Atatürkün Yaptığı Ölçü Birimleri

Atatürk'ün Ölçü Birimi Hakkında Yaptığı Yenilikler
Atatürkün yaptığı ölçü birimlerinin yararları
Atatürk'ün Eski Ölçülerde yaptığı Deşiklikler


Cumhuriyet döneminden önce Batı uluslarından bambaşka yıllık, saat, rakam ve ölçülerin kullanılması, hafta tatillerinin cuma günü olması, takvimin başlangıcı olarak Hazreti Muhammet'in Mekke'den Medine'ye göç ettiği tarih olan 622 yılının alınması (hicri takvim), sayı olarak eski sayıları, ölçü olarak da okka, dirhem, arşın, endaze, vb ölçülerin kullanılması, Türk toplumu ile Batı toplumları arasındaki ilişkilerde büyük kaos ve güçlüklere yol açmaktaydı 26 Aralık 1925'te miladi takvimin kabul edilip, alaturka saat yerine Batı'da kullanılan alafranga saatin kabul edilmesiyle, 23 Mart 1931'de çıkarılan yasayla da gram, kilogram, ton, metre, kilometre gibi ölçülerin benimsenmesiyle, bir yana Batı ülkeleriyle ilişkiler kolaylaştırılırken, bir yandan da yurdun her yerinde sürekli bir ölçü ve ağırlık düzeni resmileşmiş oldu


Eski Türk ölçü birimleri


“Eski Uzunluk Ölçüleri

Çarşı arşını

Daha fazla çarşı ve pazarda kullanılırdı Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir

Bina ve mimar arşını 75,8 cm'dir Bu arşının uzunluğunda zamanla şartların değişmesi oldu Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü Bu Vesile Ile bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti Öteki tarafı yalnızca 20 eşdeğer parçaya bölündü Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endaze kullanılırdı (endaze 65,25 cm'dir) Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla arşın ölçü birimi kaldırılıp yerine metre sistemi kabul edildi 1933'ten sonra da arşının bütün çeşitleri adamakıllı ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi Zirai mimari, arşın ve endâze ölçü birimlerinin ast ve üstteki katları altında gösterilmiştir

1 çarşı arşını 8 rubu

Endaze

1 endaze 8 rubu

1 rubu 2 değerinde

Zirai

1 merhale 2 berid

1 berid (menzil) 4 fersah

1 fersah 3 mil

1 eksen 2500 zirai

1 kulaç 2,5 zirai

Parmak

1 parmak 12 hat

1 hat 12 nokta 0,00263 m

1 nokta 0,00022 m

1 kulaç 2,5 zirai 1,895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb için)

1 kara mili 2500 zirai 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)

1 fersah 3 eksen 7500 zirai 5685 m

1 berid (menzil) 4 fersah 12 dingil 30900 arşın 22740 m

1 merhale 2 berid 45080 m

1 çarşı arşını 8 rubu (urup) 0,680 m (bez için)

1 rubu 2 kirah 0,085 m

1 kirah 0,0425 m

1 endaze 8 rubu (urup) 0,650 m (artan ipek fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)

“Eski Yük ölçüleri

Ağırlık ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu Şimdi kullanılan tartma birimi kilogram olup 0 derecede bir desimetreküp suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Tartı Birliğinden Türkiye'ye bir misal verilmiştir1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 192829 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye ulusal kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen ihmal ve özensizlikten nedeniyle bozulduğunun anlaşılması üstüne 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir

Okka

1 tonilato 4 çeki

1 çeki 4 kantar

1 kantar 44 okka(kıyye)

1 batman 6 okka(kıyye)

1 okka(kıyye) 400 dirhem


Dirhem

Osmanlı Döneminde kullanılan 1 dirhem

1 dirhem 4 dönük

1 dönük 4 kırat

1 kırat 4 bakray

1 bakray 4 fitil

1 fitil 2 nekir

1 nekir 2 kıtmir

1 kıtmir 2 zerre


Günümüz Ölçüsü Kilograma Kadar Kıyas

1 okka (kıyye) 400 dirhem 1282,945 gr (1280 gr)

1 batman 6 kıyye 7,544 kg

1 kantar 44 kıyye 100 ludre 56,320 kg

1 çeki 4 kantar 176 kıyye 225,798 kg

1 tonilato 1000 kg 4 çeki + 1 kantar + 37,4 okka

1 tonilato 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem

1 miskal 1,5 dirhem 4,8 gr

1 dirhem 4 dünük 3,2 gr

1 dünük 4 kırat

1 kırat 4 bakray 124 misgal

1 bakray 4 fitil

1 fitil 2 nekir

1 nekir 2 kıtmir

1 kıtmir 2 zerre


“Eski Bölge Ölçüleri



1 arşın (zirai)² 0,57417 m² 4 ayak²

1 dönüm (yeni) 2500 m²

1 dönüm (büyük) 2720 m²

1 dönüm (atik) 4 evlek 1600 zirai² 918,672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare)

