Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Astım, hava yollarının kronik (müzmin) illetidir. Soluduğumuz hava akciğerlerimize yani oksijen ile karbondioksit değişiminin yapıldığı alveollere (keseciklere) havayollarından geçerek ulaşmaktadır. Astım aslında karmaşık bileşenleri olan bir klinik sendrom olarak kabul edilmektedir. Hastaların hava yollarında mikrobik olmayan iltihap vardır. İltihabi süreçte hem hava yollarında çok hassaslaşma olurken hem de çok hücre birikimi, mukus ve hava yollarını saran kaslarda kasılma meydana gelir. Tüm bu faktörlerin tesiriyle hava yolları daralır. Nefes alıp verirken zorlanmaya başlarız. Soluduğumuz havanın alveol dediğimiz keseciklere ulaşmasında meseleler yaşanmaya başlar. Bu durumda hastalarda öksürük üzere hafif bulgulardan, ağır nefes darlığına kadar değişen geniş yelpazede semptomlar ortaya çıkar.
Astım tanısı olan şikayeti olmayan hastalar da bile havayollarında iltihap bulunmaktadır. Sıradanda reaksiyon verilmemesi gereken tetikleyicilerle (alerjenler, hava kirliliği, sigara dumanı) karşılaştıklarında hava yollarında şiddetli hassasiyet olduğu için öksürük, nefes darlığı üzere semptomlar ortaya çıkar.
Astım çocukluk çağının en sık görülen kronik illetidir. Yerkürede 300 milyon şahısta astım olduğu bilinmektedir. Sıklığı da giderek artmaktadır. Devletimizde her 10 evladın birinde astım olduğu bilinmektedir. Bu orantı erişkinlerde daha düşüktür.
Gayri alerjik hastalıklarda olduğu üzere astımında nasıl geliştiği tam olarak bilinmemektedir. Günümüzde alerjik illetlerin gelişimini açıklamaya çalışan “hijyen hipotezi” hala muteberliğini sürdürmektedir. Astım ya da öbür alerjik illetlerin sıklıklarındaki artışın, yerküredeki sosyo-ekonomik seviyedeki düzgünleşme devrine denk gelmesi bu hipotezin esasını oluşturmaktadır.
Astım semptomları alerjenler ile karşılaşıldığında ortaya çıktığı üzere, kimi insanlarda egzersiz sonrasında da görülebilir. Spor yaparken ortaya çıkan bu durum egzersizin tetiklediği bronkokonstrüksiyon (EIB) olarak isimlendirilmektedir. Yeniden birtakım meslekleri yapan insanlarda işine özgün alerjenlere bağlı astım (mesleksel astım) görülebilir.
Astım gibisi bulgular çocukluk devrinde münhasıran 5 yaş altında sıkça görülür. Bu periyotta astım tanısı konulurken dikkatli olunması gerekir. Bu hususta alerji ve immünoloji tabiplerinden yardım alınması münasebetli olur.
Astım ne yazık ki kür (tamamen düzelme) edilebilen bir hastalık değildir. Lakin doktorunuzla uygun bir işbirliği ile astımınızı kolay kolay denetim altına alabilirsiniz. Ve ömrünüze sıkıntısız olarak olağan şahıslar üzere devam edebilirsiniz.
Astım Semptomları nelerdir?
Astım semptomları bireyler arasında farklılıklar gösterebilir. En sık görülen semptom göğüsten gelen hışıltı (vizing) sesidir. Hava yollarındaki daralma sonucu nefes verirken ortaya çıkar.
Hangi bulgular astımı düşündürmelidir?
Nefes darlığı
Göğüste tıkanma hissi ya da ağrı
Uzun vadeli öksürükler
Uykudan uyandıran öksürük ve hışıltı.
Astım semptomları umumiyetle tetikleyiciler (infeksiyonlar, alerjenler, egzersiz vb) ile karşılaşıldığında ortaya çıkar. Astım semptomlarının alerjik olmayan tütün dumanı, hava kirliliği, kimyasal/kozmetik kokular ya da soğuk havalarda da ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır. Çocuklarda egzersizle yani oyun oynarken ortaya çıkan öksürük astım belirtisi olabilir.
Semptomlar ağır olduğunda ya da bariz nefes darlığında astım atağından kelam edebiliriz. Bu durumda süratli hareket edilmeli, gerekirse hekiminizle irtibata geçip tedavi planınızda değişiklikler yapılmalıdır.
Astım Tanısı Nasıl Konulabilir?
Astım tanısının konulabilmesi için öncelikle hastanın düzgün bir formda kıymetlendirilmesi gerekmektedir. Birçok vakada tanı, hastanın hikayesi ve semptomların özelliklerine nazaran kolaylıkla konulabilir.
Ailesel alerjik hastalık bulunması tanı için epeyce kıymetlidir. Astım semptomları gece yahut sabaha karşı daha sık ortaya çıkabilir. Tetikleyiciler (alerjen, egzersiz, hava kirliliği, vb) ile karşılaşıldığında öksürük, göğüste hışıltı sesinin duyulması ya da nefes darlığının oluşması astım tanısı için kıymetli özelliklerdir. Gayrı bir kıymetli husus ise astım hastaları şikayeti olmadan külliyen alışılagelmiş olduğu periyotları de vardır. Gayri kronik akciğer illetlerinden ayırıcı değerli bir özelliktir.
