“anonİm TÜrkÜler” Ve “beste TÜrkÜler”

“anonİm TÜrkÜler Ve “beste TÜrkÜler türkü isimleri türkülerin isimleri türküler türkü ve sözleri repertuarı Abuzer Akbıyık ​ Günümüz bir kısım müzik otoriteleri; sahibi bilinmez (anonim) ezgilere “türkü demektedir Sahibi belirli olan, (söz ve müziğini yapanı aşina) ezgilere de “beste denmektedir Bu cins eserlere bazen de “türkü formunda yazılmış beste tabiri kullanılmaktadır Bir başka ifade ile eserin sahibi belirlenmiş değilse “Türkü, muhakkak ise “Beste tabiri kullanılmaktadır Ben bu görüşe katılmıyorum Niçin, derseniz: konuyu bu yazımda izah etmeye çalışacağım “Anonim kelimesi “sıfattır1, yani eserin niteliğini belirtmek için kullanılır, Fransızca “anonyme kelimesinden kazanç Türk Dil Kurumu sözlüğünde “Adı sanı meçhul, Fazla ortaklı, yazanı, yapanı, söyleyeni bilinmeyen (eser) olarak tanımlama edilmiştir Tekrar, Türkü: Hece ölçüsüyle yazılmış ve ahali ezgileriyle bestelenmiş manzume: Beste: Bir müzik eserini yaratıcı ezgilerin bütünü olarak tanımlama edilmiştir Halkın içinde söylenen, halkın malı olmuş lakin bestekarı bilinmeyen türkülere “Anonim Türkü denilmektedir Türkü’nün söz ve müziği çoğunlukla bir birey göre üretilir Ama sözü başkasına, müziği başkasına ait türküler de vardır Bir grup insanın bir araya gelip de birlikte bir türkü yaptıkları o kadar vaki değildir İşte böylece “Anonim kavramı, türkünün bir birey tarafından yapıldığını reddetmekten ziyade, Türkünün sahibinin muhakkak olmadığı ve fazla kişi göre benimsendiği, türküyü seven şahısların on türküye bir takım katkılarda bulunduğu anlamında kullanılması gerekir Bir başka açıklama ile “Türkülerin sahibinin belli olmaması, türküyü bir topluluğun birlikte yaptığı anlamına gelmez Kişi türküyü, ya irticalen (doğmaca) üretir veya muhakkak bir süre dilimi içinde düşünerek sözlerini, ezgisini üretir Her halükarda “Türkü; bir kişinin zihin mahsulü olarak ortaya çıkar Türkü, ırk kadar sevilirse belirlenmiş bir zaman diliminden sonra topluma mülk olur Bir türkünün sevilmesi yaygınlaşması için o eseri dinleyenlerin duygu ve düşünceleriyle örtüşmesi gerekir Aksi halde eser, bir müddet sonradan unutulup gider İşte türkünün sevilerek insanlar tarafından benimsenmesi ile “anonimleşme süreci başlar Onu seven benimseyen toplum, bazen türküye bir şeyler katar Ara Sıra de türküyü olduğu gibi sever Böylece bir ferdin fikri mahsulü olarak ortaya meydana çıkan bir eser halkın malı olur “Anonimleşir Aşık Veysel’in “Benim sadık yarim kara topraktır türküsünde ya da Abdullah Balak’ın “ Fadile, Bedran Kırmızı’nın “Tosunu, Bedir Çağlayan’ın “Dolana ay dolana, Cemil Cankat’ın Gitti canımın cananı “Mehmet Özbek’in “Gözlerin Fettan Hoş, Abdurrahim Karkoç’un “Mihriban , Arif Çelik’in “Pala Remzi türkülerinde olduğu gibi Mevcut görüşe tarafından bu eserlerin sahibi muhakkak olduğuna göre bunlara “anonim dememiz mümkün değildir Hal böyle iken TRT ‘de Emrah, Aşık Veysel, Pir Sultan Abdal, Karacaoğlan, Dadaloğlu, Seyrani, Sümmani ve daha çoğu ozanın sözlerinin yer aldığı