Aşırı Detaylı Düşünme (Overthinking) Nedir?

Yapmanızın beklendiği bir işi yapamadığınızda, yeni bir duruma uygun görülüp terfi edildiğinizde, ailenizle yahut kız/erkek arkadaşınızla tartıştığınızda ve daha birçok durumda birtakım niyetler beynimizde yer etmeye başlar. Buraya kadar hayli doğal olan bu durum, şayet şuurlu değilsek tekrar etmeye başlar ve yolumuz aşırı ayrıntılı düşünmeye (overthinking) çıkar.

Aslında bu kanılar başta, onları tetikleyen ögeleri gözden geçirmemize yardımcı olur. Örnek olarak kız/erkek arkadaşınızla tartıştığınızda o tartışmayı tekrar düşünür ve şayet objektifseniz taraf tutmaksızın sorunu görebilirsiniz. Bu da barıştığınız vakit aynı konuda çatışmanızı mahzurlar. Pekala iş çok ayrıntılı düşünme boyutuna vardığında ne olur? Gelin birlikte bakalım.

“İleride ne iş yapacağım?”, “Maddi durumum nasıl olacak?”, “Beni seven birini bulabilecek miyim?”, “Asla başaramayacağım” üzere niyetler, daha hiçbir şey muhakkak değilken başımızı meşgul eder:





Aslında bunları düşünmek ve sonuç aramak bir noktaya kadar uygundur diyebiliriz. Sonuçta planlı ilerlemenin ziyanı olmaz, bilakis çokça yararı olur. Lakin burada çok düşünmenin ayrımını yapabiliyor olmamız gerek. Pekala nedir bu ayrım?

Avukat olmak isteyen bir öğrenci olduğunuzu düşünelim. Şayet bunu nasıl yapacağınızı bilemez ve umutsuzca düşünürseniz bu, tekrar eder ve aşırı düşünmeye götürür. Burada ise tıpkı niyetin üzerinden tekrar tekrar geçtiğiniz için ilerleyemez hâle gelirsiniz.

Öte yandan avukat olmak için neler yapmanız gerektiğine göz atıp ona nazaran plan ve program kurar ve programı takip ederseniz bu, az evvelkinin bilakis sizler için epeyce sağlıklı olur ve avukatlık gayenize olağandan daha erken ulaşabilmenize imkân tanır.

Aşırı düşünme hem geçmişe hem de geleceğe yönelik çalışıyor ki bu da bireylerin gelişiminin önüne mahzur koyuyor





Eski kusurlarımızdan ders çıkarırız ve bu dersler ileride tıpkı yanılgıyı tekrarlamamızı engeller. Bu sayede şu an geçmişteki kendimizden daha âlâ durumdayız diyebiliyoruz. Bu bağlamda gerekli dersleri çıkardığımızda geçmişteki kusurların bir önemi kalmaz. En azından çok düşünme durumundan muzdarip olmayan birisi bunu söyleyebilir.

Çünkü bu durum çok düşünme boyutuna vardığında bireyler geçmişten ders çıkarsa dahi sürekli düşünmeye devam eder. Örneğin yıllar evvel sevgilinizle tartıştığınızı ve ayrıldığınızı düşünelim. Ortadan geçen 5, tahminen de 10 yılın akabinde hâlâ o tartışmayı düşünüyorsanız ve bu durum sizin gündelik hayatınızdaki veriminizi ve uyku kalitenizi etkiliyorsa aşırı düşünüyorsunuz demektir.





Bu elbette arsız olun ve her şeyi unutun demek değil. Ondan fazla, siz hatalıysanız bir daha birebir yanılgıyı tekrarlamamak için uğraşmanızı, karşınızdaki kusurluysa da bunun şuurunda olmanız gerektiğini söylüyoruz.

Farklı ihtimalleri tahlil etmeye başlayıp duramamamızla ortaya çıkan çok düşünme bir hastalık değil, hatta vakit zaman güzel olduğu söyleniyor. Ayrıyeten herkeste en azından bir ölçü olan bir durum. Pekala bundan bir anda kurtulmak mümkün mü?





Daha evvel sizlere, yasaklanan şeylerin daha güçlü bir şekilde geri tepmesine yol açan Streissand tesirinden bahsetmiştik. Şayet kendinize bir anda “fazla düşünmek yok” derseniz muhtemelen buna misal bir tesir ortaya çıkacak. Tıpkı sigara bir anda kesildiğinde yahut çocuklara bilgisayar yasaklandığında olduğu üzere.

İyi de ne yapalım o vakit?





Aşırı ayrıntılı düşünmenin temeli aşırı telaştan gelir. Korkular ise hayatımızın her alanında karşımızdadır. Terfi alacağınız vakit kaygılanırsınız, sevdiğiniz birine açılacağınız sırada kaygılanırsınız, evcil hayvan sahiplenirken de kaygılanırsınız ve bu tasalardan kaçış yok.

Bu sebeple yapabileceğiniz en tesirli ve verimli şey, onları kabul etmek ve içinde bulunduğunuz durumda elinizden gelenin en düzgününü yapmak olacaktır. Örnek olarak terfi edilmeye uygun görüldüyseniz yeni gelen sorumlulukları nasıl yerine getireceğim diye tekrar tekrar düşünürken başınızda kaybolabilir ve bu sebeple işinizdeki veriminizi ister istemez azaltabilirsiniz.


Bu da tahminen de o terfi daha gelmeden kaybetmenize sebep olur. Birebir halde imtihanlara hazırlanırken de “nasıl yapacağım” diye çaresizce düşünmek sizi tekrara sokar. Ancak kaideler ne kadar makûs olursa olsun bir yerden başlamak, başarıyı elde etmenin yoludur.

Kısaca problem çözme yetenekleriniz sizleri ileriye taşır. Aşırı düşünme ise içinde bulunduğunuz probleme daha fazla gömülmenize sebep olarak gelişiminizi engeller. Son olarak bu durumun gündelik hayatınızı berbat etkilemeye başladığını düşünüyorsanız bir uzmanla görüşmek epey yararlı olacaktır.

Gerçekçi olmayan tavsiyeler veren motivasyon sayfalarından uzak durmanız da bu durumu aşabilmeniz için faydanıza olacaktır

Kaynaklar: Executive Support Magazine, Yaşantı Psikoloji, GoodRx, Very Well Mind