Hikaye ve hastanın muayenesi ile büyük ölçüde tanı konulabilmesinin yanında ek laboratuvar incelemelerine de birden fazla devir gereksinim duyulmaktadır. Laboratuvar incelemeleri, tanı konulması yanında hastanın takip sürecinin de objektif parametrelerle yapılmasını sağlamaktadır.
Tanısal süreçler
Teneffüs fonksiyon testleri (Spirometri)
Bronş provokasyon testleri
Metakolin
Egzersiz
Başka
Tetikleyicilerin belirlenmesi
Deri prik testleri
İntradermal testler
Astım tanısının konulmasında en değerli basamaklardan birisi teneffüs fonksiyon testleridir (SFT). Deneyimli işçi tarafından münâsib ortamlarda yapılması gerekir. Derin nefes alındıktan sonra süratle cihaza üflenir. Bu test ile akciğerlerinizdeki havanın 1.saniyedeki çıkan ölçüsünün (FEV1) >%80 olması beklenmektedir. Astım şiddetine nazaran bu kıymetlerde düşüklük gözlemlenebilir. Lakin astımlı hastalarda bronşlarda daralma olup olmadığını göstermek için teneffüs fonksiyon testleri alışılagelmiş olsa bile kısa tesirli ß2 agonist (salbutamol) verilerek süreç tekrarlanır. Hastanın birinci kıymetine nazaran belli başlı orantıda artış görülürse tanı için çok kıymetli bir bulgudur.
Teneffüs fonksiyon testleri hem astım tanısı konulmasında, şiddetinin belirlenmesinde ve hastanın takibinde çok kıymetlidir.
Ama kimi durumlarda hastanın hikayesi astım ile koordinasyonlu olsa da teneffüs fonksiyon testleri olağan olabilir. Bu durumda hastalara provokasyon testlerinin yapılması gerekir. Provokasyon testlerinden hangisinin yapılacağına doktorunuz karar verecektir. Çoğunlukla farklı dozlarda ilaç (metakolin)inhalasyonuyla ya da egzersiz ile bu testler yapılabilir.
Astım tanısı konulduktan sonra marazı denetim altına almak için varsa tetikleyicilerinin (alerjenler) belirlenmesi gerekmektedir. Hastanın semptomlarının özelliklerine nazaran seçilen alerjenlerle deri prik testleri yapılır. Olumlu çıkan alerjenler için hastalara korunma tedbirlerinin alınması tavsiye edilir.
Alerji deri testleri ile astım tanısı konulamaz. Bir çok hastanın deri testi olumluluğu olsa bile hasta olmadığını biliyoruz. Bu nedenle testlerin yapılması ve yorumlanması alerji ve klinik immünoloji bilirkişileri tarafından yapılmalıdır. Aksi taktirde hem tanısal yanlışlıklar yaşayabilir hem de gereksiz tedbirlere ve tedavilere maruz kalabilirsiniz.
Astımın tedavisi ve izlemi
Her şeyden evvel astım illetinde kür dediğimiz külliyen düzelmenin olmadığı bilinmelidir. Astımda denetimi sağlamak için bir kaç basamağın birlikte uygulanması gerekmektedir. Bir hususta aksaklık yaşandığında marazın denetimi konusunda problemler yaşanmaya başlar.
Astım,
İlaçların tertipli kullanılması,
Tetikleyicilerden kaçınılması (çevre kontrolü) ve
Yeterli bir tabip hasta işbirliği ile denetim altına alınabilir.
Her üç basamakta hastaya güzel eğitim verilmesi muvaffakiyet için olmazsa olmazımızdır. Hasta eğitiminde ilaçların tasarruf teknikleri, izleyeceği yol haritası , tetikleyicilerden nasıl korunacağı ve sorun yaşadığında yapabileceği birinci müdahaleler konusunda donanımlı olması sağlanmalıdır. Elbette astım kronik bir hastalık olduğu için gerektiğinde aileye ya da hastaya ruhsal destek verilmelidir.
Temel yaklaşımların yanında gerektiğinde illeti denetim etmek için birçok hengam ilaç tasarrufuna da muhtaçlık duyulmaktadır.
Bu süreçte kullanılan ilaçlar denetim edici ve rahatlatıcı ilaçlar olarak isimlendirilir. İlaçlar daha çok teneffüs yolu (inhalasyon) ile alındığı için tasarrufu konusunda eğitim verilmesi gerekir. Münâsib teknik ve cihazlar kullanılmadığında ilaçlardan beklenen etkiyi göremezsiniz.
Kronik hava yolu illeti olarak astım hastalarında bronşlarda mikrobik olmayan inflamasyon olduğu için buna yönelik ilaçların kullanılması çok değerlidir. Günümüzde az sayıda lakin çok tesirli ilaçlar ile astım illetinin denetimi sağlanabilmektedir. Anti-inflamtuvar tesire sahip en tesirli ilaçlar kortizonlardır (kortikosteroid). Bu ilaçlar teneffüs yolu ile değişik formlarda hastaların tasarrufuna sunulmuştur. Tasarruf teknikleri açısından her birinin münferit özellikleri vardır. Tabipler kâfi hengam ayırarak bu mevzuda hastalara eğitim vermelidir. Bu ilaçlar teneffüs yolu ile çok düşük dozlarda alınmakta ve yalnızca akciğerlerimizde tesirli olmaktadır. Tabip denetiminde kullanıldığında değerli yan tesirleri bulunmamaktadır.
