Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
1 Rasûlüllah Efendimiz (sav) bir defasında bastonuna dayanarak bir grup sahabinin yanına girdi, onlar da ayağa kalktılar Bunun üzerine: Acemlerin birbirlerini yücelterek kalktıkları gibi siz de ayağa kalkmayınbuyurdular(Ebu Davud, Edep 153; Müsned, V253, 256)
2 Bir defasında da: Kim insanların kendisi için hazırola geçmesinden (elpençe an durmasından) hoşlanırsa ateşten yerine hazırlansınbuyurdular(elBeyan vetta'rif, N205)
3 Diğer bir defasında Sa'd b Mu'az'i istemişlerdi, gelince yanında bulunanlara: Efendinize (ya da hayırlıniza) ayağa kalkınbuyurdular(Buhari, isti'zan 26; Ebu Davud, edep 144; Müsned, VI142; Tirmizi, edep 13)
Bu hadisi şerifleri birarada düşünen alimlerimiz şunları söylemişlerdir: Meselâ Ebul Velid Ibn Rüşd şunları demiştir Ayağa kalkma dört türlü olabilir
A Haram olan: Kibir ve yücelik taslayıp, ayağa kalkanlar karşısında kendini büyük gören için kalkmak
B Mekruh olan: Kendini ayağa kalkanların karşısında böyle görmemekle beraber bu yüzden kalbine birşeyler gelebilecek olan ve kalkıldıgında zorbalara benzerligi ortaya çıkan için kalkmak
C Caiz olan: Kalkılmasını istemeyen ve zorbalara benzeme sözkonusu olmayan kimseler için bir iyilik ve ikram olmak üzere ayağa kalkmak
D Müstehap olan: Yolculuktan gelen birisi için sevinç gösterişi ve selamlama niyetiyle ve yeni bir nimete kavuşanın nimetini tebrik, bir musibete ugrayanı teselli etmek için ayağa kalkmak (Aynî, Umdetü'1kârî, XX252)
Haram olan kalkmaya bir de zengine malımülkü için kalkmayı katmak gerekir Rasulüllah Efendimiz (sav): Kim bir zengine eğilir, onu yücelttiği ve elindekilere göz diktigi için kendini küçültürse şahsiyetinin üçte ikisi ve dinin yarısı gider(Beyhakî esSünen elkübrâ; Alâuddin Abidin, elHediyye'1Alâiyye, 249; Benzer bir hadis ve açıklaması için bk Fetâvayi Ibn Salah,18) buyurmuşlardır
Bazı fıkıh kitaplarında; Mescidde oturanın ve Kur'ân okuyanın da yanlarına giren için eğer kalkılmaga layık birisi ise saygı için kalkmaları mekruh olmazdenir (enNemenkanı, elFethur'Rahmani, 256)
Tahavî, ayağa kalkmanın kendisi (liaynıhi) mekruh değildir Mekruh (haram) olan ayağa kalkılmasından hoşlanmak ve kalkılmayacak kimse için kalkmaktırderken, Ibn Vehbân: Bana göre günümüzde ayağa kalkılması güzel (müstehap) olmalıdır Çünkü kalkılmaması kin, bugz ve düşmanlıga özellikle de kalkma adeti olan yerlerdesebep olabilmektedirder (enNemenkanî age N257) Ezraî ise; Hatta günümüzde, Ibn Abdisselam'ın da işaret ettiği gibi, düşmanlığı ve ilişkilerin kesilmesini önlemek için kalkmak vacipbile olmuştur mefsedetleri önleme cümlesine dahil olmuşturgörüşünü bildirir (bk Ibn Hacer elMekkî, ezZevacır N171) Ama onun bu görüşünü elMekkî, büyük günahları saydığı kitabında Üçyüz doksan yedinci büyük günah, halkın kendisine saygı ve hürmetle kalkmasını insanın sevmesidirbaşlığı altında verir Sonra yukarıya aldığımız hadisi şerifleri vererek : Demek ki, ilim, şeref, ahâlak, evlatbaba ilişkisi, arkadaşlık vb duygularla kalkmanın mahzuru yoktur Hatta Nevevi'nin bunu kabul etmeyenlere cevap olarak yazdığı bir risalesi vardırder(elMekkî agk; Ayrıca bk Vehbe ezZuhaylî NI571; (Nevevi'nin sözkonusu risalesinin adı; Fadü'1kiyâm liehli'1ilmi ve'1hadisi ve'zzühhâd ve'1ubbâd ve'ssalihin ve'1kurrâi min ehli'1Islamdir bk kesfu'zzunûn zeyli N199))
Asri saadette mü'minlerin Hz Peygamberi gördüklerinde ayağa kalkma adetleri yoktu Hatta Enes b Malık der ki: Insanların Hz Peygamberden daha çok sevdikleri bir kimse yoktu Buna rağmen onu gördüklerinde ayağa kalkmazlardı Çünkü onun bundan hoşlanmadığını bilirlerdi Fakat uzaktan gelen birisini karşılamak üzere ayağa kalkarlardı(Ibn Teymiye Külliyati I45051; Konu için ayrıca bk Fetavayi Hindiyye V325, 369; Bezzâziye VI354; Nevevî, elFetâva 79; Hindî, K Ummal, IX157 158)
Imdi hadisi şerifleri de gözönünde bulundurarak söylenenleri özetlersek:
1 Insanların kendileri için ayağa kalkılmasını ve elpençe an durulmasını sevmeleri ve istemeleri haramdır
