ataturk turk demokrasi anlayışına katkısı nedir

ataturk turk demokrasi anlayışına katkısı nedir

Milli Mucadele hareketi boyunca milli iradeye dayanmayı şiar edinmiş olan Mustafa Kemal egemenlik icin Meclisin kurulmasını gerekli gormekteydi Bu sebeple Meclisi Mebusan ’ın acılmasını istemiş ve İstanbul hukumetiyle goruşmelerde bulunarak 2022 Ekim 1919 tarihli Amasya Goruşmesi ’nde Meclisin acılmasını ve bunun icin de secimlerin yapılmasını İstanbul hukumetine kabul ettirmiştir Amasya Goruşmesi ’nden sonra şimdi sıra alınan kararları uygulamaya gelmiştir İlk once Meclisi Mebusan ’ın acılması gerekmekteydi Kamuoyu her şeyden once Meclis'in toplanmasını istemiştir Barış goruşmelerinde nasıl davranılacağı, yani Osmanlı topraklarının kaderini, hangi toprakların nereye ve kime ait olduğunun kararını, Turk halkının temsilcilerinin toplandığı meclisin hukumeti vermeli idi Bu sebepledir ki hukumet, 7 Ekim ’de bir emirname ile secimlerin yapılacağını ilan etmiştir47 9 Ekim 1919'da da Mebuslar Secimine Mahsus Kararname ’yi yayınlayarak bu kararnameyi telgrafla illere duyurmuş ve secimlere başlanılmasını emretmiştir48

Secim konusunda ilk harekete gecen fırkalardan biri Hurriyet ve İtilaf Fırkası olmuştur Bu fırka butun fırka ve cemiyetlerden, milli cereyana karşı alınacak durumu goruşmek uzere birer elci istemiştir Ne var ki cağrılanların bir bolumu, Hurriyet ve İtilaf Fırkası ’nın bozulduğunu soyleyerek gelmemişler, bazıları da goruşmenin neticesine gore davranmayı uygun gormuşlerdir Hurriyet ve İtilaf Fırkası icin olumsuz sayılabilecek bu sonuca karşılık az cok ulusal cizgide olan orgutler Milli Kongre catısı altında milletvekili adaylarını belirlemek icin toplantılar yapmaya başlamışlardır49 Bu arada Heyeti Temsiliye de secimlerde faal bir rol oynamaya başlamıştır Nitekim 11 Ekim ’de Batı Anadolu ’daki teşkilat ve milletvekili secimleri konusunda Heyeti Temsiliye ’nin goruşleri Konya ’daki Refet Beye bildirilecektir şeklinde bir karar alınmıştır Yine secilecek milletvekillerinin milli emel ve amacların Meclisi Mebusan ’da sağlanmasına calışacak kimselerden olması istenmiştir50 Heyeti Temsiliye secimlerde faal bir rol oynarken Hurriyet ve İtilaf Fırkasına da kesin bir tavır koymuştur Nitekim 14 Ekim ’de 5 imza ile alınan bir Heyeti Temsiliye kararında, Hurriyet ve İtilaf Fırkası ’nın, milli hareketi İttihatcı hareketi gibi gostermek istediğini, bu yuzden bu gibi haberlerin yalanlanmasını ve bu gibi hainlerin calışmasına engel olunmasını istemiştir51 Ekim ayının sonuna doğru secimle ilgili kararların havası biraz değişir gibi olmuştur Orneğin 28 Ekim gunlu karara gore, Mudafaayı Hukuk Cemiyeti kararname ve beyannamesine muhalif olduğundan hic kimsenin kendi adaylığını koyamayacağı, bu hatanın bir daha tekrar edilmemesi, halktan 300 imza ile bir kişinin aday olabileceği hatırlatılıyordu Ertesi gun de Cemal Paşaya secime karışmama esasına riayet edileceğinin teminatı verilmiştir Fakat Hurriyet ve İtilaf Fırkası kısa bir zamanda bu konuda tumuyle olumsuz bir tutuma girmiştir Secim calışmalarının serbest yapılmadığı ve kendilerine baskı uygulandığı şeklinde şikayetlere başlamıştır Bu şikayetler İngilizlerce de benimsenmiş ve hukumete baskı yaparak Anadolu ve Rumeli Mudafaayı Hukuk Cemiyeti ’nin secime mudahalelerini onlemek umidiyle 3 Kasım 1919 ’da iki teftiş heyeti oluşturulmuştur52 Bu heyetleri haber alan Heyeti Temsiliye, Sivas ’tan 5 Kasım 1919 ’da Harbiye Nazırı Cemal Paşaya bir telgraf cekerek kendisine Heyeti Temsiliye ’nin bir uyesi olarak kabinede bulunduğu soylenmiş ve ardından Teftiş heyetleri oluşturulduğunu ve daha bu gibi heyetler oluşturulup gonderilmiş ise haber verilmesini istemiştir53

