Astım - bulguları - tanısı ve tedavisi

Astım akciğerlere kadar olan hava yollarını ( Bronşlar ) etkileyen bir hastalıktır. Bu hava yolları soluduğumuz havayı burundan itibaren akciğerlere kadar ulaştırır. Sağlıklı bir şahısta bu soluma vukuatı kolay kolay gerçekleşir. Astımlı bir bireyde ise kimi periyotlarda soluma zorluğu meydana gelir. Astım atağı sırasında bronşlar ( hava yolları ) daralır ve havanın geçişi zorlaşır. Bu hava yolu daralmasının kimi nedenleri vardır. Bunlar:

* Bronşları çevreleyen kasların kasılması sonucu hava yollarının daralması
* Bronşun içini saran zarın şişmesi
* Hava yollarında mukus ( sümük - balgam ) ismi verilen yapışkan bir salgının çok salınması ve bu salgının hava yollarını
bölge konum tıkaması

Astım Nöbetinin Belirtileri Nelerdir?

Bronşlar daraldığı vakit teneffüs işini yapmak için daha büyük uğraş sarf edilir. Akciğerlere giren hava daralan bronşlardan dışarı çıkarken zorlanır. Hasta bunu nefes darlığı yahut göğüste sorun biçiminde söz edebilir. Bu sırada hasta ıslık sesine emsal (vızıltı) bir ses çıkarır. Akciğere girmiş hava daralmış olan bronşlardan dışarı çıkarken, hasta çok zorlanırsa, olağanda soluma ( nefes alıp verme ) işi için kullanılmayan boyun, göğüs, omuz ve karın kaslarını kullanır ve daha sık solur.

Astımın Bulguları Nelerdir?

* Öksürük. Astımın sık bir bulgusudur. Bilhassa gece öksürüğü olur. Egzersiz, soğuk hava öksürüğü arttırabilir. Hava yollarındaki mukus birikimi ve bronşları çevreleyen kasların kasılması nedeni ile olur.
* Vızıltı. Astım nöbetinin sık karşılaşılan bir bulgusudur. Akciğerdeki hava daralmış bronşlardan dışarı çıkarken zorlandığı devir nefes verirken duyulur.
* Sık Soluma. Astım nöbeti sırasında daralmış ve içi mukus ile dolmuş bronşlarda soluk alıp verme işi zorlaştığından hasta daha sık nefes alıp verebilir. Bunu saptamak için evladınızın 60 saniye içinde kaç defa nefes alıp verdiğini sayın; bulduğunuz sayıyı sıradanda uygunken olan dakikadaki teneffüs sayısı ile karşılaştırın.
* Göğüs Duvarı Derisinde Çekilmeler. Daha ağır astım nöbetlerinde görülen bir bulgudur. Göğüs duvarında kaburgalar arasındaki deri ve boynun önündeki deride içe çekilmeler olabilir. Bu bulgu saptandığında derhal hastaneye müracaatınız.

Astıma neden olan durumlar ( uyaranlar ) nelerdir ?

Astımın sebebi tam olarak bilinmese de bu illette hava yollarının kimi uyaranlara haddinden fazla hassas olduğu bilinmektedir. Bu uyaranlar hava yollarını uyararak astım atağı oluşumuna neden olurlar. Bu uyaranları şöyle sıralayabiliriz:

1. Allerjenler ( allerjiye neden olan unsurlar )

Sıradan insanlara hiçbir zararı olamayan allerjenlere, allerjik astımı olan bir kişi maruz kalınca bir allerjik reaksiyon olur. Bu reaksiyon sırasında tahriş edici birtakım kimyasal unsurlar yapılır ve hava yollarındaki dokuların içene salınır. Kişi hem allerjik hem de astımlı ise astım atağı geçirir. Bu allerjenlerin kimileri şunlardır:

Hane tozu, hane tozu akarları ( böcekler )

* Çiçek tozları ( polenler )
* Küf

Hayvan tüyü

2. Enfeksiyonlar

Teneffüs yolu enfeksiyonları ( grip, nezle ) astımlı bireyde hava yollarını uyararak astım atağına neden olabilir. Bu enfeksiyonlar mektep ve / yahut kreşe giden çocuklarda sıktır.