1 atik evlek 400 arşın² 229,668 m²

1 yeni evlek 100 m²

1 cerip 3600 zirai² 2067,012 m²

1 ayak² 144 parmak² 0,14354 m²

1 parmak² 144 hat² 0,00099751 m²

1 hat² 144 nokta² 0,000006927 m² 1 çarşı arşın² 0,46240 m²

1 urup² 0,007225 m²

1 kirah² 0,0018062 m²

1 endaze² 0,422500 m²

1 urup² 0,0066015 m²


“Eski Zaman Ölçü Birimleri

Hicri (Hicret) Takvimi: Ay yılını alır Açılış olarak Hz Muhammed'in Mekke ’den Medine'ye

Hicret ettiği 622 yılını alır Bugün Ramazan, mevlitler gibi dini günlerde bu takvimi

Kullanmaktayız

Rumi Yıllık: Osmanlı devletinde devlete ait ve parasal işlerde kullanılmak üzere 19 asır başlarından itibaren yürürlüğe giren takvimdir Güneş Yılını başlıca alır


Gün ve Saat Tanımı

İslam dünyasında yeni gün güneşin batışıyla başlar Güneş ufukta kaybolunca saat 12 veya 0'dır Bir sonraki güneş batışına dek geçen zaman 2x12 saate ayrılır Ezani saat adı verilen bu saat tanımında, günün başlangıcı değişmekte ancak gün baştan başa bir saatlik süre aynı kalmaktadır


başkaca Helenistik çağdan kalma diğer bir saat kavramı, Zamanı saat'ta kullanılır Bu saat kavramında gündüz ve gece süreleri kendi başlarına ayrı ayrı 12 eşit parçaya bölünür Tanımlama gereği bir günün süresi aynı kalmakla birlikte, gündüz ve gece saatlerinin süreleri mevsime yan olarak değişir


Eski Ölçülerin Yol Açtığı Sorunlar

Cumhuriyet döneminden önce Batı uluslarından bambaşka takvim, saat, sayı ve ölçülerin kullanılması, hafta tatillerinin cuma günü olması, takvimin başlangıcı olarak Hazreti Muhammet'in Mekke'den Medine'ye göç ettiği tarih olan 622 yılının alınması (hicri yıllık), rakam olarak eski sayıları, ölçü olarak da okka, dirhem, arşın, endaze, vb ölçülerin kullanılması, Türk toplumu ile Batı toplumları arasındaki ilişkilerde büyük kaos ve güçlüklere yol açmaktaydı



Atatürk ’ün Önderliğinde Ölçü Birimlerinde yapılan Değişiklikler

Osmanlı Devleti'nde kullanılan saat, takvim ve ölçüler, Avrupa devletlerinde kullanılanlardan farklıydı Bu koşul, sosyal, ticarî ve resmî ilişkileri zorlaştırıyor, bir takım karışıklıklara sebep oluyordu Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde bu farklılığı tamir etmek için bir takım incelemeler yapıldı Ama tatmin edici değildi Cumhuriyetin ilânından sonradan bu zorluklan ortadan kaldırmak için çalışmalara başlandı

Süre Ölçülerindeki Değişiklikler:

Önce 26 Aralık 1925'te çıkarılan bir kanunla, o zamana değin kullanılmakta olan, Hicrî ve Rumî takvimlerin yerine Milâdî takvim kabul edildi, 1 Ocak 1926'dan itibaren de kullanılmaya başlandı Böylece devlet işlerinde karışıklık önlendi Takvimdeki bu değişikliğin yanına, alaturka denilen, güneşin batışına tarafından ayarlanan saat yerine, çağdaş dünyanın kullandığı saat sistemi kabul edildi Batıdan alınan vakit ölçüsü ile bir gün 24 saate bölünüp, jurnal yaşam düzene sokuldu 1935'te çıkarılan bir kanunla, cuma günü olan hafta tatili değiştirilip, cumartesi öğleden daha sonra ve pazar günü hafta tatili olarak kabul edildi Bu yeniliklerin yanında millî bayramlar ve tatil günleri de baştan düzenlendi

Uzunluk ve Ağırlık Ölçülerindeki Değişiklikler:

1928 yılında yapılan bir değişiklikle milletlerarası rakamlar kabul edildi 1931'de kabul edilen bir kanunla eski siklet ve uzunluk ölçüleri değiştirildi Vaktiyle kullanılan arşın, endaze, okka gibi ölçü birimleri kaldırıldı Bunların yerine uzunluk ölçüsü olarak metre, tartı ölçüsü olarak kilo kabul edildi Uzunluk ve yük ölçülerinde yapılan bu değişikliklerle ülkede ölçü birliği sağlandı


Atatürk ’ün Yaptığı Bu Yeniliklerin Sağladığı Yararlar

26 Aralık 1925'te miladi takvimin kabul edilip, alaturka saat yerine Batı'da kullanılan alafranga saatin kabul edilmesiyle, 23 Mart 1931'de çıkarılan yasayla da gram, kilogram, ton, metre, kilometre gibi ölçülerin benimsenmesiyle, bir yanlamasına Batı ülkeleriyle ilişkiler kolaylaştırılırken, bir yana da yurdun her yerinde tutarlı bir ölçü ve önem düzeni resmileşmiş oldu *