Asırlar Önceki Sanki İnternet Varmış Gibi Yaşadığımıza

İnternet, günümüzde daha evvel hiç olmadığı kadar etkin bir kullanıcı kitlesine sahip. Fakat her gün gördüğümüz ve hatta bazen bilinçsizce katıldığımız trendler, aslında yeni ortaya çıkmadı. İnternetin olmadığı devirlerde de beşerler selfie çekiyor, bir nevi Facebook profilleri açıyor ve hatta komik kedi fotoğrafları dâhi paylaşıyordu.

Mesela 17. yüzyılda yaşayan Evliya Çelebi’yi bir nevi seyahat blogu müellifi olarak düşünebiliriz. Bu ve bunun üzere aslında günümüz trendi üzere görünen daha birçok şey, asırlarca öncesine dayanan kökenlere sahip olarak karşımıza çıkıyor. Şayet çayınızı kahvenizi aldıysanız, her bir arada internet öncesi devirlere hakikat bir seyahate çıkalım.

400 yıl evvel Alman üniversite öğrencileri Facebook’u icat etmişti.


Günümüzden lisana kolay 400 yıl evvel Almanya’daki üniversite öğrencileri ortasında bir trend vardı. Book of Friends yani Arkadaşlık Kitabı olarak geçen bir deftere sahip olan öğrenciler, yeni tanıştıkları bireyleri isimleri ve birçok vakit da çizimleri ile birlikte bu deftere kaydediyorlardı. Birine arkadaşlık isteği göndermek ise ne yazık ki günümüzdeki kadar kolay olmuyordu, ama günümüzden daha efektif olduğu kesin.

Aşk mahzur tanımaz: İngiliz aristokratlar da “Kaybolan Mesajlar” özelliğini kullanıyordu.


Tabi ki tam olarak Instagram’ın Kaybolan İletiler özelliğini kullanmıyorlardı. Ancak bu özelliğin nereden esinlenildiği muhakkak. 1764 yıllarında İngiliz aristokrat ve Baron Richard Grosvenor’un eşi Lady Grosvenor, gönlünü Kral III. George’un kardeşi Cumberland Dükü Prens Henry’e kaptırmıştı. Bu ikilinin irtibat kurma metodu ise görünmez mürekkeple yazılan mektuplardı.

Bu mektuplar ise okunduktan sonra yakılıyordu. Lakin işler yolunda gitmedi, bu mektuplar medyaya sızdırıldı ve ülkede büyük bir skandal meydana geldi. Prens Henry’e eşi ile kabahat içeren konuşmalar yaptığı için dava açan Baron Grosvenor ise 10.000 Sterlin kazandı.

Selfie tutkunluğu çağımıza has bir durum değil. Kendine kafayı takan olan 17. yüzyıl ressamı Rembrandt ile tanışın:


17. yüzyılda faaliyet göstermiş Hollandalı baskı sanatkarı ve ressam Rembrandt’ı özel yapan bir durum var. Bu durum ünlü ressamın kendi yüzü ile takıntılı olması. Neredeyse 50 yıllık mesleği boyunca 100’e yakın kendi portresini çizen Rembrandt, tarihin birinci selfie tutkunlarından biri olarak karşımıza çıkıyor.

Kediler her vakit sempatikti, onları internet hale getirmedi:


1900’lü yılların başında mesleğine başlayan ABD’li fotoğrafçı Harry Whittier Frees, epey ileri görüşlü bir fotoğrafçıydı desek yanlış olmaz. Mesleğini komik kedi fotoğrafları çekip bunları kartpostal hâline getirmek üzerine kuran Frees, internetin olmadığı periyotta bile komik kedi meme’leri yapan sanatçı olarak tarihe geçiyor.

İnternet yazışmalarının vazgeçilmezi hâline gelen yüz tabirleri, 1881 yılında ortaya çıkmıştı:


ABD’de periyodunun tanınan karikatür mecmuası hâline gelen Puck Magazine, günlük olarak çok kullandığımız yüz sözlerini ve dolaylı yoldan emojileri birinci ortaya çıkaran kaynak oluyor. Ama bunun yanı sıra 1648 yılında şair Robert Herrick tarafından bir şiirinin sonunda “” formunda bir gülen hız kullanıldığı da biliniyor.

Antik Yunan aristokratlarının vazgeçilmezi olan 2.000 yıllık "iPad’ler":


Antik Yunanistan birçok teknolojik gelişmenin ilkel hâlde yer aldığı bir topluluktu. Hatta Antik Yunan zenginleri, tıpkı bizim üzere “taşınabilir aygıtlar” kullanıyordu. Antik Yunan iPad’i olarak nitelendirebileceğimiz bu mumdan tabletler; ticaret, ileti gönderme ve gibisi misyonlarda kullanılıyor ve hatta bu tabletler ile gazete dâhi okunabiliyordu. Nispeten güçlü Antik Yunan vatandaşları hizmetkârları ile bu tabletleri kent merkezine gönderip olan biteni mum tabletlere yazdırarak öğrenebiliyordu.

