Astım Neden Olur?

Astım bir akciğer hastalığıdır ve bu hastalıkta akciğere hava taşıyan hava yollarının daralması ya da tıkanması, nefes almayı güçleştirir Alerjik ve alerjik olmayan iki tür astım vardır Astımın nasıl önleneceği, nasıl tedavi edileceği gibi konularda tıp dünyası hala araştırmalarını sürdürmektedir



Bununla birlikte astımı doğru şekilde idare etmeyi öğrenen hastalar aktif ve sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürebilir

Astım doğuştan gelen bir hastalık olduğu ve nesilden nesle geçtiği için doğru soru aslında ‘astım neden olur’ değil, ‘astımı neler tetikler’ olacaktır Astım hastalarında hava yolları mikrobik olmayan bir şekilde iltihaplıdır ve çok hassastır Başkalarını etkilemediği halde kimi nedenler astım hastalarında sorun yaratır İşte bu sorun yaratan sebeplere ‘tetikleyici’ denir ve bunları aşağıda daha ayrıntılı inceleyeceğiz

Astımda Kalıtımın Rolü
Tıpkı kellik, boyunuzun uzunluğu ya da göz rengi gibi astım olup olmamanız da kalıtsal bir özelliktir Yine de genetik olarak astıma yatkın olsanız bile astım otomatik olarak ortaya çıkacak demek değildir bu Neden bazı insanlar astım olurken diğerlerinde hastalığın ortaya çıkmadığını tıp dünyası henüz çözebilmiş değil Eldeki bazı bulgular aşağıdaki faktörlerin kişileri astıma daha çok yaklaştırdığını göstermektedir:

Kalıtım: Bir noktaya kadar kadar astım, aile içinde aktarılan bir hastalık gibi görünmektedir Kardeşlerinde ya da ebeveyninde astım hastalığı olan kişilerde hastalığın ortaya çıkması daha olasıdır



Atopi: Atopi, alerjiye yatkın, alerjik bir bünyeye sahip olmak anlamına gelir Nedeni tam olarak bilinmeyen bir şekilde bazı kişiler kalıtımsal olarak alerjik bir bünyeye sahiptir Bu durum ailesinden çocuğa özel bir alerji türü geçecek demek değildir Örneğin annenin çileğe alerjisi olabilir ama çocukta toz alerjisi görülür
Bunlara ek olarak bazı diğer etkenler de astım belirtilerinin ortaya çıkmasında etkili olabilir:

Aileden geçen belirli genler
Vücudunuzun genetik olarak tepki vermeye programlandığı alerjenlere veya tetikleyicilere maruz kalmanız
Havanın kalitesi, sigara içmek ya da tahriş edici maddelere maruz kalmak gibi çevresel faktörler
Astımı Tetikleyen Nedenler
Astımı tetikleyen nedenler, astımın alerjik olup olmamasına göre kişiden kişiye değişebilir Her iki gruptaki astım hastalarında görülen bazı ortak tetikleyiciler şu şekilde sıralanabilir:

Alerjenler: Alerjiye neden olan maddeler yani toz akarı, polenler, küf, hayvan döküntüleri astım hastalarında astım krizine neden olabilir Sadece solunan alerjenler değil, örneğin kabuklu deniz ürünü gibi yiyecekler de astımı tetikleyebilir Astım hastalarına en bilinen alerjenlere karşı tetikte olmaları ve mümkün olduğunca bunlardan kaçınmaları tavsiye edilir
Havadaki Tahriş Edici Maddeler: Sigara, odun ateşi, kömür ızgaralar, ev kokusu, boya, benzin, parfüm veya kokulu sabunda olduğu gibi güçlü kokular veya duman astım hastalarında tetikleyici olabilir Bir astım hastasının bu sayılanlara bir alerjisi olmasa bile, güçlü koku veya duman hastanın hassas nefes yollarını kötü biçimde etkileyebilir Ayrıca meslek icabı solunan çeşitli kimyasallarda astımı tetikleyebilir
Sigara: Bugün sigaranın pek çok açıdan sağlığa ne kadar zararlı olduğunu biliyoruz Bunlara ek olarak sigara, çocuklarda astımın ortaya çıkmasına ve her yaşta astımın tetiklenmesine neden olabilir Astımlı kişilerin sigara içemeyeceği açıktır ancak bu kadarla kalmaları da hata olur Sigara dumanından da kaçmaları gerekir çünkü pasif içicilik astımlı kişilerde hastalığı tetikleyecektir Sadece sigara dumanına maruz kalmanın bile çocuklarda ve gençlerde astımı kötüleştirdiği bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır
Solunum Yolları Enfeksiyonları: Grip, soğuk algınlığı, boğaz ağrısı veya sinüs enfeksiyonları özellikle de çocuklarda bir numaralı astım tetikleyicileridir
Egzersiz: Egzersiz ve benzeri daha güçlü nefes almayı gerektiren aktiviteler – özellikle de soğuk havada yapıldığında – sık görülen astım tetikleyicileridir Fiziksel aktivite ile tetiklenen astım türüne ‘egzersiz astımı’ denir Astım belirtilerine yol açan fiziksel aktivite türü sadece egzersizle sınırlı değildir Gülmek, ağlamak, nefesini tutumak ve nefes nefese kalmak da astım krizini tetikleyebilir Egzersiz astımı olan bir çocuk, uygun bir tedaviyle tüm aktivitelerinden mahrum olmak zorunda kalmaz
Hava Koşulları: Kuru rüzgar, soğuk hava ya da ani hava değişiklikleri bazen astım krizine yol açabilir
Stres veya Diğer Duygusal Değişimler: Öfke, korku ya da heyecan gibi yoğun duyguların ifade edilmesi sırasında nefes alma düzeninde, astımınız olmasa bile değişiklikler olur Astımlı biri kahkahayla güldüğünde, bağırdığında ya da hüngür hüngür ağladığında hava yollarındaki doğal değişim hırıltılara ya da diğer astım belirtilerine neden olabilir
Bazı İlaçlar: Aspirin benzeri bazı ilaçlar, bu ilaçlara karşı duyarlı yetişkinlerde astım krizlerine yol açabilir
Reflü: Mide asitlerinin boğaza doğru tırmandığı reflü hastalığı astım belirtilerini tetikleyebilir
Kadınlarda adet dönemi: Adet döneminde vücutta meydana gelen hormonal değişimler astım belirtilerini kötüleştirebilir
Gece Astımı Neden Olur?
Nedenleri tam olarak anlaşılmış olmasa da, astımı kontrol altına alınmamış olan hastalarda gece yarısından sonra astım belirtilerinin kötüleştiği görülür Büyük olasılıkla bu durumun nedeni gece saatlerinde vücut ritminde ve hormonlarda görülen doğal değişimlerdir Bunun yanı sıra astım belirtileri çeşitli tetikleyicilerle karşı karşıya kaldıktan saatler sonra ortaya çıkıyor olabilir Gece astımıyla ilgili olarak bilinmesi gereken en önemli şey, doktorunuzla birlikte bu konu üzerine eğildiniz takdirde, geceleri astım nedeniyle uykunuz bölünmeyecektir

Astımınız Kontrol Altında Mı?
Astım nedeniyle gece uykunuzdan uyanıyor musunuz?
Rahatlatıcı ilacınızı haftada 3 kezden fazla kullanıyor musunuz?
Gün içinde hırıltı, nefes nefese kalma ya da hırıltı şikayetleriniz oluyor mu?
Astımınız her zamanki günlük aktivitelerinize engel oluyor mu?
Eğer bu sorulardan birine bile ‘evet’ cevabı verdiyseniz astımınız yeterince kontrol altında değil demektir Astımınızı kontrol altında tutmak için hangi ilaca, ne miktarda ihtiyacınız olduğunu ve ne zaman ilacınızı kullanacağınızı bilmelisiniz tüm bunları doktorunuzla birlikte ele aldığınız takdirde hastalığı kontrol altına alabilirsiniz Kendi astım belirtilerinizi iyi bilmek, bir belirti günlüğü tutmak ve astımı takip altında tutmak da işe yarayacaktır

