Anno 1800 - İnceleme

Birinci oyunu 1998 yılında çıkan Anno serisi, strateji oyunlarında kendine has bir konumu olan imalatlardan. Eskilerden The Settlers yahut yakın devirde 6. oyunu ile önümüze çıkan Tropico serisi üzere prodüksiyonlarla misal oyun şekillerine sahip olsalar da ele aldığı periyotlar, senaryo modunda sunduğu hikayeler ve oynanıştaki ufak tefek farklılıklar ile kendi yolunu çizebilmiş ve bugüne kadar devam edebilmeyi başarmış durumda.

Son iki oyunda seriyi geleceğe taşımayı tercih etmişti yapımcılar, gelgelelim mahsusen son oyunun bu istikametiyle oyuncuları çok da cezbetmediği söylenebilir. Serinin 7. oyunu Anno 1800 ile bir defa daha geçmişe, Sanayi Devrimi periyoduna gidiyoruz ve bu öze dönüşün noktasında bir hamle olduğuna şahitlik ediyoruz.

Takvimler 1800'leri gösterirken...

Anno 1800, kent kurma-strateji oyunlarından alışkın olduğumuz formda bir senaryo modu ve bir de muaf oynama (sandbox) modu ile geliyor. Senaryo modundaki hikaye o denli sinema tadında, sizi kendinizden geçirecek bir hikaye değil. Lakin bu usul bir oyun için kâfi görülebilecek seviyede.


Karakterimiz ununu elemiş, eleğini asmış, gitmiş bir sahil kasabasına yerleşmiş, bir dostuyla balık tutup gündeliğini çıkartan kendi halinde bir eleman. Günün birinde kız kardeşi Hannah'dan bir mektup alıyor, pederinin ihanetle suçlanıp hapsedildiğini, sonrasında da öldüğünü öğreniyor. Bir gemiye atladığı üzere kız kardeşinin yanına gidiyor. Cenazenin akabinde Hannah, elde kalan parayla bir ada aldığını, sıfırdan başlayıp tekrar kendilerini ispatlamaları ve pederlerinin hatasız olduğunu kanıtlamaları gerektiğini söylüyor ağabeyine. Böylelikle birinci adamıza yerleşiyor ve işe koyuluyoruz.

Bir taraftan kent idaresinde başarılı olup adamızı geliştirmeye çalışırken, bir taraftan da bed amca Edward Goode ile uğraşıyoruz. Bu arada Kraliçe'nin temsilcisi Sir Archibald Blake'in gözüne girmeyi başarıyor, onun yardımıyla Edward belasından yakamızı sıyırıp karakterlerimizin pederi Samuel'in vefatının gerisindeki sır perdesini aralayacak bir yolculuğa başlıyoruz. Yolculuk bizi Yeni Dünya'ya, Latin Amerika kıyılarına götürürken, kendimizi "Pyrphorians" isimli saklı bir örgüt ile çatışırken buluveriyoruz. "Yakarız bu gezegeni" mottosuyla hareket eden bu global tehdide en hoş karşılığı meydanda vermek için cansiperane bir savaşa girişiyoruz sizin anlayacağınız.

  
Aslında temelde daima birebir mantık üzerinden gidiyor bu şekil oyunlar; Anno 1800 de istisna sayılmaz. Birinci kentinize yerleştiğinizde bir liman ve bir marketten ibaret bir toprak modülü var elinizde. Evvel meskenler inşa edip nüfusu buraya çekmeye çalışıyorsunuz. Sonrasında "baltalar elimizde, uzun ip belimizde" kesimi eşliğinde ormanların göbeğine dalarak odun topluyor ve yeni inşaatlarınız için kereste üretiyor; tarlalar kurup buğday yetiştiriyor, değirmenlerde buğdayı öğütüp un yapıyor ve üretim sürecini ekmek üretimiyle taçlandırıyorsunuz. Sonrasındaysa adım adım açılan yeni üretim zincirleriyle çeşit çeşit eser üretir hale geliyorsunuz. Maksat pek yalın: Daha çok nüfus, daha çokça üretim, daha büyük ve müreffeh bir kent, velev kentler. Kent kalabalıklaştıkça gereksinimler da çeşitlenip artıyor. Istikrarları yakından takip etmek durumunda kalıyorsunuz birden fazla devir.