Astım denetiminde lökotrienlerin tesirini reseptörleri seviyesinde bloke eden ilaçlarda (montelukast)kullanılabilir. Bunların tesiri nispeten kortizonlu ilaçlara nazaran daha azdır. Ağızdan günde bir defa alınarak kullanılır.
Astımın denetiminde zorluklar yaşandığı vakit tedaviye ağız yoluyla verilen kortizonlu ilaçlar eklenebilir. Son yıllarda sıkıntı astım vakalarında biyolojik ajanlarda tedaviye girmiştir. Anti-IgE ile denetim edilemeyen astımlı hastalarda güzel sonuçlar alınmaktadır. Anti-IgE’nin, kılavuzlarda önerilen tedavilere karşılık alınamadığında, bu tedavilere ek olarak kullanılması önerilmektedir.
Astım tedavisinde kurtarıcı ilaçlar
Kurtarıcı ilaçlar teneffüs yolu ile alınırlar. Daralmış bronşlarda hava yollarının etrafındaki düz kasları gevşeterek hastanın daha rahat nefes almasını sağlarlar. Salbutamol (ß2 agonist) en sık kullandığımız bronş genişleticilerden birisidir. Tesiri dakikalar içerisinde başlar. Astım ataklarında kısa aralıklarla bir çok sefer kullanılabilir. Ayrıyeten hastaların kendisi de semptomları olduğu hengam kullanabilirler. Bu ilaçlar hastalarda rahatlama yapar lakin hava yollarındaki iltihap üzerine tesiri yoktur. İlacın rahatlatması sizde rehavete neden olmasın.
Unutmayın. Haftada iki seferden daha ziyade rahatlatıcı ilaç kullanıyorsanız hekiminizle temasa geçmelisiniz!
Uzun tesirli olan ß2 agonist ilaçlar (formeterol, salmeterol vb) astım denetimi için kullanılmaktadır. Uzun tesirli olanlar kortizon üzere denetim edici ilaçlar ile kombine biçimde hastaların tasarrufuna sunulmuştur. Gelgelelim bu ilaçlar kesinlikle alerji ve immünoloji bilirkişilerinin önerisi alınarak kullanılmalıdır.
Astımlı hastalarda rahatlatıcı ilaçlardan bir başkası ise antikolinerjiklerdir. Bu ilaçlar tekrar teneffüs yolu ile alınırlar. Fakat kısa tesirli ß2 agonistlere (salbutamol) nazaran tesiri daha azdır ve geç başlar. Antikolinerjikler (ipratropium) havayollarındaki düz kasları denetim eden hadleri bloke ederek genişlemeye neden olurlar. Klinik pratikte birinci tercih edilen ilaç değildir. Gelgelelim ß2 agonistlere yerinde cevap alınmadığı vakit ek olarak tasarrufu tercih edilmektedir.
Daha ziyade bilgiyi ilaçlar kısmından alabilirsiniz.
KIŞISEL DURUMLAR ve ASTIM
Gebelik ve Astım
Hamilelik devrinde hiç bir ilacın kullanılmasını dilek etmiyoruz. Ne yazık ki birden fazla hengam bu mümkün olmamaktadır. Memleketler arası kılavuzlar astımı olan gebe bayanların astım ilaçları ile tedavi edilmelerinin, astım belirtilerinin ve astım ataklarının olmasından daha inançlı olduğunu önermektedir. Yani hamilelik sırasında astımın kâfi biçimde denetim altında tutulmasının hem validenin hem de bebeğin sıhhati açısından daha kıymetli olduğunu söyleyebiliriz. Gebelik sürecinin birtakım astımlı hastalar üzerinde olumlu tesiri olabileceği üzere, kimi astımlı hastalar üzerinde de olumsuz tesirinin olabileceği unutulmamalıdır. Öteki yandan güzel denetim edilemeyen astımlı hastalarda gebelik komplikasyonlarında da artış görülmektedir.
Hamilelikte astım denetimini nasıl sağlayabilirim?
Uygun bir astım denetimi hem ana hem de bebeğinizin sıhhati için çok değerlidir. Gebelik sürecinde münhasıran bebeğin muhtaçlığı olan oksijen desteğinin sağlanabilmesi için astımınızın denetiminin yeterli olması gerekmektedir. Bunun için;
Nizamlı denetimlerinizi yaptırın
Eğitim; Hasta-hekim işbirliği çok kıymetli
Astımınız kötüleştiren tetikleyicilerden kaçının
Mütenasip ilaç tedavisi alın
Astım denetimi doktorunuzla yeterli işbirliği yaparak sağlanabilir. Kullanmakta olduğunuz tüm ilaçları gözden geçirin. Zararsız üzere görünen vitaminler ve bitkisel eserler bebeğiniz için sakıncalı olabilir. Her hangi bir ilacı almadan evvel kesinlikle hekiminize danışın. Yalnızca hekiminizin önerdiği ve reçete ettiği ilaçları kullanın.