türküler var Sahibi kesin diye bunları da “Türkü saymayın, Anonim yok diye bunları da repertuar listeden çıkarın (!) Eğer “Anonim kelimesini sahibi belli olmayan anlamında kullanırsak elbetteki Karacaoğlan, Emrah gibi söz yazarı tanıdık türküler “anonim değildir Yani bu türkülerin sahipleri bellidir Fakat “anonim kelimesini eşittir “türkü olarak ağlılar ve anonim olmayan eserlerin türkü olarak kabul edilmeyeceği sonucunu çıkarırsak, ben bu görüşe katılmam Çünkü yukarıda –ve daha birçok örnek sayabileceğim eser sahibi kesin olsa format olarak “türküdür Sözleri ile yazınsal olarak türkü kalıbındadır Ezgi olarak da türkü formundadır O süre şu sonucu ortaya koyabiliriz “Bir müzik eserine türkü diyebilmek için, sahibinin belirlenmiş olup olmamasına yok, türkünün laf ve ezgi yapısına bakmamız gerekir TRT yıllardan beri sadece “anonim türküleri repertuarına alır Sahibi belirli olan “İngiliz (!) eserleri saf dışı bırakır Fakat TRT’nin bu tutumu ara sıra fazla ince bir taktikle aşılır Şöyle ama: Eser sahibi sözmüzik benim derse eseri TRT repertuarından geçmeyeceğini bildiğinden Türkünün repertuardan geçmesi için kendinin bestelediği türküsüne sahip çıkmaz ben “bu türküyü yaşlı birinden duydum ya da ustalarımdan dinledim der Böylece o türkü anonim türkü olarak TRT repertuarına alınır Türkünün söz ve müziğini yapan kişi, türkünün “Kaynak kişisi olarak kayıtlara geçer TRT repertuarında buna örnek fazla eser vardır Şu andaki mevzuata göre kaynak kişilere derlemecilere telif ödenmemektedir –bu tatbik da yanlıştır Eserini TRT’ye kaynak birey olarak kaydettiren birey, eserinin telifini alabilmek için aynı türküyü MESAM’a lafmüzik kendine ait olarak kaydettirir MESAM ve TRT kayıtları karşılaştırıldığında buna örnek çok eser olduğu görülecektir İşte bu ve bunun gibi çarpıklıkların nedeni “anonimsahibi muhakkak olmayan eserlerin “Türkü olarak kabul edilmesi, “bestesahibi belirli olan eserlerin türkü olarak kabul edilmemesidir Bana tarafından böyle bir ayrım yanlıştır Dün olduğu gibi bugünde ahali ayrılıklarını, özlemlerini, acılarını, sevinçlerini, özlemlerini dizelere dökmekte ve bunları bestelemektedirler Konular, kavramlar, anlayışlar değişse de “türkü aydınlatma geleneği dün olduğu gibi bugün de devam etmektedir Dün, isimlerini öne çıkarmayan ya da vakit içinde unutulan bestekarlar yerine, bugün bestelendiği eseri notere onay ettirilen, MESAM’a kaydettirilen bestekârlar dönemindeyiz Çünkü işin içine telif ücreti meselesi girmiştir O halde biz bir esere türkü diyebilmek için, sahibinin belirli olup olmamasına yok Söz ve müziğinin türkü formunda olup olmadığına bakmamız gerekir Buna kadar; Türkünün tarifini şöyle yapabiliriz “Edebi açıdan, söz ve biçim olarak türkü türünde yazılmış, müziği de geleneksel türkü formunda olan tüm eserlere Türkü denir Anonim ve beste türkülerin de biri birinden ayrılması için türküleri şöyle sınıflandırabiliriz Türküler; “Anonim türküler (Sahibi muhakkak olmayan türküler) ve Beste türküler (Sahibi emin olan türküler) diye ikiye ayrılır