Arapça, Bütün Dillerin Aksine Neden Sağdan Sola Yazılır?

Ülkemizde çok sayıda Müslüman yaşadığı için İslamiyet’in kutsal kitabı olan Kuran-ı Kerim’e ve bu kitabın dili olan Arapçaya hepimiz aşinayız. Çocukken Kuran-ı Kerim kursuna gönderilenler dışında Arapçayı anlamak pek çoğumuz için oldukça zor. Bunun en büyük nedeni ise Latin harfleriyle ve soldan sağa yazılmıyor olması. Peki, Arapça pek çok dilin aksine neden sağdan sola yazılır ve bu şekilde okunur?

Neden sağdan sola yazılır diye soracağımız diğer bir dil de, Tevrat’ın dili olan İbranicedir. İbranice ve Arapça, binlerce yıllık geçmişi olan kadim dillerdir. Özel bir çabanız yoksa bu dilleri anlamanız oldukça zordur. Arapça ve İbranice neden sağdan sola yazılır, bu konuda kesin bir bilgi yok ancak tarihin tozlu sayfalarını biraz karıştırdığımız zaman karşımıza pek çok farklı teori çıkmaktadır.

Sağdan sola yazılan tek diller Arapça ve İbranice mi?


Günümüzde pek çok ülke Latin alfabesi kullandığı için yazılar soldan sağa yazılır. Çince ve Japonca neden olduğunu bilmediğimiz bir şekilde yukarıdan aşağıya doğru yazılıyor. Bu seçenekleri elediğimiz zaman günümüzde hala kullanılmakta olan diller arasında sağdan sola yazılan tek diller Arapça ve İbranice olarak görülüyor. Ancak tarihteki tek örnekler bunlar değil.

Yazının icadının ilk yıllarına döndüğümüz zaman karşımıza Arapça ve İbranicenin de kökeni olan Sami dilleri ile birlikte Mısır hiyeroglifleri çıkıyor. Yazının ilk yıllarında karşımıza çıkan kadim dillerin pek çoğunun sağdan sola yazıldığını görüyoruz. Mısır hiyerogliflerinin bile sağdan sola yazılmış versiyonları ile karşılaşmak mümkün.

Arapça ve İbranice dillerinin de bu köklü Sami dillerinden geldiğini düşünürsek aynı geleneği sürdürmeleri ve sağdan sola yazılıyor olmaları oldukça mantıklı. Ancak yine de binlerce yıl sonra günümüzde bile kullanılan bu dillerin neden hala sağdan sola yazıldığını anlamak mümkün değil. Dilbilimcilerin ve tarihçilerin bu konu üzerinde yaptıkları çalışmalar sonucu ortaya koydukları bazı teoriler var.

Arapça ve İbranice neden sağdan sola yazılır?


Arapça ve İbranice neden sağdan sola yazılır sorusuna yanıt olarak ortaya atılan ilk teori için yazının ilk yıllarına dönmeli ve hayal etmeliyiz. Kağıt yok, kalem yok. Önünüzde kil tablet, sağ elinizde keski, sol elinizde çekiç. İnsanların çoğu sağlak olduğu için tutuş açısını gözünüzde canlandırın. Sağdan sola doğru yazmak çok daha kolay değil mi?

Diğer bir teori, mürekkep ve kağıt kullanılan dönemden geliyor. O dönem kağıtlar bir defter gibi değil, rulo şeklinde katlanılarak kullanıyordu. Sağlak yazıcının sağ eliyle yazı yazarken sol eliyle de ruloyu açtığını ve sabit tutmaya çalıştığını hayal edin. Elbette bu durumda da sağdan sola doğru yazmak çok daha kolay olacaktır.

Farklı bir teori ise oturuş şeklinin yazım şekline etki ettiğini iddia ediyor. Mezopotamya toplumlarında masa ve sandalye yerine yerde oturmak daha yaygındır. Yere oturduğunuzu, önünüze kağıdı aldığınız ve hokkayı mürekkebe batırıp yazdığınızı hayal edin. Yine bu oturuş şeklinde de sağdan sola yazmak çok daha kolay olacaktır.