Astımla Başa Çıkmak İçin
Aşağıdaki soruları doktorunuza sorarak ve aldığınız cevapları uygulayarak astımla başa çıkmak konusunda önemli bir adım atmış olursunuz Dilerseniz doktor randevunuz öncesi bu soruları not alın ve doktorunuzdan tek tek cevaplamasını isteyin

Astımım yeterince kontrol altında mı, değilse neler yapmalıyım?
Astımımı kötüleştiren tetikleyicileri belirleyebilir miyim?
Tetikleyicilerle ilgili herhangi bir şey yapabilir miyim?
Egzersiz astım belirtilerimi tetikliyorsa, nasıl aktif kalabilirim?
Hangi ilaca ve cihaza ihtiyacım var ve neden?
İlaçlarımı ve cihazları nasıl kullanacağım?
İlacımı ne zaman almalıyım – her gün mü, bazı günler mi?
Kendimi iyi hissettiğim zamanlar ilaç almalı mıyım?
Bana yazılı bir astım eylem planı verebilir misiniz?
Size yeniden ne zaman gelmeliyim?
Astım Teşhisi Nasıl Koyulur?
Astım teşhisinde tıbbi öykünüz, ailenizdeki hastalık öyküleri, fiziksel muayene ve çeşitli test sonuçları, doktorunuzun tanı koymak için izleyeceği yolun içerdikleridir Eğer astım teşhisi koyulacak olursa astımın ne seviyede olduğu da yine doktor tarafından tespit edilecek ve sonuca göre tedavinin nasıl olacağı belirlenecektir

Hastalar çoğunlukla zaman zaman ortaya çıkan öksürük, nefes darlığı, hırıltı gibi şikayetlerle doktora başvururlar Tıbbi öykü denilen, hangi belirtileri yaşadığınız, tekrarlayıcı olup olmadıkları, belirtilerin ne zaman görüldüğü gibi soruların cevaplarını ve bu belirtiler dışında hangi şikayetlerinizin olduğunun belirlenmesini içerir

Fiziksel muayene üst solunum yolu enfeksiyonu ya da obstrüktif akciğer hastalığı gibi başka hastalıkları elemek üzere yapılır

Astım teşhisinde istenilen testler ise alerji deri testi, solunum fonksiyon testleri, kan testleri ve ter testidir Hastadan bu testlerin hepsinin mi yoksa bir kısmının mı isteneceği doktorun görüşüne bağlıdır

Astım Nasıl Tedavi Edilir?
Astım kronik bir rahatsızlıktır ve ömür boyu devam eder Astım tedavisi astımı tamamen ortadan kaldırmayı değil, astımı kontrol altında tutmayı ve belirtilerin hafifletilmesini hedefler Bunun için hastalara bir ‘astım eylem planı’ hazırlanır Bu plan hangi ilacın ne zaman alınacağını, ne zaman doktora veya acile gitmek gerektiğini içerir

Astım hastaları ayrıca belirtilerini kötüleştirmekten kaçınmak için ne gibi önlemler almaları gerektiğini de yine doktorlarına danışarak ve kendi belirtilerinin nasıl seyrettiğini takip ederek belirleyebilirler

Hangi astım ilacının sizin için daha iyi olduğuna doktorunuz karar verecektir Hap şeklinde astım ilaçları da vardır ama çoğu astım ilacı inhaler cihazlarıyla alınır İnhaler cihazı ilacın doğrudan akciğere gitmesini sağlar