Hizmetten hizmete yelken açalım...

Oyun içerisinde yalnızca üretim zincirini kurmak ve menşe yönetmekle ilgilenmiyorsunuz doğal ki. Mesela kurtarma vazifeleri, müdafaa (eskort) vazifeleri, akın / yok etme vazifeleri üzere vazifeler alabiliyorsunuz öteki önderlerden. Yahut kentte yangın çıkartıp duran kundakçıları avlıyor, bir hatunun sarhoş kocasını meyhane bucaklarından toplayabiliyor, evlatlar rahatça koşturup oynayabilsinler diye etraftaki başıboş köpeklerin toplanması talebiyle karşılaşabiliyorsunuz.

Farklı gelebilecek bir vazife tipi ise keşif yahut sefer (expedition) hizmetleri. Ana hikâye akışında yapmak durumunda kaldığınız Isabel Sarmento'yu bulmak için çıktığınız yahut bir mutabakat metnine ulaşmaya çalıştığınız seferler üzere vazifeler yanında korsan avladığınız yahut zoolojik keşifler peşinde koştuğunuz hizmetler de mevcut. Bu hizmetleri Frostpunk'taki "şöyle mi yapalım, yoksa bu türlü mi" usulündeki tercihler üzere düşünebilirsiniz; lakin o kadar derin bir tercih sistemi beklemeyin. Daha çok mini oyun şeklinde kısımlar bunlar.

 
Oyunda savaşlar ve diplomasi de nokta alıyor. Gayrı önderlerle yeterli geçinmenin yollarını bulmak kıymetli. Bazen çok kibirli komşularınızla ufak tefek inatlaşmalar yaşayabilir, konumu geldiğinde çatışabilirsiniz. "Para her kapıyı açar" düsturunu benimsemeniz de mümkün doğal Çünkü oyunda rakip adaları ele geçirmenin bir yolu da satın almak. Ancak velev savaşla velev satın alarak bir adayı elde etmiş olun, sonuçta önünüzde bomboş bir ada buluyor, orada her şeyi sıfırdan yapmak durumunda kalıyorsunuz. Kimi oyuncuları rahatsız edebilecek bir detay bu. Tahminen, Civilization'daki üzere bir ölçü yıkım ve isyanla karşılaşsak ve her şeyi sıfırdan inşa etmek durumunda kalmasak daha yeterli olabilirdi.

Istikrar Dengeoğlu idaresinde yeni kentler inşa ederken...

Kentlerde barınma gereksinimini karşılayan binalar yükseltmelerle geliştiriliyor. Başlangıçta kurduğunuz binalar birinci çalışan sınıf için iyiyken, sonrasında yeni sınıflar için bu binaları geliştirmeniz gerekiyor. Lakin bu geliştirmeleri geri alabiliyor ve binaları eski haline döndürebiliyorsunuz. Oyun içerisinde süratlice reaksiyon almanız gereken durumlarda ve kaynaklarınız (veya arazi) yeni binalar inşa etmeye imkân vermediğinde başvurabileceğiniz bir yol bu.

 
Eski Dünya'da çalışanlarımız Çitfçi (Farmer), Emekçi (Worker), Esnaf / Zanaatkar (Artisan), Mühendis (Engineer) ve Yatırımcı (Investor) iken Yeni Dünya'ya gittiğinizde Jornaleros ve Obreros sınıfları ile karşılaşıyoruz. Buradaki ayrım çok mantıklı. Sonuçta Sanayi Devrimi Avrupa'da doğuyor; Latin Amerika'da ise o periyotlarda ziraî üretim hâkim. Binaenaleyh, Yeni Dünya'daki çalışanlarınızın iki sınıftan ibaret olması tarihî bir art plana dayanıyor.

