Atasozleri Arasındaki Anlamsal Farklılıklar

Atasozleri Arasındaki Farklılıklar,
Atasozleri Arasındaki Celişkiler,
Atasozleri Arasındaki Anlamsal Farklılıklar nelerdir


Atasozlerinde Anlamsal Farlılıkların Alfabetik Karşılaştırılması

Her milletin var oldukları gunden bu gune gecirdikleri tarihsel surecleri vardır Bu surec icerisinde yaşayış şartlarında birtakım değişiklikler olmuştur Turk Milleti de tarihsel sureci cok hareketli olan milletlerden biridir

Asya ’dan tabiat ve sosyal nedenlerden dolayı goc eden Turk Milleti, gocebe bir surec gecirmiştir Anadolu ’ya gelmeleri ile birlikte yerleşik hayata gecerek, kucuk bir aşiretten uc kıtayı hakimiyeti altına alan imparatorluk kurmuşlardır

Sosyal, kulturel ve dini yonden değişen şartlar toplumun fertleri uzerinde etlikili olmuştur Bireylerin yaşayış karşısındaki tavırları ve hayata karşı olan bu duruşun dile getirilmesiyle atasozleri oluşmuştur Atasozleri, halkın felsefesidir Dilinden cıktıkları milletin fikirlerinin ne mahiyette olduğunu anlatır Hikmet taşıyan vecize niteliğinde klişeleşmiş ifadelerdir Bir olay ya da oluşumun eş veya benzer manasını ihtiva eden halk felsefesini dile getirir Mutlaka hukum taşırlar Onceden yaşanmış tecrubeleri bir cumlelik sozlerle veya cumlelerle gelecek nesillere taşımanın yanı sıra onlara tavsiye niteliğinde olan bu ifadelerle geleceğe hazırlarlar Buyuk coğunluğu anonim olan, kimin tarafından ve ne zaman ortaya cıktığı belli olmayan, ait olduğu toplumun asırlar boyu karşılaştığı olaylardan ve tecrubelerden ilham alarak ortaya konulmuş tecrubelerdir

Atasozu, Doğu Turklerinde sav diye isimlendirilmiştir soz, haber, mektup anlamına gelen atasozleri, Turk Edebiyatında ilk defa Orhun Abideleri ’nde bulunmaktadır

Orneğin: Yincge eriklig uzgeli ( Ağac yaş iken eğilir)

Divani Lugat ’ it Turk ’de 290 adet atasozu bulunmaktadır

Orneğin: Tag taga kafışmaz kişi kişigga kafışır ( Dağ dağa kavuşmaz insan insana kavuşur)

Kısaca, atasozleri soyleyen kişi veya kişilerin icinde bulundukları cevrenin, rUh hallerine etkileri sonucu sozlerin şekillenmesinde etkilidir Dolayısıyla kişilerin bir olay karşısında etkilenmeleri farklı olmuştur ve psikolojileri olaylara bakış acısını etkileyerek farklı anlamlar yuklemelerine neden olmuştur Sosyokulturel şartların kollektif psikolojideki farklı yansımaları, atasozlerin de anlamda farklı yorumlanmalarına neden olmuştur Buradan hareketle aşağıda alfabetik sırayla anlamsal farklılık ortaya konulmaya calışılmıştır