KIŞISEL DURUMLAR ve ASTIM
Egzersize Bağlı Bronkokonstrüksiyon
Egzersiz yaparken ya da daha sonrasında nefes darlığı, öksürük ya da göğüste sıkışma hissi ortaya çıkabilir. Bu durum egzersizin tetiklediği bronkokonstruksiyon olarak tanımlanmaktadır. Astımı olmayan insanlarda görülebileceği üzere alerjisi olan astımlı bireylerde de ortaya çıkabilir.
Semptomlar ve bulgular ekseriyetle egzersizden sonraki 20 dakika içerisinde çıkmaktadır. Bu hastaların teneffüs yolları soğuk ve kuru havaya karşı daha hassastır. Teneffüs sırasında akciğerlerimize ulaşan hava, burunda nemlendirilir ve ısıtılır. Ama egzersiz sırasında nefes, ağız yolu ile alındığında hava daha kuru ve soğuk olarak akciğerlerimize ulaşmaktadır. Bu durum hava yollarında daralmaya ve semptomların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Hava kirliliği, teneffüs yolu infeksiyonları ve polenler de emsal formda astım semptomlarının ortaya çıkmasına neden olabilirler. Şayet astımlı hastada egzersiz ile öksürük, nefes darlığı ya da hışıltı üzere semptomlar oluyorsa marazının denetiminde sorun olduğunu düşünmeliyiz.
Egzersize Bağlı Bronkokonstrüksiyon Tanısı İçin Neler Yapabiliriz?
Spor yaparken ya da günlük yaşantınızda, rastgele bir efor sırasında teneffüs yolu ile ilgili problemler (nefes darlığı, öksürük, göğüste sıkışma hissi ve hışıltı) olduğunda kesinlikle alerji ve immünoloji bilirkişisine başvurmalısınız. Tanı konulması için doktorunuz dikkatli bir hikaye aldıktan sonra size kimi testler yapacaktır.
Birinci olarak size
Teneffüs Fonksiyon Testleri.
Daha sonra da,
Egzersiz Testi yapılacaktır.
Size yapılan teneffüs fonksiyon test sonuçları düşük ve salbutamol (kısa tesirli ß2 agonist) inhalasyonundan sonra düzeliyorsa (reverzibilite testi) muhtemelen astımınız olduğunu söyleyebiliriz.
Lakin istirahat halinde teneffüs fonksiyon testleri olağan ve bronkodilatatör (salbutamol) cevabı yok ise size “egzersiz challenge testi” yapılacaktır. Bu testler standart protokollere nazaran koşu bandında yapılır. Lakin tanı konulabilmesi için semptomlarınızın ortaya çıkmasına neden olan eforlar (koşu bandı yahut aktivitenizin cinsine göre) yaptırılarak ta test yapılabilir. Semptomlarınızın ortaya çıkıp çıkmadığı seri teneffüs fonksiyonları yapılarak gösterilmeye çalışılır. Bu testler sırasında teneffüs fonksiyon test kıymetlerinde belli bir nispette düşme olursa tanı konulabilir.
Egzersiz ile bağlı teneffüs sistemimle ilgili sıkıntılar yaşıyorum. Nasıl tedavi olabilirim?
Şayet astımınız varsa ve egzersiz sırasında teneffüs yolu sorunları (öksürük, nefes darlığı ya da hışıltı) yaşıyorsanız hava yollarınızda iltihap olduğunu ve denetim altında olmadığınızı söyleyebiliriz. Bu durumda doktorunuz size astımınızı denetim edecek ilaçlar (inhale kortikosteroid, lökotrien reseptörlerini bloke eden ilaçlar vb) başlayabilir. Bu ilaçları zati kullanıyorsanız astımınız denetim altına almak için hekiminizin sizi tekrar değerlendirmesi gerekmektedir. İlaçlarınızı yine düzenleyebilir, tasarruf tekniklerinizi ve alerjenlerden korunma tedbirlerinizi gözden geçirebilir.
Astımınız yoksa ve yalnızca egzersize bağlı olarak teneffüs yolu sorunları yaşıyorsanız hekiminiz size kısa tesirli bronkodilatasyon yapan ilaçlar (salbutamol) önerebilir. Şikayetleriniz olduğunda ya da egzersize başlamadan 30 dakika evvel almanız sizi rahatlatabilir.
Egzersiz ile alakalı teneffüs sistemimle ilgili meselelerimi gidermek için alacağım tedbirler var mıdır?
Soğuk havalarda, hava kirliliği olan yerlerde ya da polen yoğunluğunun çokça olduğu devirlerde egzersizden kaçınmanız size düzgün gelecektir. Virüslere bağlı bir üst teneffüs yolu geçiriyorsanız egzersizinizi ertelemelisiniz. Soluduğunuz havayı filtre edecek ya da ısıtacak tedbirleri de (ağzınızı kapatacak atkı, boyunluk ya da eşarp) alırsanız daha rahat edebilirsiniz.
