Ataturk ve Arkeoloji

Ataturkun Arkeoloji hakkındaki duşunceleri
Ataturkun Arkeoloji alanında yaptıkları

Mustafa Kemal Ataturk, Arkeolojinin bir bilim dalı olarak eğitim dunyamızda yer almasını sağlamıştır

Bir vatanın sahibi olmanın yolu, o topraklarda yaşanmış tarihi olayları bilmek, doğmuş uygarlıkları tanıma ve sahip olmaktan gecer
Mustafa Kemal ATATURK​

Ataturk'un Konya gezisinde devrin başbakanı İsmet İnonu'ye cektiği telgraf;

21 Şubat 1931 Konya Gazi Mustafa Kemal

Başmuvekkil İsmet Paşa Hazretlerine

(Orijinal Metin)

Son tetkik seyahatlerimde muhtelif yerlerdeki muzeleri ve eski sanat ve medeniyet eserlerini de gozden gecirdim

1İstanbul'dan başka Bursa, İzmir, Antalya, Adana ve Konya'da mevcut muzeleri gordum Bunlarda şimdiye kadar bulunabilen bazı eserler muhafaza olunmakta ve kısmen de ecnebi mutehassısların yardımiyle tasnif edilmektedir Ancak memleketimizin hemen her tarafında emsalsiz defineler halinde yatmakta olan kadim medeniyet eserlerinin ilerde tarafımızdan meydana cıkarılarak ilmi bir surette muhafaza ve tasnifleri ve gecen devirlerin surekli ihmali yuzunden pek harap bir hale gelmiş olan abidelerin muhafazaları icin Muze Mudurluklerine ve hafriyat işlerinde kullanılmak uzere (Arkeoloji) mutehassıslarına kat'i luzum vardır Bunun icin Maarifce harice tahsile gonderilecek talebeden bir kısmının bu şubeye tahsisi muvafık olacağı fikrindeyim

2Konya'da asırlarca devam etmiş ihmaller sebebiyle buyuk bir harabi icinde bulunmalarına rağmen sekiz asır evvelki Turk medeniyetinin hakiki mimari şaheserleri sayılacak kıymette bazı mebani vardır Bunlardan bilhassa Karatay Medresesi, Alaeddin Camii, Sahip Ata Medrese Camii ve Turbesi, Sırcalı Mescit ve İnce Minareli Cami derhal ve mustacelen tamire muhtac bir haldedirler Bu tamirin gecikmesi ve abidelerin kamilen indirasını mucip olacağından evvela asker işgalinde bulunanların tahliyesinin ve kaffesinin mutehassıs zevat nezaretiyle tamirinin temin buyurulmasını rica ederim
KATATURK


Ataturk, Turkiye de arkeoloji yapacak yetişmiş insan olmadığı icin devlet bursuyla yurt dışına oğrenciler gonderilmesini ister Ekrem Akurgal, Sedat Alp, Arif Mufit Mansel, Halet Cambel, bu donemin bursiyerleridir

Ataturk, bu topraklarda yaşamış eski uygarlıkların, belgeler bulunarak incelenmesini ister Bunun gercekleşmesi icin, 15 Nisan 1931 yılında Turk Tarih Kurumu'nun kurulmasını sağlar Kendinden sonra bu calışmaların sekteye uğramaması icin mirasının buyuk bir bolumunu, araştırmalarda ve kazılarda kullanılmak uzere bu kuruma bırakır

Ataturk'un emriyle ve kurduğu Turk Tarih Kurumunun desteğiyle, Ankara civarındaki Uygarlık Merkezlerinde kazı ve araştırmalar yapılır

1933 yılında Ankara'ya 16 Km uzaklıktaki Ahlatlıbey kazıları gercekleştirilir Bakır Cağı ve Hitit Devirleri incelenir

1933 yılında Ankara'ya 60 Km uzaklıktaki Karalar kazılarında Galatlar incelenir

1934 yılında Golludağ, Alacahoyuk kazıları başlatılır

1937 yılında Ankara Kalesi, Cankırıkapı, Pazarlı, EtiyokuşuCubuksuyu kazıları başlar

1930 lu yıllarda Trakya Bolgesinde İstanbul Arkeoloji Muzeleri Mudur Muavini Dr Arif Mufit Mansel başkanlığında Araştırma ve Kazılara başlanır 700 Tumulus tespit edilir
Mansel'in Vize kazısına hastalığı nedeniyle gidemeyen Ataturk, buluntuları hasta yatağına getirtip incelemiş ve Kazılara devam ediniz, memleketimizin kultur zenginliklerini daha cok bulacaksınız demiştir

Ataturk, 1935 yılında Yalova deniz koşkune cağırdığı Afet İnan ve TTK Başkanı Hasan Cemil Cambel'e (Prof Halet Cambel'in babası) 10 maddelik bir direktif dikte ettirir

Her turlu kulturel ve arkeolojik belgelerin toplanma, koruma, restorasyonu icin yeterli tedbirlerin alınması, gerekli kurumlarla işbirliği, yerel cevrelerin duyarlı olmaları, yalnızca kazıların yeterli olamayacağı, buluntuların restorasyon gorerek korunmaları

10 Maddelik direktifi

1 Her turlu tarihi vesika, malzeme ve abideleri bulma, toplamak ve muhafaza ve restore etmek,

2 Memleket icinde ve dağınık bir halde acıkta duran tarihi eserleri tahrip olunmak, calınmak, satılmak, ziya'a uğramak ve zamanla kendi kendine harap olmak tehlikesinden masun bulundurmak icin hukumetce butun tedbirler alınmak,

3 Hukumet otoritelerinin ve belediyelerin yakın ilgi, takip ve mesuliyetleri altında Cumhuriyet Halk Partisi'nin Halk Evleri'ne ve parti organlarına actıracağı surekli ve usanmaz bir propaganda faaliyeti ile ve Basın Yayın Umum Mudurluğu nezareti ve takibi altında gunluk gazete ve mecmualarda yaptırılacak surekli, tesirli, populer neşriyatla, bu milli tarih mallarının asıl sahibi ılan Turk halkına muhafaza ettirmek,

4 Gerek iceride ve gerek dışarıdaki muzeler ve kutuphanelerde mevcut eski esrlerin ve tabloların kopyalarından koleksiyonlar vucuda getirmek

5 Ankara, İstanbul, Bursa İzmir, Edirne de muayyen devirlere ve kulturlere ait eserleri toplayarak bu şehirleri buyuk uslupta birer eski esrler ve abideler merkezi haline koymak,

6 Ecnebi tarih ekspedisyonların buyuk sermayelerle başardıkları kazıları, ileride mali kudretimizin vus atlı zamanında yapmak uzere, şimdilik, kucuk mikyaslarda kazılar tertibi ile arkeolojik ve antropolojik araştırmalar ve keşifler yapmak,

7 Memleket icinde ve dışındaki muhim kazı ve keşif yerlerine seyahatler tertip ederek, bulunan tarihi eserler ve abideler uzerinde ilmi tetkikler yapmak, ( Bu kabsamda Afet İnan, 1933 yılı sonbaharında Yunanistan, Mısır Filistin ve Suriye de arkeolojik incelemeler yapmış ve donuşunde bu ulkelerdeki calışmaları Ataturk e anlatmıştır)

8 Hukumete duşen işleri, bu projeleri uygulamakla gorevli komisyonların Hukumet nezdinde takip etmeleri,

9 Yabancı bilim muesseleriyle ve otoriteleriyle, mutehassıslarla işbirliği kurmak,

10 Kultur Bakanlığının verimli yardımını, işbirliğini sağlamak