3. Hava değişimi

Mevsim değişimi, hava ısısının değişmesi ( bilhassa soğuk hava ) ve nem nispetinin artması, astımlı bir insanda hava yollarını uyararak astım atağına neden olabilir

4. Egzersiz

Astımlı bir insanda egzersiz hava yollarını uyararak astım atağına neden olabilir. Koşma üzere, daha ziyade güç tüketimine neden
olan ağır egzersiz cinsleri, birkaç dakika içinde bir astım atağına neden olabilir. Lakin bu nedenle astımlı çocuklarda egzersizin
engellenmesi kelam konusu değildir. Egzersiz öncesi münasebetli ilaç alımı ile astım atağı önlenebilir. Uygun tedavi edilen astımlı bir evlatta
egzersiz sonrası belirtiler olmamalıdır. Oluyorsa tedavi planının düzenlenmesi için bu durumu hekiminize bildiriniz.

5. Irritanlar ( tahriş ediciler )

Birtakım unsurlar hassas olan bronşları tahriş edebilir. Bu hususlar şöyle sıralanabilir: Sigara dumanı, hava kirliliği, saç spreyleri, parfümler, paklık unsurları ve keskin kokular. Astımlı bir kişinin yaşadığı konutun içinde hiç kimsenin sigara içmesine müsaade verilmemelidir.

Astımda olabilecek komplikasyonlar nelerdir ?

* Astım ekseriyetle akciğerlerde kalıcı hasar yapmayan bir hastalıktır. Hastalık çok uzun yıllardan beri var olsa da elverişli tedavi ile akciğer fonksiyonları olağana yakın olarak korunabilir.
* Astımda sorun bronşlarda olmasına karşın bir çok astımlıda üst teneffüs yolları (burun, boğaz, sinüsler) ve kulaklar ile ilgili sorunlar eşlik edebilir. Astımlı çocuklarda sıklıkla kronik burun tıkanıklığı olur ve buna bağlı olarak kulak enfeksiyonları ve sinüzit meydana gelir. Buruna yönelik münasip tedavi ile (burun aklığı ve hekimin önerisi ile vesair kimi ilaçlar) bu durumların olması önlenebilir.
* Astım birtakım ruhsal sorunlara neden olabilir. Ağır astımı olan çocuklarda mektep devamsızlığı, spor aktifliklerine katılamama ve astım atağı sırasında acil olarak hastaneye müracaatlar bu duruma neden olabilir. Makul tedavi alan bir evlatta astım denetim altına alınarak bu meselelerin olması önlenebilir.

Astım Nasıl Tedavi Edilir?

Tutarlı bir tedavi ile astımın bulguları denetim altına alınabilir. Fakat en tesirli tedavi bile astımı büsbütün ortadan kaldıramaz. Bunun nedeni illete sebep olan temel bozukluğun tam olarak bulunamamış olmasıdır. Gerekli muhit tedbirleri ve ilaç tedavisi ile hastalık denetim altına alınabilir. Hekimin teklifleri, uğraşları ve tedavisi hastanın ailesi ve kendisi armoni gösteremezse tek başına yarar sağlamaz. Astım tedavisinin başarılı olması için en kıymetli nokta hekim ve hasta ailesi arasındaki ahenktir. Tedavi iki kısımdan oluşur:

1. Muhit Düzenlemesi:

Illetin alevlenmesine sebep olan çevresel faktörler varsa, hekiminiz birtakım çevresel değişiklikler yapmanızı önerecektir. Bunlar:
a) Allerjenlerden kaçınma

