Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Atatürkün matematiğe verdiği ağırlık
Günümüzde bilim ve teknolojinin bel kemiği olan matematik, kendine özgü doğrulara, yanlışlara ve dile sahiptir Bir dile sahiptir diyoruz çünkü, sadece matematik ile yakından ilgilenenlerin anlayabileceği veya kare, dikdörtgen, üçgen, daire, çember vbgibi herkesin yakından bildiği terimler ve dağıtılmış sembolik gösterimlere sahiptir matematik Hiç düşündünüz mü, nereden geliyor bu terimler? Kim, niçin üç kenarı olan kapalı eğriye üçgen adını vermiş diye Bu konu üstüne bir araştırma yaptığınızda karşınıza çıkacak tek ad vardır ama O da şüphesiz önünde saygıyla eğildiğimiz, büyük önder Mustafa Kemal Atatürk'tür
Cumhuriyetten önce çeşitli okullarda okutulmuş bir matematik kitaplarını incelerseniz; içlerinde Arap harfleriyle yazılmış formüller; müselles, murabba ya da hattı mümas gibi günümüz matematiğinde bir manâ ifade etmeyen bir çok terim görürsünüz Günümüzde Atatürk doğruca kullandığımız terimlere baktığımızda, bu eski Arapça terimlerin anlaşılmasının ve hatırlanmasının ne denli kuvvet olduğuna siz de hak verirsiniz elbet Bir düşünün Müsellesin sathı yatalay, dikeley zarbının müsavatına müsavidirCümlesinden ne anlıyorsunuz? Belki anneanne ve dedelerimiz bize bu cümle içinden bir kaç kelimeyi günümüz Türkçe'sine çevirebilir lakin bir çoğunuz gibi ben de bu cümleyi birincil okuduğumda hiç bir şey anlamamıştım Ama bu cümle üçgenin alanı, tabanı ile yüksekliğinin çarpımının yarısına eşittirDemektir Şayet yalnızca bu cümledeki kavram anlaşılmazlığı bile bize Atatürk'ün bu konuda matematiğe ve dolayısıyla diğer ilimlere ne denli kıymetli bir çalışma bıraktığını anlamamız için tatmin edici olacaktır Mesela, Müselles sözcüğünü ele alalım Müselles Arapça 'sülüs' sözcüğünden türetilmiştir Arapça'daki sülüs ile müselles sözcüklerinin arasındaki ilişkiyi kavrayabilmek, Arapça bilmeyenler için oldukça zordur Sülüs sözcüğünün Türkçe'de karşılığı 'üç' kelimesidir Üç'ün yanında 'gen' getirirsek üçgen sözcüğü oluşur Bu müselles sözcüğünden daha kolay anlaşılmaktadır Atatürk'ün matematik dünyasına kazandırdığı diğer bir takım terimlerden de şöyle örnekler verebiliriz
;
Yeni İsmi Bölen
Bölme
Birim
Bölünebilme
Çarpı
Çarpan
Çarpanlara Ayırma
Çember
Tümdengelim
Düşey
Sınır
Ondalık
Parabol
Piramit
Prizma
Sadeleştirme
Pay
Payda
Teğet
Eski İsmi
Maksumunaleyh
Taksim
Harici Şans
Kabiliyeti Taksim
Zarb
Mazrup
Mazrubata Tefrik
Muhiti Daire
Tarh
Amudi
Hedef
Aşar'i
Kat'ı Mükafti
Ehram
Menşur
İhtisar
Suret
Mahrec
Hattı Mümas Bu Arapça kökenli kelimelerle matematik yapmanın ve yapılanların ne tarif etmek istediğini anlayarak çağdaşlık yolunda ilerlemenin ne denli zor ve külfetli olacağını anlatmaya gerek olmasa sanırım Atatürk'ün bulduğu bu ve bunlar gibi bir fazla terimler günümüzde hala geçerliliğini korumakta ve matematiği bizler için daha anlaşılır kılmaktadır
Atatürk bu terimlerin yer aldığı 1937 yılında yayımlanan diğer taraftan geometri kitabı yazmıştır Bu kitapta kullanılan yeni terimler en ince ayrıntısına kadar belirtilmiş ve üzerlerine örnekler de verilmiştir Bu kitap geometri öğretenlere ve bu konuda
data edinmek isteyenlere kılavuz olarak Kültür Bakanlığınca yayınlanmıştır