Gonderilen bu teftiş heyetlerinin gorevi ulkenin genel durumunu tetkik ederek secimlerin amacına uygun bir şekilde yapılmasını sağlamaktır Damat Şerif Paşa ise Teftiş Heyetlerinin secimlere kanunsuz mudahalelerde bulunup bulunulmadığını anlamak icin Anadolu ’ya gonderildiklerini soylemiştir54 Bu heyetlerden Hurşit Paşanın başkanlığındaki ilk heyet 15 Aralık ’ta Balıkesir ’e gelmiş, ve Kazım Ozalp ile goruşmuştur Bu goruşmesinde Anzavur ayaklanması aleyhinde ve Kuvayı Milliye lehinde konuşmuş ve olumlu izlenimler bırakmıştır Fevzi Paşanın başkanlığındaki ikinci heyet ise 26 Kasım ’da Sivas ’a gelmiş ve Kazım Karabekir ile goruşmuştur Yaptığı goruşmede Mustafa Kemal ’in Ali Fuat Cebesoy gibi muhteris olduğunu, yaverlerini milletvekili yaptırdığını ve amacının diktatorluk olduğunu soylemiştir Ardından da Kazım Karabekir ’den kuvvet aldıklarını ifade etmiştir, ancak bu ifadeleri bir netice vermemiş, secimler Heyeti Temsiliye ’nin istediği doğrultuda gercekleşmeye devam etmiştir Secimler bu şekilde devam ederken, Yunanlılar ve Fransızlar işgal bolgelerinde secimleri yaptırmamak icin, ceşitli protesto eylemleri ve siyasal girişimler de bulunmuşlarsa da butun bunlara rağmen işgal bolgesi halkı milletvekilsiz kalmama isteğiyle secimleri gercekleştirmişlerdir55 Nihayet Kasım ayında Osmanlı intihabı mebusan kanununa gore iki dereceli secim yapılarak secilen milletvekilleri İstanbul'a gitmeye başlamışlardır Bu secimlerde coğunlukla Anadolu ve Rumeli Mudafaayı Hukuk Cemiyeti'nin desteklediği adaylar kazanmıştır56 Secimlerle ilgili olarak 13 Ekim 1919 ’da Tasviri Efkar gazetesi başyazarı Velit, Mustafa Kemal ile telgraf haberleşmesiyle goruşmuştur Bu goruşmesinde Mustafa Kemal ’in secim hakkındaki duşuncelerini, Anadolu ’da secimlerin tamamıyla serbest yapılıp yapılamayacağını ve kendisinin milletvekilliğine aday olup olmayacağını sormuştur Mustafa Kemal de sorulara sırasıyla cevap vererek secimlerin serbest yapılacağını, ancak Anadolu ve Rumeli Mudafaayı Hukuk Cemiyeti ’ne taraftar olanların secimlerden başarıyla cıkmalarını sağlamak icin calışacaklarını soyledikten sonra kendisinin milletvekilliği icin adaylığını koymadığını, fakat milletin kendisini herhangi bir yerden milletvekili sectiği takdirde bu gorevi de iftiharla kabul edeceğini eklemiştir Nitekim yapılan secimlerde Mustafa Kemal Erzurum milletvekili olarak secilmiştir57 Demek oluyor ki siyasal katılımın, bir diğer deyişle milli hakimiyetin unsurlarından olan secim başarıyla gercekleşmiş ve milleti temsil eden meclis boylece acılarak calışmalarına başlamıştır Demokratik toplumlarda vazgecilmez olarak niteleyebileceğimiz milletin temsilcisi sıfatını haiz olan milletvekillerinin bulunduğu meclis boylece Turkiye ’de de calışmalarına başlamış fakat almış olduğu kararlar insan hakları ve demokrasinin sozde savunucuları ve temsilcileri olan emperyalist ulkelerin cıkarlarına ters duşmuş, bu yuzden de 16 Mart 1920 ’de İstanbul ’u işgal ederek meclisi kapatmışlardır Gormezlikten geldikleri ise milli hakimiyet ilkesinin yani demokrasinin artık halkın icine işlemiş olmasıdır İtilaf Devletleri ’nin bu işgal hareketi demokrasi ruhunu yok etmemiş, kamcılamıştır Bu yuzden de işgali muteakip 23 Nisan 1920 ’de TBMM kurularak Turkiye Cumhuriyeti Devleti ’nin bir olgu olarak varlığı ve bunun Buyuk Guclerce tanınması gerektiği tum dunyaya duyurulmuştur