Konut tozu akarı
-Ev tozu akarı gözle görülmez gelgelelim her meskende bulunur.
-Örümcek ve kenelerle akraba olan akarlar kişisi ısırmaz ve hastalık bulaştırmazlar.
-Akarların allerji oluşturan kısımları artıklarıdır. Bu artıklar tartıları nedeniyle pek havada kalmazlar. Lakin konut paklığı yaparken havalanırlar, burundan içeriye girerek allerjiye sebep olurlar.
-Evde en sık bulundukları mekanlar yatak, yastık, halı, kanepeler, yatak örtüleri, doldurulmuş oyuncakların içidir.
-Akarlar insan derisinin döküntüleri ile beslenirler. Bu yüzden yaşamaları için en ülkü bölge yataklardır.

Hayvan ( kedi, kuş, köpek ) tüyü ve atıkları
Allerjenler yalnızca konutta beslenen hayvanlar üzerinde değil, kuştüyü yastıklarda ve hayvan derisinden yapılmış sair eşyalarda da bulunur.

Küf mantarı ( rutubet )

Hanede Allerjenlerden Korunmak İçin Alınacak Tedbirler Nelerdir ?

Yatak odasında:
-Yatak ve yastığı hava geçirmeyen bir materyal ile kaplayın ( Amerikan bezi, sentetik kumaş üzere ).
-Mümkünse şilteyi yaylı yatak ile değiştirin.
-Yünlü ve tüylü battaniye kullanmayın.
-Kuş tüyü yastığı sentetik ( elyaf ) yastıkla değiştirin.
-Tüm yatak kılıfı, yastık kılıfı, battaniyeleri haftada bir, en az 60 kademe suyla yıkayın.
-Mümkünse halıları kaldırın ve yanları nezih tutun. Şayet halıyı kaldıramıyorsanız, hekiminizin tavsiye edeceği unsurlar ile temizleyin.
-Temizlik yapılırken, evladınızı haneden uzaklaştırın yada maske takın.
-Odada toz tutacak ziyade eşyayı ( kitap, tüylü doldurulmuş oyuncaklar üzere ) ya odadan çıkarın yada dolaba koyup, kapısını gizli tutun.
-Mümkünse klima ( hava serinletici ) kullanın.
-Evde hayvan beslemeyin; besliyorsanız yatak odasına katiyen sokmayın.
-Evde bir nem ölçer bulundurarak, nem orantısını %25 ile %50 arasında tutunuz.
-İçi doldurulmuş koltuk yanına tahta yahut plastik eşya tercih ediniz.
-Perdelerinizi sentetik materyalden seçin, kadife olmasın.

Mutfak, banyo ve küflü mahallerde:
-Sık sık havalandırın ve deterjanla temizleyiniz.
-Nemli alanlarda halı bulundurmayınız.
-Lavabo altlarını ve tuvaletin art kısımlarını temiz ve kuru tutunuz.
-Hamam böceklerini ve fareleri kesinlikle yok ediniz.

Konutun vesair kısımlarında:
-Mümkünse halıları kaldırınız.
-Çocuğunuzun sofa, koltuk üzerinde uyumasına müsaade vermeyiniz.
-Toz alırken ıslak bez kullanarak tozun havalanmasını engelleyiniz.
-Evdeki çiçeklerin üzerinde küf olmasın, denetim ediniz.
-Mümkünse hava tahliye kısmında konut tozlarını tutarak havaya karışmasını önleyen HEPA filtresi olan elektrik süpürgelerinden birini tercih ediniz.

b. İrritanlardan Kaçınma:
· Bu öbekte en zarar veren etken sigaradır. Astımlı bir kişinin yaşadığı meskende ( konutun tüm odaları dahil ) sigara içilmesine mutlaka müsaade verilmemelidir.
· Odun ve kömür sobaları tahriş edici tanecikler ve kokular saldıklarından mümkünse ısınmak için öbür bir yola
başvurulmalıdır.
· Saç spreyleri, parfümler, paklık unsurları, sinek ilacı ve hava kirliliği de tahriş edicidir. Hasta bunlardan etkileniyorsa, mümkünse temas önlenmelidir.

c. Emosyonlar ( ruhsal gerilim ):
Astımlı evladın onu destekleyen sıcak ve samimi bir hane ortamına gereksinimi vardır. Meskende yaşayan kimselerin bu kronik illetin tedavisine ve denetim altına alınmasına yaklaşımları düzgün cihette olursa, tedavinin başarısı artar.