Mustafa Kemal bu geometri kitabını yazarak matematiğe daha kavranabilir yeni terimler kazandırmak isteğini Sivas'ta girdiği bir geometri dersinde ortaya koymuştur Atatürk 13 Kasım 1937 tarihinde Sivas'a gitmiş ve 1919 yılında Sivas kongresinin yapıldığı lise binasında bir geometri (o zamanki adıyla hendese) dersine girmiştir Bu derste öğrencilerle konuşmuş ve geometri üzerine dağıtılmış sorular yöneltmiştir Ders sırasında eski terimlerle matematik öğreniminin ve öğretiminin zorluğunu bir defa daha tespit eden Atatürk Bu anlaşılmaz terimlerle data verilemez Dersler Türkçe terimlerle anlatılmalıdırDiyerek bu konudaki belirli yargısını açıkladıktan daha sonra, dersi kendi buluşu olan Türkçe terimlerle ve çizimleriyle anlatmıştır Bu sırada derste Pisagor teoremini de çözümlemiştir
Kesinlikle ki, matematik ve geometri bilgisi yeterli olmayan bir insanın bilimsel ve dolayısıyla toplumsal açıdan bu denli önemli bir çalışmayı ortaya çıkararak nesiller boyu makul bir forma sokması mümkün değildir Bu Nedenle Atatürk sadece siyasi ve yönetimle ilgili alandaki dehasıyla yok, sayısal dünyadaki üstün başarısıyla da karşımıza çıkmış oluyor
Sizin de gördüğünüz gibi Atatürk ’ün yaşamında matematiğin önemi bugüne kadar bildiğimiz veya ilkokullarda öğrenmiş olduğumuz gibi matematik öğretmeninin ona Kemalismini vermesinden çok ötedir Matematiğin bilimsel gelişme acısından anlaşılabilir bir dilde öğretilmesi gerektiği düşüncesi ve bu konudaki çalışmaları doğru bize kazandırdığı onca güzelliğe bir yenisini daha eklemiştir Umarım bu yazıyla birlikte onun başlattığı bilimsel gelişme arzusunun bizler için de ne dek gerekli olduğunu hatırlar ve bunun yanına sade ve kavranabilir bir dile sahip olmanın bir toplumda her alanda ne denli gerekli olduğunu daha iyi anlamış oluruz
Gültekin BUZKAN *
Günümüzde bilim ve teknolojinin bel kemiği olan matematik, kendine özgü doğrulara, yanlışlara ve dile sahiptir Bir dile sahiptir diyoruz çünkü, sadece matematik ile yakından ilgilenenlerin anlayabileceği veya kare, dikdörtgen, üçgen, daire, çember vbgibi herkesin yakından bildiği terimler ve dağıtılmış sembolik gösterimlere sahiptir matematik Hiç düşündünüz mü, nereden geliyor bu terimler? Kim, niçin üç kenarı olan kapalı eğriye üçgen adını vermiş diye Bu konu üstüne bir araştırma yaptığınızda karşınıza çıkacak tek ad vardır ama O da şüphesiz önünde saygıyla eğildiğimiz, büyük önder Mustafa Kemal Atatürk'tür
Cumhuriyetten önce çeşitli okullarda okutulmuş bir matematik kitaplarını incelerseniz; içlerinde Arap harfleriyle yazılmış formüller; müselles, murabba ya da hattı mümas gibi günümüz matematiğinde bir manâ ifade etmeyen bir çok terim görürsünüz Günümüzde Atatürk doğruca kullandığımız terimlere baktığımızda, bu eski Arapça terimlerin anlaşılmasının ve hatırlanmasının ne denli kuvvet olduğuna siz de hak verirsiniz elbet Bir düşünün Müsellesin sathı yatalay, dikeley zarbının müsavatına müsavidirCümlesinden ne anlıyorsunuz? Belki anneanne ve dedelerimiz bize bu cümle içinden bir kaç kelimeyi günümüz Türkçe'sine çevirebilir lakin bir çoğunuz gibi ben de bu cümleyi birincil okuduğumda hiç bir şey anlamamıştım Ama bu cümle üçgenin alanı, tabanı ile yüksekliğinin çarpımının yarısına eşittirDemektir Şayet yalnızca bu cümledeki kavram anlaşılmazlığı bile bize Atatürk'ün bu konuda matematiğe ve dolayısıyla diğer ilimlere ne denli kıymetli bir çalışma bıraktığını anlamamız için tatmin edici olacaktır Mesela, Müselles sözcüğünü ele alalım Müselles Arapça 'sülüs' sözcüğünden türetilmiştir Arapça'daki sülüs ile müselles sözcüklerinin arasındaki ilişkiyi kavrayabilmek, Arapça bilmeyenler için oldukça zordur Sülüs sözcüğünün Türkçe'de karşılığı 'üç' kelimesidir Üç'ün yanında 'gen' getirirsek üçgen sözcüğü oluşur Bu müselles sözcüğünden daha kolay anlaşılmaktadır Atatürk'ün matematik dünyasına kazandırdığı diğer bir takım terimlerden de şöyle örnekler verebiliriz