Gerçeklikleri hala tartışmaya açık olsa bile Arapça ve İbranice dilleri neden sağdan sola yazılır sorusuna yanıt olarak ortaya atılan teoriler bu şekilde. Burada anlatılan oturma ve yazma şekillerini günümüz koşullarında değil, bundan binlerce yıl önce yaşamış toplumların koşullarında değerlendirin. Hatta evde deneyebilirsiniz.

Diğer diller neden soldan sağa yazılır?


Arapça ve İbranice neden sağdan sola yazılır sorusunun yanıtı gibi Latin alfabesi kullanılan diğer diller neden soldan sağa yazılır sorusunun da net bir yanıtı yok. Ancak bu konuda da ortaya atılmış bazı teoriler vardır. Bu teoriler, Latin alfabesinin icat edildiği yer olan Roma İmparatorluğu’na dayanıyor.

Bir teoriye göre, Latin alfabesinin kullanıldığı dönemde hem masa ve sandalye daha yaygındı hem de mürekkeple yazı yazmak yaygınlaşmıştı. Bu nedenle çekiç ve keski yerine hokka ve mürekkep kullanan katipler, elleri mürekkep kurumadan kağıt üzerinde leke yapmasın diye soldan sağa doğru yazmaya başladılar. O dönemde mürekkeplerin bugünkü kadar hızlı kurumadığını düşünürsek sağdan sola yazarken elin kağıda sürtünmesi sonucu tüm yazılanların dağılma ihtimalinin yüksek olduğunu görürüz.

Diğer bir teoriye göre Latin harflerinin soldan sağa doğru yazılmasının nedeni aristokrasi. Roma İmparatorluğu’nda toplu yazma görevi kölelere veriliyordu. Onların soldan sağa doğru yazması istendi ve halk arasında bu yazı daha sık görüldüğü için bu şekilde yaygınlaştı. Roma dönemini düşündüğümüz zaman olası bir teoriye benziyor.

Bu konuda ortaya atılan farklı bir teoriye göre ise sağdan sola yazmak solakların işiydi ve solak olmak neredeyse 20. yüzyıla kadar batı toplumunda ayıp olarak görülüyordu. Sağdan sola yazıp solak damgası yemek istemeyen katipler de soldan sağa yazmak ve herkese sağlak olduklarını duyurmaya karar verdiler. Zorlama bir teori gibi görünse bile yakın döneme kadar okullarda çocuklara sağ elle yazma zorunluluğu olduğunu hatırladığımız zaman pek de imkansız gibi görünmüyor.

Arapça ve İbranice neden sağdan sola yazılır, hangi teori daha mantıklı?


Günümüzde kullanılmakta olan en köklü ve en zengin dillerden olan Arapça ve İbranicenin köklerinin yazının ilk icat edildiği günlere kadar uzandığını düşünürsek keski ve çekiç kullanımı nedeniyle sağdan sola yazılıyor olması teorisi çok daha mantıklı görünüyor. Yazının böyle yazıldığını görmüş ve öğrenmiş olan toplumlar da dönem değişse bile bu alışkanlıklarını sürdürerek günümüzde kadar bu şekilde getirmiş olabilirler.

Bu teoriyi destekleyen en büyük kanıt ise Mezopotamya bölgesinde bugün kullanılmayan dillerin de sağdan sola yazılan örnekleri olmasıdır. Farklı coğrafyalarda kullanılmış ve kullanılmakta olan alfabelerin farklı hikayeleri olsa da medeniyetin ilk doğduğu yer olan Mezopotamya topraklarında gelişmiş dil başta olmak üzere hiçbir kültürel öğeyi tek başına, tarihten ayrı bir şekilde incelemek mümkün değildir.

Dünyada kullanılmakta olan pek çok dilden farklı olarak Arapça ve İbranice neden sağdan sola yazılır sorusunu yanıtladık ve yazının tarihçesi hakkında bazı ilginç detaylar paylaştık. Konu ile ilgili düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.