Amerika kıtasına yolculukla birlikte çalışan sınıfına ek olarak eserlerde de değişiklik laf konusu; muz, kahve, tortilla üzere yeni eserler ekleniyor üretilebilecekler listenize. Haliyle bunları üreteceğiniz binalar, tarlalar, bağ bahçe falan da farklılık gösteriyor. Yani iki farklı yerkürede temelde tıpkı mantığa dayanmakla birlikte şeklen farklılaşan bir oynanış var.

Emsal halde halkı bahtiyar tutmak için yapmanız gerekenleri de es geçmemek lazım. Bir kilise dikmenin de mektep yapmanın da sağladığı yararlar var. Dilerseniz peyzaj işlerine de girebilir, duru ve hoş muhit ile halkınızın yüzünde güller açmasını sağlayabilirsiniz. Bazıları boks arenası ile mesrur oluyor, bazıları hayvanat bahçesiyle.

Kentlerde halkınızın mutsuzluğu yahut asılların zayıflığı dışında karşılaşabileceğiniz temel iki sorun var; yangınlar ve isyanlar. Siz siz olun, kentinizi geliştirdikçe mümkün olan acilen her bucağa bir itfaiye merkezi ve karakol dikmeyi ihmal etmeyin.

 
Belirtebileceğimiz bir detay da muayyen aralıklarla basılan gazetelerdeki yan alan haberlerin halkın memnunluğunu yahut tüketim ölçüsünü etkileyebildiği. Kentinizi denetim altında tutmak için gazetede hangi haberlerin mekan alacağı da değerli. Şayet önünüze gelen taslakta hoşunuza gitmeyen bir durum varsa yeni haberlerle değiştirebilir, halkın hangi haberleri okuması gerektiğine karar verebilirsiniz. Böylelikle yerküre yanıp tutuşurken, halkınız memnunluktan sarhoş olup tüketim çılgınlığına kapılabilir.

Kadı kızının hatırı kalmasın...

Gelelim oyuna getirilebilecek olumsuz tenkitler kısmına. Oyunun en büyük eksisi pahalı olması. Bu yalnızca memleketimiz için beğenilen bir muaheze de değil üstelik. Ne kadar düzgün bir strateji oyunu olursa olsun 60$ üzere bir etiketle çıkması çok da makul görünmüyor. Oyunun bir başka eksisi nadir de olsa yaşanabilen FPS düşüşleri. Son olarak beni rahatsız eden bir detayı daha paylaşmış olayım. Bazen ana hizmet içerisinde, bazen de yan hizmetler olarak aldığımız muhafaza (eskort) hizmetleri oluyor. İşte bu himaye hizmetlerinde siz ne yaparsanız yapın gayri gemiler sizin gemilerinizden süratli ilerliyor. Koruyacağınız gemi uçup giderken sizinki deniz üzerinde kağnı yürütüyormuşsunuz üzere hissettirebiliyor. Yalnızca bu yüzden mekanına getiremediğiniz vazifeler olduğunda da iş can sıkıcı bir hal alıyor.


Toparlayacak olursak, Anno 1800 birkaç ufak kusuruna karşın yeterli bir kent kurma-strateji oyunu olmuş. Şu amaca de ulaşayım, bir de şunu inşa edeyim, bu da eksik kalmasın, aman bir vazife daha bitirivereyim derken bir bakıyorsunuz saatler akıp geçmiş. Bu türlü olunca da tipi içerisinde tavsiye edilebilecek oyunlardan birisi haline geliyor. Ah bir de bu türlü yüksek bir fiyatı olmasaydı...