;
Yeni İsmi Bölen
Bölme
Birim
Bölünebilme
Çarpı
Çarpan
Çarpanlara Ayırma
Çember
Tümdengelim
Düşey
Sınır
Ondalık
Parabol
Piramit
Prizma
Sadeleştirme
Pay
Payda
Teğet
Eski İsmi
Maksumunaleyh
Taksim
Harici Şans
Kabiliyeti Taksim
Zarb
Mazrup
Mazrubata Tefrik
Muhiti Daire
Tarh
Amudi
Hedef
Aşar'i
Kat'ı Mükafti
Ehram
Menşur
İhtisar
Suret
Mahrec
Hattı Mümas Bu Arapça kökenli kelimelerle matematik yapmanın ve yapılanların ne tarif etmek istediğini anlayarak çağdaşlık yolunda ilerlemenin ne denli zor ve külfetli olacağını anlatmaya gerek olmasa sanırım Atatürk'ün bulduğu bu ve bunlar gibi bir fazla terimler günümüzde hala geçerliliğini korumakta ve matematiği bizler için daha anlaşılır kılmaktadır
Atatürk bu terimlerin yer aldığı 1937 yılında yayımlanan diğer taraftan geometri kitabı yazmıştır Bu kitapta kullanılan yeni terimler en ince ayrıntısına kadar belirtilmiş ve üzerlerine örnekler de verilmiştir Bu kitap geometri öğretenlere ve bu konuda
data edinmek isteyenlere kılavuz olarak Kültür Bakanlığınca yayınlanmıştır
Mustafa Kemal bu geometri kitabını yazarak matematiğe daha kavranabilir yeni terimler kazandırmak isteğini Sivas'ta girdiği bir geometri dersinde ortaya koymuştur Atatürk 13 Kasım 1937 tarihinde Sivas'a gitmiş ve 1919 yılında Sivas kongresinin yapıldığı lise binasında bir geometri (o zamanki adıyla hendese) dersine girmiştir Bu derste öğrencilerle konuşmuş ve geometri üzerine dağıtılmış sorular yöneltmiştir Ders sırasında eski terimlerle matematik öğreniminin ve öğretiminin zorluğunu bir defa daha tespit eden Atatürk Bu anlaşılmaz terimlerle data verilemez Dersler Türkçe terimlerle anlatılmalıdırDiyerek bu konudaki belirli yargısını açıkladıktan daha sonra, dersi kendi buluşu olan Türkçe terimlerle ve çizimleriyle anlatmıştır Bu sırada derste Pisagor teoremini de çözümlemiştir
Kesinlikle ki, matematik ve geometri bilgisi yeterli olmayan bir insanın bilimsel ve dolayısıyla toplumsal açıdan bu denli önemli bir çalışmayı ortaya çıkararak nesiller boyu makul bir forma sokması mümkün değildir Bu Nedenle Atatürk sadece siyasi ve yönetimle ilgili alandaki dehasıyla yok, sayısal dünyadaki üstün başarısıyla da karşımıza çıkmış oluyor
Sizin de gördüğünüz gibi Atatürk ’ün yaşamında matematiğin önemi bugüne kadar bildiğimiz veya ilkokullarda öğrenmiş olduğumuz gibi matematik öğretmeninin ona Kemalismini vermesinden çok ötedir Matematiğin bilimsel gelişme acısından anlaşılabilir bir dilde öğretilmesi gerektiği düşüncesi ve bu konudaki çalışmaları doğru bize kazandırdığı onca güzelliğe bir yenisini daha eklemiştir Umarım bu yazıyla birlikte onun başlattığı bilimsel gelişme arzusunun bizler için de ne dek gerekli olduğunu hatırlar ve bunun yanına sade ve kavranabilir bir dile sahip olmanın bir toplumda her alanda ne denli gerekli olduğunu daha iyi anlamış oluruz
Gültekin BUZKAN *