Antik devrin Twitter eleştirmeni şair Martial:


Twitter’daki 140 karakter kimilerimize kâfi, kimilerimize ise epeyce kısa gelebilir. Günün sonunda iş anlatmak istediklerini ne kadar az ve öz bir biçimde aktarabildiğine bağlı. Twitter’dan çok uzun vakit evvel M.S. 86 ve 103 yılları ortasında epigramlar yazan şair Martial, çoklukla 140 karaktere ulaşmadan bile işini halledebiliyordu. Epeyce sert tenkitlerde bulunan Martial, hoşlanmadığı şahıslara “Köpeğin ağzını ve dudaklarını yalıyor, Manneia. Gerçi şaşırmadım, köpekler b*k yemeyi sever.” halinde “tweetler” atıyordu.

Pinterest’e ilham veren kişilik, koleksiyoncu Sir Hans Sloane:


Günümüzde birçoğumuzun Pinterest’e yahut Instagram keşfet kısmına dalıp saatlerce karşımıza çıkan rastgele içeriklere bakabiliyoruz. İnternetin icadından yüzyıllar evvel İngiliz Baronet, Tabip ve Koleksiyoncu Sir Hans Sloane, yıllar boyunca topladığı binlerce rastgele eşyayı sergilemeyi hayli fazla seviyordu. Öldüğünde 71.000 modüle ulaşan koleksiyonunu İngiliz hükümetine bırakan Sir Hans Sloane, bu sayede ünlü British Museum’un temellerini oluşturmuş oldu.

Evliya Çelebi, Marco Polo yüzyıllar öncesinin seyahat bloggerları idi:


Evliya Çelebi’den tutun; Marco Polo’ya, John Murray’a seyahatlerini yazıya döküp bir sonraki gezginlere rehber olan birçok isim tarih boyunca bulunuyordu. Gerçekten günümüzde de internetin icadı ile daha etkin bir formda bulunmaya devam ediyor. Egzotik toprakları merak edip de seyahat etmeye vakit ve imkân bulamayan beşerler, günümüzde olduğu üzere yüzyıllar evvel de diğerlerinin “bloglarını” okuyordu.

Kickstarter'dan evvel projesine para toplayan yayıncı: Johann Heinrich Zedler.


Günümüzde internetin sağladığı en kullanışlı alanlardan biri de oluşturduğu toplumsal alan ve bu alanla birlikte gelen birlik ve beraberlik duygusudur diyebiliriz. Bu toplumsal etraftan yararlanan ve pek çok kişinin projelerini gerçekleştirmesine imkân tanıyan kuruluşların başında da Kickstarter geliyor. Kitlesel fonlama ise yalnızca Kickstarter ile tanınan olmamıştı. 18. yüzyılda yaşayan Alman ansiklopedici ve yayınevi sahibi Johann Heinrich Zedler, Universal Lexicon ansiklopedisini basım masraflarını karşılamak için kitlesel fonlamayı kullandı.

Google’dan neredeyse 800 yıl evvel yaşayan filozof Ramon Llull, kendi “Sıkça sorulan sorular” kısmını icat etti:


1200’lü yıllarda İspanya’da yaşayan ve Katalan edebiyatının birinci örneklerini yazan filozof ve matematikçi Ramon Llull, kendisine daima sorulan sorulardan sıkılmış olacak ki el üretimi bir “Sıkça sorulan sorular” kağıdı icat etti. Daire biçiminde üç katlı bir kağıt olan bu icadın üzerinde, o periyot sorulan genel geçer birçok sorunun karşılığı bulunuyordu.

Ve son olarak; BuzzFeed’in, Webtekno’nun ve hatta birçok şeyin icadından 1.000 yıl evvel Japon muharrir Sei Shonagon, liste içerikleri yazıyordu:


Milattan sonra 966 yılında doğan Japon muharrir Sei Shonagon, tarihin birinci liste içerik oluşturan editörü olarak kabul edilebilir. Sei Shonagon isimli müellifin Türkçeye Yastıkname ismiyle çevrilen The Pillow Book isimli yapıtında; “Duyması Pek Beğenilen Olmayan Şeyler”, “Bir İnsanın Kalp Atış Suratını Arttıran Şeyler”, “Kısa Olması Gereken Şeyler” ve gibisi halde toplam 164 liste içeriği bulunuyor.

İnternet dünyasına istikamet veren birçok trendin köklerine indiğimiz içeriğimizin sonuna gelmiş bulunmaktayız. İnternetsiz devirde karşımıza çıkan bu kadar yaratıcı işlere imza atan beşerler, “İmkânsızlıktan imkân doğurmak” cümlesinin doğruluğunu deliller nitelikte. Sizler antik internet trendleri hakkında neler düşünüyorsunuz? Görüşlerinizi bizlerle yorumlar kısmından paylaşmayı unutmayın.

• Kaynak: Buzfeed