Araz ne demek?

Araz kelimesi A’raz olarak yazılmaktadır ve sözlükte “işaret, belirti, felaket, tesadüf” gibi anlamlara gelmektedir. Felsefe ilminde araz kendi başına var olmayan, başka bir şey ile birlikte var olan vede var olamasına sebep olan şeyin yok olması ile yok olan şey demektir.

Kelam ilminde ise araz kelimesini ilk kullanan kişiler olarak Ca’d ibn Dirhem ve onun izinden giden Cehm ibn Safvân olduğu kaynaklarımızda belirtilmektedir. Daha sonraları ise Mutezile, Maturidi, Eşari alimleri ve diğer itikadi mezhep alimleri bu terimi kullanmışlardır.

Kelam ilmi ile haşır neşir olan islam alimlerinin çoğunun görüşüne göre varlık aleminde cevher ve arazdan başka hiç bir varlık türü yoktur. İslam aleminde çok ünlü bir mutasavvıf olan İbni Arabi hazretleri ise bu konuya başka bir çerçeveden bakarak bu konuda ki düşüncesini şöyle ifade etmiştir. Bir gölgenin varlığı o cismin varlığına nasıl ki bağlı ise, alem de bütünü ile yüce Allah’ın zatına bağlıdır ve bu nedenle alem sadece arazdan ibarettir.

Araz teriminin açıklaması kelam alimleri arasında farklı şekillerde yapılmıştır. Mutezile mezhebi esas oluşuma ve renklere dayanmakta olan doksan kadar arazdan bahsetmektedir. Eşari ve Maturidi mezheplerine göre ise otuz çeşit kadar araz vardır. Bu otuz çeşit olan araz iki kategoride ele alınmaktadır. Birinci kategoride “hareket, sükun, terkip, vaz” gibi konular; ikinci kategoride ise “renk, ses, sıcaklık, soğukluk” gibi konular zikredilmektedir.