2.İlaç Tedavisi:

I- İnhaler ( hava yolu ile verilen ) Rahatlatıcılar:

a) Kısa tesirli rahatlatıcılar ( Ventolin, Bricanyl ):
- Bu ilaçlar hava yollarının çeperini saran ve nöbet sırasında kasılan kasları gevşeterek hava yollarını genişletirler.
- Ağız içine püskürtülen formları ( inhaler ) 15 dakika içinde tesir etmeye başlar, 4 saat sonra bu tesir kaybolur. Bu nedenle nöbet sırasında birinci kullanılacak ilaç kümesidir.
- Egzersiz yapmadan 15 dakika evvel kullanılırsa , egzersiz sırasında gelişebilecek rahatsızlığı pürüzler.
-Aşırı dozda kullanılırsa kalp suratını arttırır ( ziyade kahve içmiş üzere ). Ellerde titreme olabilir. Evlatta artan yaramazlık izlenebilir.

b) Uzun tesirli rahatlatıcılar ( Serevent, Foradil, Volmax )
- Oral ( ağız yolu ) yahut inhaler ( püskürtme ) formları vardır.
- Oral yolla kullanılanlar astım atağı sırasında hekiminizin önerisi ile 3-7 gün vade ile verilir.
- Inhaler yolla kullanılanlar sıradan periyotta hasta atakta değilken, gün içinde yahut gecelerii uykudan uyandıran nefes darlığı, vızıltı yahut öksürük olduğu durumlarda sabah 1 akşam1 kere halinde kullanılır.
- Hekiminizin önerisi dışında kullanılmaz.

II- Önleyiciler:

a) İntal:
- Gözetici bir ilaçtır. Gelecek olan nöbeti önler.
- Hiç bir yan tesiri yoktur.
- Ama bu ilaç sıkışıklığı olan evlada hiç bir yarar sağlamaz.
- Başlangıçta günde 4 defa sonra 3 kez kullanılabilir.

b) İnhaleryolla kullanılan steroidli ilaçlar: ( Pulmicort, Flixotide üzere )
- Hava yollarındaki şişme ve ödemi azaltır, yapışkan balgamın oluşumunu maniler.
- Hava yollarının uyaranlara karşı duyarlığının azaltır.
- Gelecek olan nöbeti önler.
- Spreyler formunda verilen formu vücut dolaşımına geçmediği için hekiminizin tavsiye ettiği dozda yan tesir göstermez.
- Ağızda berbat bir tad bırakabilir. Nadiren ağızda pamukcuk oluşumuna yol açabilir. Bunu engellemek için su ile gargara yapmak kafidir.
- Astım tedavisinin en tesirli ilacıdır.

c) Oral( ağız yolu ile ) steroidler ( Prednol, Deltacortril )
- Hava yollarındaki şişme ve ödemi azaltır.
- Yapışkan balgamın ( mukus ) oluşumunu handikaplar
- Hava yollarının uyaranlara karşı olan hassaslığını azaltır.
- Hava yollarının Ventolin, Bricanyl üzere rahatlatıcılara olan cevabını arttırır.
- Olabilecek yan tesirler kullanıldığı müddet ve dozla ilgilidir.
- Tabip tavsiyesi dışında kullanılamaz ve hekiminizin önerdiği müddet ve dozda kullanılmalıdır.
- Astım atağı sırasında püskürtme yahut hava yolu ile kullanılan ilaçların ehliyetsiz kaldığı durumlarda hekim tarafından önerilir.
- Çoklukla 3-7 gün müddet ile verilir.