Egzersiz ile alakalı teneffüs sistemimle ilgili dertlerim var. Hangi sporları tercih etmeliyim?
Aslında astımınız denetim altında ise istediğiniz her aktiviteyi yapabilirsiniz. Ağır efor gerektiren grup sporları bölgesine (futbol, basketbol, hentbol vb) kişisel sporları (yüzme, yürüyüş, yavaş tempoda bisiklete binmek) tercih edebilirsiniz.
Şayet dalış sporları yapmak istiyorsanız kesinlikle hekiminize danışmalısınız
Astım tanısı olan şikayeti olmayan hastalar da bile havayollarında iltihap bulunmaktadır. Sıradanda reaksiyon verilmemesi gereken tetikleyicilerle (alerjenler, hava kirliliği, sigara dumanı) karşılaştıklarında hava yollarında şiddetli hassasiyet olduğu için öksürük, nefes darlığı üzere semptomlar ortaya çıkar.
Astım çocukluk çağının en sık görülen kronik illetidir. Yerkürede 300 milyon şahısta astım olduğu bilinmektedir. Sıklığı da giderek artmaktadır. Devletimizde her 10 evladın birinde astım olduğu bilinmektedir. Bu orantı erişkinlerde daha düşüktür.
Gayri alerjik hastalıklarda olduğu üzere astımında nasıl geliştiği tam olarak bilinmemektedir. Günümüzde alerjik illetlerin gelişimini açıklamaya çalışan “hijyen hipotezi” hala muteberliğini sürdürmektedir. Astım ya da öbür alerjik illetlerin sıklıklarındaki artışın, yerküredeki sosyo-ekonomik seviyedeki düzgünleşme devrine denk gelmesi bu hipotezin esasını oluşturmaktadır.
Astım semptomları alerjenler ile karşılaşıldığında ortaya çıktığı üzere, kimi insanlarda egzersiz sonrasında da görülebilir. Spor yaparken ortaya çıkan bu durum egzersizin tetiklediği bronkokonstrüksiyon (EIB) olarak isimlendirilmektedir. Yeniden birtakım meslekleri yapan insanlarda işine özgün alerjenlere bağlı astım (mesleksel astım) görülebilir.
Astım gibisi bulgular çocukluk devrinde münhasıran 5 yaş altında sıkça görülür. Bu periyotta astım tanısı konulurken dikkatli olunması gerekir. Bu hususta alerji ve immünoloji tabiplerinden yardım alınması münasebetli olur.
Astım ne yazık ki kür (tamamen düzelme) edilebilen bir hastalık değildir. Lakin doktorunuzla uygun bir işbirliği ile astımınızı kolay kolay denetim altına alabilirsiniz. Ve ömrünüze sıkıntısız olarak olağan şahıslar üzere devam edebilirsiniz.
Astım Semptomları nelerdir?
Astım semptomları bireyler arasında farklılıklar gösterebilir. En sık görülen semptom göğüsten gelen hışıltı (vizing) sesidir. Hava yollarındaki daralma sonucu nefes verirken ortaya çıkar.
Hangi bulgular astımı düşündürmelidir?
Nefes darlığı
Göğüste tıkanma hissi ya da ağrı
Uzun vadeli öksürükler
Uykudan uyandıran öksürük ve hışıltı.
Astım semptomları umumiyetle tetikleyiciler (infeksiyonlar, alerjenler, egzersiz vb) ile karşılaşıldığında ortaya çıkar. Astım semptomlarının alerjik olmayan tütün dumanı, hava kirliliği, kimyasal/kozmetik kokular ya da soğuk havalarda da ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır. Çocuklarda egzersizle yani oyun oynarken ortaya çıkan öksürük astım belirtisi olabilir.
Semptomlar ağır olduğunda ya da bariz nefes darlığında astım atağından kelam edebiliriz. Bu durumda süratli hareket edilmeli, gerekirse hekiminizle irtibata geçip tedavi planınızda değişiklikler yapılmalıdır.
Astım Tanısı Nasıl Konulabilir?
Astım tanısının konulabilmesi için öncelikle hastanın düzgün bir formda kıymetlendirilmesi gerekmektedir. Birçok vakada tanı, hastanın hikayesi ve semptomların özelliklerine nazaran kolaylıkla konulabilir.
Ailesel alerjik hastalık bulunması tanı için epeyce kıymetlidir. Astım semptomları gece yahut sabaha karşı daha sık ortaya çıkabilir. Tetikleyiciler (alerjen, egzersiz, hava kirliliği, vb) ile karşılaşıldığında öksürük, göğüste hışıltı sesinin duyulması ya da nefes darlığının oluşması astım tanısı için kıymetli özelliklerdir. Gayrı bir kıymetli husus ise astım hastaları şikayeti olmadan külliyen alışılagelmiş olduğu periyotları de vardır. Gayri kronik akciğer illetlerinden ayırıcı değerli bir özelliktir.
Hikaye ve hastanın muayenesi ile büyük ölçüde tanı konulabilmesinin yanında ek laboratuvar incelemelerine de birden fazla devir gereksinim duyulmaktadır. Laboratuvar incelemeleri, tanı konulması yanında hastanın takip sürecinin de objektif parametrelerle yapılmasını sağlamaktadır.
