, giyinikken ise haftada 2 saat güneş görmeleri gerekmektedir Güneş ışığından yeterli ölçüde yararlanamayan bebeklerin annelerinin de D vitamini düzeyleri düşük olduğunda (anne sütü D vitamini düzeyi de buna tabi düşecektir) raşitizm riski artmaktadır 1Güneş Işığından Yararlanma ve Ülkemizdeki Annelerde D vitamini Yetersizliği Sorunu 1Ülkemizde uzun zamandan beri değişik ölçülerde annelerin D vitamini yetersizliği sorunu olduğu üzerinde durulmaktadır Hasanoğlu ve arkadaşları 1981 Anakara Doğumevi ve Hacettepe Tıp Fakültesi’nde doğum yapan annelerin %20’sinde D vitamini yetersizliği saptanırken, Aydın ve arkadaşları tarafından 1988’de İstanbul’da yapılan bir araştırmada kış sonu ve yaz sonu incelenen toplam 100 doğum yapan bayan arasında kış sonu doğum yapan kadınların ortalama 25(OH) D vitamini düzeyini bariz ölçüde düşük bulmuşlardır 1 Son yıllarda annelerde D vitamini durumunu inceleyen çalışmalar 1520 yılda ülkemizdeki sosyoekonomik değişimlere karşın annelerde D vitamini yetersizliğinin sıklığında ve şiddetinde bir azalma olmadığını göstermektedir Son iki yıl içinde İstanbul, Ankara ve Kocaeli’nde yapılan bu çalışmaların özet sonuçları Tablo 1’de sunulmuştur Tablodan anlaşılacağı gibi ülkemizin kentsel bölgelerinde yaşamış annelerin büyük çoğunluğunda orta ya da şiddetli düzeylerde D vitamini yetersizliği sorunu vardır Her üç araştırmada da sosyoekonomik düzey ve örtülü giyinme tarzı ile annelerdeki D vitamini yetersizliği arasında kayda değer bir ilişki olduğu bildirilmektedir Kocaeli bölgesindeki annelerde D vitamin yetersizliğinin daha yüksek oranda ve daha şiddetli düzeyde olmasında araştırmanın kış sonu yapılması değin yöresel faktörlere (şehirsel ve endüstriyel hava kirliliği, sonbaharla birlikte güneşli gün sayısında belirgin azalma, muhafazakar yaşam tarzı gibi) alt görünmektedir Yakın zamanda Hindistan’da (Yeni Delhi) yapılan bir çalışmada hava kirliliğin yüksek olduğu bölgede yaşayan çocukların 25 (OH) D vitamini düzeyinin düşük hava kirliliği bölgesinde yaşayanlara kadar %50 düşük bulunması (sırasıyla 126 ve 282 nmoll) ayrıca Kocaeli ayrıca de öteki kentlerdeki yüksek orandaki D vitamini yetersizliği ile hava kirliliği aralarında ilişkiye önem verilmesi gerektiğini göstermektedir 1Sonuçlar ve öneriler: Annelerin daha fazla güneş ışığına ihtiyacı var! 1Annelerdeki D vitamini yetersizliği, hem anneleri keza de bebekleri etkileyen, dolayısıyla çocukluktan erişkinliğe kemik sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olan bir halk sağlığı sorunu olarak önemini korumaktadır Bu sorun güneş ışığından yararlanmayı engelleyen çevresel ve yaşam biçimi faktörlerine alt olarak bazı ülkelerde ciddi halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır Son yıllardaki çalışmalar ülkemizde son 20 yılda annelerde D vitamini yetersizliği sorununun yaygınlığı ve şiddetinde bir azalma olmadığını göstermektedir 1Güneş ışığı en manâlı D vitamini kaynağı olduğundan yeterli güneş ışığı alınabiliyorsa gebelik ve emzirme döneminde D vitamini eklenmesine lüzum yoktur bununla birlikte tatmin edici güneş ışığını tanımlamak zordur ve bilhassa kışın bazı bölgelerde güneş ışınlarından yararlanma imkanı fazla azalmaktadır bu nedenle besinlerin D vitamini ile güçlendirilmediği ve eksik güneş ışığı bölge bölgelerde yaşamış kadınlara gebeliğin son 3 ayında günde 1000 IU D vitamini verilmesi ya da son üç ayın başlangıcında bir kez 100000 IU D vitamini verilmesi önerilmektedir Bu öneri özellikle örtülü giyim tarzına sahip anneler ve hava kirliliği olan kentlerde yaşayan kadınlar açısından daha önemlidir Bunun yanında ilk kez genel pratisyenler elde etmek üzere bayan doğum ve çocuk sağlığı uzmanlarının gebelere ve yeni doğan döneminden itibaren bebeklere yeterli D vitamini sağlanması konusuna daha artı yük vermeleri gereklidir 1Tablo 1 Günümüzde Ülkemizin değişik kentlerinde annelerde D vitamini durumu id 1İstanbul 1Ankara 1Kocaeli 1Sayı 1 48 1 50 1 78 1Zaman 1 Yaz 1 EkimKasım 1MartMayıs 225 (OH)D3 düzeyi 2 40 nmolL kadın oranı 2(Orta derecede yeteneksizlik) 1% 67 1% 85 1% 95 225 (OH)D3 düzeyi 225 nmolL bayan oranı 2(Şiddetli yetersizlik) 1 % 54 1% 46 1 % 80 özel baskı