Peak Flow Metre ( tepe akım ölçer ) Nedir ?

Peak Flow Metre ( PFM ) akciğerlerden dışarıya üflenen havanın suratını ölçen bir alettir. Astım atağı sırasında havayolları daralır ve münasebetiyle akciğerlerdeki hava daha düşük bir süratle dışarıya üflenir. Üfleme suratındaki farklılık ( sıradana nazaran ) PFM ile ölçülür. PFM ile ölçülen üfleme suratı astım atağının belirtileri başlamadan evvel düşer. Hasebiyle şayet siz ve evladınız PFM kullanmayı öğrenirseniz evladınızı erken periyotta konutta tedavi edebilir, acil servise başvuruyu önleyebilirsiniz. Dört yaşından büyük tüm evlatlar biraz gayret ile PFM kullanmayı öğrenebilirler.

Tasarruf formu:

-Çocuk kesinlikle ayakta olmalıdır.
-İbre sıfıra getirilir.
-Ağız kısmı, dudaklar ile uygunca sarılmalıdır.
-Derince bir nefes alıp ani ve süratli üflenir. ( Tıpkı yanan bir mumu söndürmek velev üzere )
-İbrenin gösterdiği sayı okunur.
-Bu süreç 3 sefer tekrarlanır, en yüksek paha Takip Formunda ayrılan yana kaydedilir.

Günde kaç kez kullanılmalıdır ?

Biz günde bir kere sabahları ilaç tasarrufundan evvel öneriyoruz. Fakat, sabah ve akşamları yatmadan evvel de yapılabilir.
Sabah kıymeti her devir için akşam kıymetinden düşük bulunacaktır, bu olağandır. Evladın rahat olduğu periyotta kullanarak ulaşabileceği en yüksek bedeli bulunuz. Bu pahanın %20 altına inmesi durumunda tedavi planına nazaran ilaç tasarrufunu arttırın. Bu türlü günlerde evladınızın uyguna gidip gitmediğini anlamak için PFM yi daha sık kullanabilirsiniz. Velhasıl bu alet size barometrenin yağmuru haber vermesi üzere, yaklaşan astım nöbeti için erken ikazda bulunacaktır.

Küçük Evlatlar İçin :

· İnhaler ilaçların küçük çocuklarda adaptörlerle (aerochamber yahut nebuhaler) verilmesi, verilen ilacın tesirini artırır.
· Evladınızın ilacı daha kolay almasını sağlar.
· Daha çok ilacın hava yollarına ulaşmasını sağlar.
· İlacın makûs tadından oluşacak rahatsızlığı azaltır.
· Tasarrufunu kolaydır.

Adaptörlerin Tasarrufu:

ABLESPACER ( maskeli fanus ):
· 4 yaşından kadar olan çocuklarda kullanılır.
· İnhaleri ( ilacı ) salladıktan sonra aerochamber’in maske kısmını evladın burun ve ağzını kapatacak formda yüzüne yerleştirin.
· İlacı 1 sefer sıkın
· Maske yüzündeyken evladın 5-10 kere nefes alıp verdiğini sayın
· İki dakika bekledikten sonra ilacı bir defa daha sıkın ve tekrar evladın 5-10 defa nefes alıp verdiğini sayın. Böylelikle iki puf yapmış olacaksınız.
Nebuhaler ( maskesiz fanus ) :
· 4-6 yaş arası çocuklarda kullanılır.
· İnhaleri salladıktan sonra cam fanusun ucuna yerleştirin.
· Ağız kısmını dudaklarınızla güzelce sarın.
· İlacı 1 kere sıkın ( 1 Puf ).
· Derin nefes alıp tutun, 5-7 saniye sonra bırakın ( Bu süreci 4-5 defa yapın ).
· İki dakika bekledikten sonra ilacı bir sefer daha sıkın ve nefes alıp verme sürecini tekrarlayın. Böylelikle 2. pufu yapmış olacaksınız.