ATASOZLERİNDE ANLAMSAL FARKLILIKLARIN ALFABETİK KARŞILAŞTIRILMASI

A

Ac kurt bile komşusunu dalamaz

Ac kurt komşusunu yer

Ac olmez benzi sararır

Ac olmez gozu kararır, susuz olmez benzi sararır

Adam adam demekle adam olmaz

Adam adam sayesinde adam olur

Akcesi ucuz olanın kendisi kıymetli olur

Ucuz etin suyu kara olur

Allah kulunu darda komaz

Allah sevdiğine dert verir

Altı ustunden belki iyi cıkar

Altı ustunden iyi derlerse inanma

Ar insana, kar hayvana yakışır

Ar dunyası değil, kar dunyası

Ateş yanmadan duman cıkmaz

Ateşi yanmadan dumanı cıkar

Atın dorusu, yiğidin delisi

Atın urkeği, yiğidin korkağı

B

Bal tutan parmağını yalar

Balı parmağı uzun olan değil, kısmeti olan yemiş

Baş nereye giderse ayak da oraya gider

Başı baş eden ayak, ayağı baş eden dayak

Bekarlık sultanlıktır

Bekarlık maskaralıktır

Benden ırak olsun da Mısır ’a sultan olsun

Benden ırak olsun da cehenneme direk olsun

Beyler buyruğu yoksula kan ağlatır

Beylerin sozu, sozlerin beyidir

Beyler sozu gevherdir, sımak olmaz

Bilen soylemez, soyleyen bilmez

Bilen soyler, bilmeyen soyler

Bir felaket bin nasihattan evladır

Bir fena kırk iyiyi bozar, kırk iyi bir fenayı duzeltemez

Bir goz ağlarken obur goz gulmez

Bir gozun ağladıysa bir gozun guldu

Bir taş attı iki kuş vurdu

Bir taşla iki kuş vurulmaz

C

Cok soz hamamda yaraşır

Cok soz ozanda yaraşır

D

Darılmış ise akşam sahanlı kapakları gondermesin

Darılmış ise akşam sahansız kapakları gondermesin

Deliyi duğune goturmuşler burası bizim evden beter demiş

Deliyi duğune goturmuşler burası bizim evden iyidir demiş

Doğru soyleyene olum yoktur

Doğru soyleyeni dokuz koyden kovarlar

Dostun attığı gul onulmaz yara acar

Dostun attığı taş baş yarmaz

Duğun pilavı ile dost gonullenir

Duğun pilavı ile kopeğin karnı doymaz

E

Eğri bacanın tutunu doğru cıkar

Eğri bakandan doğru iş beklenmez

Eğri cetvelden doğru iş cıkmaz

Eğri oturalım doğru konuşalım

El elin eşeğini turku ile cağırır

El el icin ağlamış, başına kara bağlamış

İ

İyilik eden kemlik bulmaz

İyilik etmedim ki kotuluk bulayım

İyilik et İyilik bul

İyilik et kele, oğunsun ele

İyiliğe iyilik olsaydı koca okuze bıcak olmazdı

Besle kargayı oysun gozunu

Her kime iyilik edersen sakın ondan kendini

K

Kadı kızı gibi ayıpsız

Kadı kızında bile kusur olur

Kardeş değil kara taş

Kanlım olsun da kardeşim olsun

Kardeşdaki yara duvardaki kovuğa benzer

Kardeş kardeşi atmış, yar başında tutmuş

Kardeş kardeşi bıcaklamış, donmuş yine kucaklamış

Kardeş kardeşin ne olduğunu ne olduğunu ister

Kavganın iyisi boğaz kavgası

Kavganın iyisi olmaz

Kendin kazan kendin ye, kimseye minnet etme

Komşu komşunun kulune muhtactır

Komşu ipiyle kuyuya inilmez

Komşu komşudan huy kapar, ayranına su katar

Komşu komşunun tutunune muhtactır

Komşu komşuya lazım olur

Komşuda pişer bize de duşer

Kurdu koyunla barıştırır

Kurt ile koyun dost olmaz

M

Mart iceri, pire dışarı

Mart kapıdan baktırır, kazma kurek yaktırır

Mart ayı dert ayı

Meyve ağacına herkes hizmet eder

Meyveli ağac herkesin gozune diken olur

Misafir misafir uzerine olur, ev ev uzerine olmaz

Misafir misafiri sevmez, ev sahibi ikisini de

Misafir on kısmetle gelir, birini yer dokuzunu bırakır

O ve O

Ortak gemisi yurumez

Ortak gemisi yurumuş, elti gemisi yurumemiş

Ofke baldan tatlıdır

Ofke ile kalkan ziyan ile oturur

S

Sabreden derviş muradına ermiş

Bir sabır, iki sabır; ucuncude tut yatır

Sakalım yok ki sozum dinlensin

Sakal kecide de var

Sarımsağı gelin etmişler, kırk gun kokusu cıkmamış

Sarımsak yemedim ki ağzım koksun

T

Tavşan dağa kusmuş, dağın haberi olmamış

Tavşana demişler ki: Dağ sana kustu Ben ona kusmem demiş

Tenbele kapını ort demişler, yel eser orter demiş

Tenbeli oduna gondermişler, dağı yuklenip gelmiş

U

Ucuz sirke baldan tatlıdır

Ucuz etin yahnisi yavan olur

Ucuzdur illeti var, pahalı hikmeti var

N

Ne ekersen onu bicersin

Kurt eniği yine kurt olur

Turp ektim şalgam bictim

Buğdar eker darı cıkar

KAYNAKCA

· ERDEM Omer, İbrahim Şinasi, Şair Evlenmesi DurUbu Emsali Osmaniye , Morpa yay İstanbul 2000

· BORATAV Prof Dr Pertev Naili, 100 Soruda Turk Halk Edebiyatı, Gercek yay İstanbul 1999, s 118121

· SİNAN Dr Ahmet Turan, Milli Folklor Dergisi, S 51, C 7, 2001

· Turk Atasozleri ve Deyimleri III, Araştırma İnceleme Dizisi, Meb yay İstanbul 2001