Atatürk'ün yazdığı geometri kitabı

Atatürk Türk milletine her alanda buluş ve çağdaşlığın yolunu açarken, bilimsel anlamda da oldukça yararlı bir çalışmaya imza atmıştır Atatürk ’ün 19361937 yıllarında yazdığı 44 sayfalık geometri kitabı tamamen bugün geometri terimleri en basit ve anlaşılır şekilde yazılıp okunmaktadır Atatürk ’ün Dolmabahçe Sarayı ’nda kendi el yazısı ile yazmış olduğu geometri kitabında matematiksel bir fazla terim geliştirilerek, anlaşılması epeyce baskı olan Osmanlıca terimlerin ezberlenme ve öğrenme güçlüğüne son verilmiştir Çoğu terimi anlaşılması mümkün ülkü getiren Atatürk ’ün geometriye katkıları büyükçe olmuştur



Atatürk ’ün yazdığı geometri kitabı, 1937 yılında Milli Eğitim Bakanlığı göre yazar adı belirtilmeden yayımlanmıştır Aynı sene Atatürk, Türk Dil Kurumu ’nun daha önce kullanılmakta olan ve farklı alanlara yönlendirilmiş bilim dallarına ait terimleri Türkçe terimler ile yeniden düzenleyerek Türk dilini tanıdık olmayan dillerin etkisinden kurtarma çalışmalarına başladığını duyuru eder Böylelikle okullarda eğitim Türkçe terimlerle basılmış olan kitaplarla başlar ve Türk kültür hayatında manâlı bir adım atılmış olur



İkinci baskısı 1971 yılında Türk Dil Kurumu kadar çıkarılmış olan kitaptaki bir fazla terim şahsen Atatürk göre türetilmiştir Atatürk ’ün geometriye verdiği ağırlık ve geometri alanında yaptığı araştırmalar bilim adına üretilmiş önemli çalışmalardır Atatürk ’ün kendisinin türettiği matematik terimleri ve yaptığı geometri tanımlarının büyük bir bölümü bugüne kadar değişmeksizin kullanıla gelmiştir Yalnızca birkaç terim sonradan ufak ölçüde değiştirilmiştir


Atatürk tarafından matematik ve geometri alanında değiştirilen Osmanlıca kelimelerin Türkçe karşılıkları



Osmanlıcası – Atatürk ’ün önerdiği

Bu ’ud ebat

amûd düşey

dılı kenar

faraziye varsayı
hat çizgi

hattı munassıf açıortay
hattı mail eğik
kutur çap

kavis yay

kaaide taban

kaim zaviyeli müselles dikey üçgen
mekan uzay
muhiti daire çember
mümâs teğet
mustatîl dikdörtgen
muhammes beşgen

mecmû toplam

mesâhai sathiyye alan
mahrut koni
müsellesi mütesâviyü ’ladlâ ’ eşkenar üçgen
müsellesi mütesâviyü ’ssâkeyn ikizkenar üçgen

murabba kare
mümaselet imsiy

müştak türev
müsavi eşit

muvazi paralelkoşut
menşur pürüzma
mukavves eğri
muhit çevre
nisbet oran

nısfı kutur yarıçap

re ’s köşe
re ’sen mütekabil zâviyeler zıt açılar

satıh yüzey
seviye düzey
şâkulî düşey
şibhi münharif yamuk
tenasüb orantı
tamamlıyan zaviye tümey açı
umumi totale ökül küre yüre

ufkî yatay

va ’zîyet konum

veter kiriş
zâviye açı
zâviyetan ’ı mütabâdiletânı dâhiletan iç ters açılar
zâviyetânı mütevâfıkatân yöndeş açılar
zaviyei hadde rahat açı

Atatürk ’ün önermiş olduğu kelimelerden sadece “varsayı, pürüzma, düşey üçgen, dikey açı, tümey açı, imsiy, ökül, yüre terimleri yerine, “varsayım, prizma, dik üçgen, tepede olan açı, tümler açı, benzerlik, bütüntüm, küre terimleri kullanılmaktadır
*