Turbuhaler Tasarrufu:

· 6 yaşından büyük çocuklarda kullanılır.
· Gözetici kapağı çıkarınız.
· Turbuhaleri dik olarak tutunuz. Alttaki doz bileziğini sonuna kadar çevirdikten sonra “klik” sesi duyulana kadar tekrar geçmişe çeviriniz.
· Nefesinizi dışarıya veriniz, ağız modülünü dişlerinizin arasına yerleştiriniz ve dudaklarınızı kapatınız.
· Derin ve güçlü bir nefes alınız.
· Turbuhaleri ağzınızdan çıkarınız ve ağzınızı 10 saniye kadar örtük tuttuktan sonra nefesinizi veriniz.
· 2. bir doz alacaksa kurma sürecini tekrar yaptıktan sonra birebir süreçleri tekrar edin.
· Esirgeyici kapağı noktasına takınız.

Astım Nöbeti Evvelce Anlaşılır mı?

Astım nöbetinin birinci işaretlerini tanıyabilir ve çabucak tedaviye başlarsanız, nöbetin gelişini engelleyebilir yahut kısa vadede düzelmesini sağlayabilirsiniz.

Bu işaretlerden kimileri :
- Öksürük, münhasıran gece öksürüğü
- Burunda su üzere akıntı
- Gözlerin altında siyah halkalarda belirginleşme
- Uykuda huzursuzluk
- Soluk görünme
- Nezle, grip üzere üst teneffüs yolu illetleri
- PFM kıymetlerinde düşme

Nöbet gelince Ne Yapmalıyım?

- Nefes alıp verirken ıslık sesi duyulur
- Göğüs duvarında ( bilhassa kaburgalarda, uzunluğunda ) içeri çökmeler oluşur
- Nefes verme vadesi uzar
- Nefes alma sıklaşır
- Öksürük yahut nefes alırken ıslık sesi duyulması,
- Gece uyandıran öksürük,
- Evladın bilinen erken nobet işaretlerinin varlığı ( göz altında siyah halkalar, nefes darlığı, sık soluma üzere ),
- Flow metre ( PFM ) bedelinde düşüş, üzere belirtiler olduğunda;

1- Bricanyl inhalerin 2 puf yahut Bricanyl turbuhalerin 1 sefer formunda uygulanması gerekir. Tesiri 15 dakika sonra
başlayacaktır. Şayet düzelme sağlanmazsa ilacı tekrarlayın.
2- Bir günde 6 seferden ziyade kullanmak yahut 4 saatten evvel tekrarlamak gerekirse kesinlikle hastaneye müracaatınız.

Hastaneye giderken :

-Protokol numarasının yazılı olduğu hastane kartınızı .
-Çocuğunuzun kullandığı ilaçları ( varsa Ventolin nebul'ü )
-Doktorunuzun verdiği takip formunuzu yanınıza alın.
-Çocuğunuz yolda sıkışırsa, Ventolin ya da Bricanyl'i kesinlikle kullanınız.
-Sakin olun, unutmayın telaşınız evladınıza yarar sağlamayacaktır.

3. İmmünoterapi ( aşı tedavisi )

Böcek zehiri allerjileri ve allerjik rinit ( saman nezlesi ) üzere allerjik marazların uzun müddetli tedavisinde muvaffakiyet ile kullanılmakta olan bu sistemin, allerjik astım tedavisinde aktifliği hala araştırılmaktadır. Dikkatle seçilmiş vakalarda uzun vadede yarar görüldüğünü destekleyen çalışmalar mevcuttur. Kliniğimizde, bu tedaviden yarar görme mümkünlüğü yüksek olan seçilmiş astım vakalarında sublingual ( lisan altı ) aşı tedavisi uygulanmaktadır. Tedavi en az 3 yıl sürmekte ve hastalar kendileri uygulamaktadırlar.