Tanısal süreçler
Teneffüs fonksiyon testleri (Spirometri)
Bronş provokasyon testleri
Metakolin
Egzersiz
Başka
Tetikleyicilerin belirlenmesi
Deri prik testleri
İntradermal testler
Astım tanısının konulmasında en değerli basamaklardan birisi teneffüs fonksiyon testleridir (SFT). Deneyimli işçi tarafından münâsib ortamlarda yapılması gerekir. Derin nefes alındıktan sonra süratle cihaza üflenir. Bu test ile akciğerlerinizdeki havanın 1.saniyedeki çıkan ölçüsünün (FEV1) >%80 olması beklenmektedir. Astım şiddetine nazaran bu kıymetlerde düşüklük gözlemlenebilir. Lakin astımlı hastalarda bronşlarda daralma olup olmadığını göstermek için teneffüs fonksiyon testleri alışılagelmiş olsa bile kısa tesirli ß2 agonist (salbutamol) verilerek süreç tekrarlanır. Hastanın birinci kıymetine nazaran belli başlı orantıda artış görülürse tanı için çok kıymetli bir bulgudur.
Teneffüs fonksiyon testleri hem astım tanısı konulmasında, şiddetinin belirlenmesinde ve hastanın takibinde çok kıymetlidir.
Ama kimi durumlarda hastanın hikayesi astım ile koordinasyonlu olsa da teneffüs fonksiyon testleri olağan olabilir. Bu durumda hastalara provokasyon testlerinin yapılması gerekir. Provokasyon testlerinden hangisinin yapılacağına doktorunuz karar verecektir. Çoğunlukla farklı dozlarda ilaç (metakolin)inhalasyonuyla ya da egzersiz ile bu testler yapılabilir.
Astım tanısı konulduktan sonra marazı denetim altına almak için varsa tetikleyicilerinin (alerjenler) belirlenmesi gerekmektedir. Hastanın semptomlarının özelliklerine nazaran seçilen alerjenlerle deri prik testleri yapılır. Olumlu çıkan alerjenler için hastalara korunma tedbirlerinin alınması tavsiye edilir.
Alerji deri testleri ile astım tanısı konulamaz. Bir çok hastanın deri testi olumluluğu olsa bile hasta olmadığını biliyoruz. Bu nedenle testlerin yapılması ve yorumlanması alerji ve klinik immünoloji bilirkişileri tarafından yapılmalıdır. Aksi taktirde hem tanısal yanlışlıklar yaşayabilir hem de gereksiz tedbirlere ve tedavilere maruz kalabilirsiniz.
Astımın tedavisi ve izlemi
Her şeyden evvel astım illetinde kür dediğimiz külliyen düzelmenin olmadığı bilinmelidir. Astımda denetimi sağlamak için bir kaç basamağın birlikte uygulanması gerekmektedir. Bir hususta aksaklık yaşandığında marazın denetimi konusunda problemler yaşanmaya başlar.
Astım,
İlaçların tertipli kullanılması,
Tetikleyicilerden kaçınılması (çevre kontrolü) ve
Yeterli bir tabip hasta işbirliği ile denetim altına alınabilir.
Her üç basamakta hastaya güzel eğitim verilmesi muvaffakiyet için olmazsa olmazımızdır. Hasta eğitiminde ilaçların tasarruf teknikleri, izleyeceği yol haritası , tetikleyicilerden nasıl korunacağı ve sorun yaşadığında yapabileceği birinci müdahaleler konusunda donanımlı olması sağlanmalıdır. Elbette astım kronik bir hastalık olduğu için gerektiğinde aileye ya da hastaya ruhsal destek verilmelidir.
Temel yaklaşımların yanında gerektiğinde illeti denetim etmek için birçok hengam ilaç tasarrufuna da muhtaçlık duyulmaktadır.
Bu süreçte kullanılan ilaçlar denetim edici ve rahatlatıcı ilaçlar olarak isimlendirilir. İlaçlar daha çok teneffüs yolu (inhalasyon) ile alındığı için tasarrufu konusunda eğitim verilmesi gerekir. Münâsib teknik ve cihazlar kullanılmadığında ilaçlardan beklenen etkiyi göremezsiniz.
Kronik hava yolu illeti olarak astım hastalarında bronşlarda mikrobik olmayan inflamasyon olduğu için buna yönelik ilaçların kullanılması çok değerlidir. Günümüzde az sayıda lakin çok tesirli ilaçlar ile astım illetinin denetimi sağlanabilmektedir. Anti-inflamtuvar tesire sahip en tesirli ilaçlar kortizonlardır (kortikosteroid). Bu ilaçlar teneffüs yolu ile değişik formlarda hastaların tasarrufuna sunulmuştur. Tasarruf teknikleri açısından her birinin münferit özellikleri vardır. Tabipler kâfi hengam ayırarak bu mevzuda hastalara eğitim vermelidir. Bu ilaçlar teneffüs yolu ile çok düşük dozlarda alınmakta ve yalnızca akciğerlerimizde tesirli olmaktadır. Tabip denetiminde kullanıldığında değerli yan tesirleri bulunmamaktadır.
Astım denetiminde lökotrienlerin tesirini reseptörleri seviyesinde bloke eden ilaçlarda (montelukast)kullanılabilir. Bunların tesiri nispeten kortizonlu ilaçlara nazaran daha azdır. Ağızdan günde bir defa alınarak kullanılır.
Astımın denetiminde zorluklar yaşandığı vakit tedaviye ağız yoluyla verilen kortizonlu ilaçlar eklenebilir. Son yıllarda sıkıntı astım vakalarında biyolojik ajanlarda tedaviye girmiştir. Anti-IgE ile denetim edilemeyen astımlı hastalarda güzel sonuçlar alınmaktadır. Anti-IgE’nin, kılavuzlarda önerilen tedavilere karşılık alınamadığında, bu tedavilere ek olarak kullanılması önerilmektedir.
Astım tedavisinde kurtarıcı ilaçlar
Kurtarıcı ilaçlar teneffüs yolu ile alınırlar. Daralmış bronşlarda hava yollarının etrafındaki düz kasları gevşeterek hastanın daha rahat nefes almasını sağlarlar. Salbutamol (ß2 agonist) en sık kullandığımız bronş genişleticilerden birisidir. Tesiri dakikalar içerisinde başlar. Astım ataklarında kısa aralıklarla bir çok sefer kullanılabilir. Ayrıyeten hastaların kendisi de semptomları olduğu hengam kullanabilirler. Bu ilaçlar hastalarda rahatlama yapar lakin hava yollarındaki iltihap üzerine tesiri yoktur. İlacın rahatlatması sizde rehavete neden olmasın.
Unutmayın. Haftada iki seferden daha ziyade rahatlatıcı ilaç kullanıyorsanız hekiminizle temasa geçmelisiniz!
Uzun tesirli olan ß2 agonist ilaçlar (formeterol, salmeterol vb) astım denetimi için kullanılmaktadır. Uzun tesirli olanlar kortizon üzere denetim edici ilaçlar ile kombine biçimde hastaların tasarrufuna sunulmuştur. Gelgelelim bu ilaçlar kesinlikle alerji ve immünoloji bilirkişilerinin önerisi alınarak kullanılmalıdır.
Astımlı hastalarda rahatlatıcı ilaçlardan bir başkası ise antikolinerjiklerdir. Bu ilaçlar tekrar teneffüs yolu ile alınırlar. Fakat kısa tesirli ß2 agonistlere (salbutamol) nazaran tesiri daha azdır ve geç başlar. Antikolinerjikler (ipratropium) havayollarındaki düz kasları denetim eden hadleri bloke ederek genişlemeye neden olurlar. Klinik pratikte birinci tercih edilen ilaç değildir. Gelgelelim ß2 agonistlere yerinde cevap alınmadığı vakit ek olarak tasarrufu tercih edilmektedir.
Daha ziyade bilgiyi ilaçlar kısmından alabilirsiniz.
KIŞISEL DURUMLAR ve ASTIM
Gebelik ve Astım
Hamilelik devrinde hiç bir ilacın kullanılmasını dilek etmiyoruz. Ne yazık ki birden fazla hengam bu mümkün olmamaktadır. Memleketler arası kılavuzlar astımı olan gebe bayanların astım ilaçları ile tedavi edilmelerinin, astım belirtilerinin ve astım ataklarının olmasından daha inançlı olduğunu önermektedir. Yani hamilelik sırasında astımın kâfi biçimde denetim altında tutulmasının hem validenin hem de bebeğin sıhhati açısından daha kıymetli olduğunu söyleyebiliriz. Gebelik sürecinin birtakım astımlı hastalar üzerinde olumlu tesiri olabileceği üzere, kimi astımlı hastalar üzerinde de olumsuz tesirinin olabileceği unutulmamalıdır. Öteki yandan güzel denetim edilemeyen astımlı hastalarda gebelik komplikasyonlarında da artış görülmektedir.
Hamilelikte astım denetimini nasıl sağlayabilirim?
Uygun bir astım denetimi hem ana hem de bebeğinizin sıhhati için çok değerlidir. Gebelik sürecinde münhasıran bebeğin muhtaçlığı olan oksijen desteğinin sağlanabilmesi için astımınızın denetiminin yeterli olması gerekmektedir. Bunun için;
Nizamlı denetimlerinizi yaptırın
Eğitim; Hasta-hekim işbirliği çok kıymetli
Astımınız kötüleştiren tetikleyicilerden kaçının
Mütenasip ilaç tedavisi alın
Astım denetimi doktorunuzla yeterli işbirliği yaparak sağlanabilir. Kullanmakta olduğunuz tüm ilaçları gözden geçirin. Zararsız üzere görünen vitaminler ve bitkisel eserler bebeğiniz için sakıncalı olabilir. Her hangi bir ilacı almadan evvel kesinlikle hekiminize danışın. Yalnızca hekiminizin önerdiği ve reçete ettiği ilaçları kullanın.
KIŞISEL DURUMLAR ve ASTIM
Egzersize Bağlı Bronkokonstrüksiyon
Egzersiz yaparken ya da daha sonrasında nefes darlığı, öksürük ya da göğüste sıkışma hissi ortaya çıkabilir. Bu durum egzersizin tetiklediği bronkokonstruksiyon olarak tanımlanmaktadır. Astımı olmayan insanlarda görülebileceği üzere alerjisi olan astımlı bireylerde de ortaya çıkabilir.
Semptomlar ve bulgular ekseriyetle egzersizden sonraki 20 dakika içerisinde çıkmaktadır. Bu hastaların teneffüs yolları soğuk ve kuru havaya karşı daha hassastır. Teneffüs sırasında akciğerlerimize ulaşan hava, burunda nemlendirilir ve ısıtılır. Ama egzersiz sırasında nefes, ağız yolu ile alındığında hava daha kuru ve soğuk olarak akciğerlerimize ulaşmaktadır. Bu durum hava yollarında daralmaya ve semptomların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Hava kirliliği, teneffüs yolu infeksiyonları ve polenler de emsal formda astım semptomlarının ortaya çıkmasına neden olabilirler. Şayet astımlı hastada egzersiz ile öksürük, nefes darlığı ya da hışıltı üzere semptomlar oluyorsa marazının denetiminde sorun olduğunu düşünmeliyiz.
Egzersize Bağlı Bronkokonstrüksiyon Tanısı İçin Neler Yapabiliriz?
Spor yaparken ya da günlük yaşantınızda, rastgele bir efor sırasında teneffüs yolu ile ilgili problemler (nefes darlığı, öksürük, göğüste sıkışma hissi ve hışıltı) olduğunda kesinlikle alerji ve immünoloji bilirkişisine başvurmalısınız. Tanı konulması için doktorunuz dikkatli bir hikaye aldıktan sonra size kimi testler yapacaktır.
Birinci olarak size
Teneffüs Fonksiyon Testleri.
Daha sonra da,
Egzersiz Testi yapılacaktır.
Size yapılan teneffüs fonksiyon test sonuçları düşük ve salbutamol (kısa tesirli ß2 agonist) inhalasyonundan sonra düzeliyorsa (reverzibilite testi) muhtemelen astımınız olduğunu söyleyebiliriz.
Lakin istirahat halinde teneffüs fonksiyon testleri olağan ve bronkodilatatör (salbutamol) cevabı yok ise size “egzersiz challenge testi” yapılacaktır. Bu testler standart protokollere nazaran koşu bandında yapılır. Lakin tanı konulabilmesi için semptomlarınızın ortaya çıkmasına neden olan eforlar (koşu bandı yahut aktivitenizin cinsine göre) yaptırılarak ta test yapılabilir. Semptomlarınızın ortaya çıkıp çıkmadığı seri teneffüs fonksiyonları yapılarak gösterilmeye çalışılır. Bu testler sırasında teneffüs fonksiyon test kıymetlerinde belli bir nispette düşme olursa tanı konulabilir.
Egzersiz ile bağlı teneffüs sistemimle ilgili sıkıntılar yaşıyorum. Nasıl tedavi olabilirim?
Şayet astımınız varsa ve egzersiz sırasında teneffüs yolu sorunları (öksürük, nefes darlığı ya da hışıltı) yaşıyorsanız hava yollarınızda iltihap olduğunu ve denetim altında olmadığınızı söyleyebiliriz. Bu durumda doktorunuz size astımınızı denetim edecek ilaçlar (inhale kortikosteroid, lökotrien reseptörlerini bloke eden ilaçlar vb) başlayabilir. Bu ilaçları zati kullanıyorsanız astımınız denetim altına almak için hekiminizin sizi tekrar değerlendirmesi gerekmektedir. İlaçlarınızı yine düzenleyebilir, tasarruf tekniklerinizi ve alerjenlerden korunma tedbirlerinizi gözden geçirebilir.
Astımınız yoksa ve yalnızca egzersize bağlı olarak teneffüs yolu sorunları yaşıyorsanız hekiminiz size kısa tesirli bronkodilatasyon yapan ilaçlar (salbutamol) önerebilir. Şikayetleriniz olduğunda ya da egzersize başlamadan 30 dakika evvel almanız sizi rahatlatabilir.
Egzersiz ile alakalı teneffüs sistemimle ilgili meselelerimi gidermek için alacağım tedbirler var mıdır?
Soğuk havalarda, hava kirliliği olan yerlerde ya da polen yoğunluğunun çokça olduğu devirlerde egzersizden kaçınmanız size düzgün gelecektir. Virüslere bağlı bir üst teneffüs yolu geçiriyorsanız egzersizinizi ertelemelisiniz. Soluduğunuz havayı filtre edecek ya da ısıtacak tedbirleri de (ağzınızı kapatacak atkı, boyunluk ya da eşarp) alırsanız daha rahat edebilirsiniz.
Egzersiz ile alakalı teneffüs sistemimle ilgili dertlerim var. Hangi sporları tercih etmeliyim?
Aslında astımınız denetim altında ise istediğiniz her aktiviteyi yapabilirsiniz. Ağır efor gerektiren grup sporları bölgesine (futbol, basketbol, hentbol vb) kişisel sporları (yüzme, yürüyüş, yavaş tempoda bisiklete binmek) tercih edebilirsiniz.
Şayet dalış sporları yapmak istiyorsanız kesinlikle hekiminize danışmalısınız