2 Ilim ehli, edepli, ahlâkli kimseler, baba, dede gibi yakınlar, yolculuktan gelenler için bir gönül alma ve ikram için kalkmak güzeldir (müstehaptır)
3 Insanlara zenginliklerinden ötürü ayağa kalkmak haramdır
4 Kalkılmadığı takdirde, bu hareketin saygısızlık sayılacağı, kine, buğza ve düşmanlıga, ya da kalkmayanın başka bir zarar görmesine sebep olacağı yerlerde ayağa kalkmak, kalkan için mahzurlu değildir, ama kalkılan için haramdır
Eğilerek selam vermeye gelince bu da yasaklanmıştır Bir kardeşiyle karşılaştıgında eğilen kişinin durumunu Rasulüllah'a sordular da: Hayır, yapmasınbuyurdu (Tirmizî, Isti'zan 31; Ibn Mâce, Edep 15; Müsned, NI198 121) Çünkü rükü ve secde Allah'tan başkasına yapılmaz Selâm maksadıyla bunlar, bizim şeriatımız dışındaki şeriatlerde yapılırdı
Namazlardan sonra elini göğsüne koyarak tekabbelellahgibi bir şey söylemek de selefi sahihinimizin yapmadığı bir bid'attır ve terkedilmesi gerekir Ancak bid'at olan bunu söylemek değil çünkü o bir duâdir, bunu söylerken elini göğsüne getirmesidir
2 Bir defasında da: Kim insanların kendisi için hazırola geçmesinden (elpençe an durmasından) hoşlanırsa ateşten yerine hazırlansınbuyurdular(elBeyan vetta'rif, N205)
3 Diğer bir defasında Sa'd b Mu'az'i istemişlerdi, gelince yanında bulunanlara: Efendinize (ya da hayırlıniza) ayağa kalkınbuyurdular(Buhari, isti'zan 26; Ebu Davud, edep 144; Müsned, VI142; Tirmizi, edep 13)
Bu hadisi şerifleri birarada düşünen alimlerimiz şunları söylemişlerdir: Meselâ Ebul Velid Ibn Rüşd şunları demiştir Ayağa kalkma dört türlü olabilir
A Haram olan: Kibir ve yücelik taslayıp, ayağa kalkanlar karşısında kendini büyük gören için kalkmak
B Mekruh olan: Kendini ayağa kalkanların karşısında böyle görmemekle beraber bu yüzden kalbine birşeyler gelebilecek olan ve kalkıldıgında zorbalara benzerligi ortaya çıkan için kalkmak
C Caiz olan: Kalkılmasını istemeyen ve zorbalara benzeme sözkonusu olmayan kimseler için bir iyilik ve ikram olmak üzere ayağa kalkmak
D Müstehap olan: Yolculuktan gelen birisi için sevinç gösterişi ve selamlama niyetiyle ve yeni bir nimete kavuşanın nimetini tebrik, bir musibete ugrayanı teselli etmek için ayağa kalkmak (Aynî, Umdetü'1kârî, XX252)
Haram olan kalkmaya bir de zengine malımülkü için kalkmayı katmak gerekir Rasulüllah Efendimiz (sav): Kim bir zengine eğilir, onu yücelttiği ve elindekilere göz diktigi için kendini küçültürse şahsiyetinin üçte ikisi ve dinin yarısı gider(Beyhakî esSünen elkübrâ; Alâuddin Abidin, elHediyye'1Alâiyye, 249; Benzer bir hadis ve açıklaması için bk Fetâvayi Ibn Salah,18) buyurmuşlardır
Bazı fıkıh kitaplarında; Mescidde oturanın ve Kur'ân okuyanın da yanlarına giren için eğer kalkılmaga layık birisi ise saygı için kalkmaları mekruh olmazdenir (enNemenkanı, elFethur'Rahmani, 256)
Tahavî, ayağa kalkmanın kendisi (liaynıhi) mekruh değildir Mekruh (haram) olan ayağa kalkılmasından hoşlanmak ve kalkılmayacak kimse için kalkmaktırderken, Ibn Vehbân: Bana göre günümüzde ayağa kalkılması güzel (müstehap) olmalıdır Çünkü kalkılmaması kin, bugz ve düşmanlıga özellikle de kalkma adeti olan yerlerdesebep olabilmektedirder (enNemenkanî age N257) Ezraî ise; Hatta günümüzde, Ibn Abdisselam'ın da işaret ettiği gibi, düşmanlığı ve ilişkilerin kesilmesini önlemek için kalkmak vacipbile olmuştur mefsedetleri önleme cümlesine dahil olmuşturgörüşünü bildirir (bk Ibn Hacer elMekkî, ezZevacır N171) Ama onun bu görüşünü elMekkî, büyük günahları saydığı kitabında Üçyüz doksan yedinci büyük günah, halkın kendisine saygı ve hürmetle kalkmasını insanın sevmesidirbaşlığı altında verir Sonra yukarıya aldığımız hadisi şerifleri vererek : Demek ki, ilim, şeref, ahâlak, evlatbaba ilişkisi, arkadaşlık vb duygularla kalkmanın mahzuru yoktur Hatta Nevevi'nin bunu kabul etmeyenlere cevap olarak yazdığı bir risalesi vardırder(elMekkî agk; Ayrıca bk Vehbe ezZuhaylî NI571; (Nevevi'nin sözkonusu risalesinin adı; Fadü'1kiyâm liehli'1ilmi ve'1hadisi ve'zzühhâd ve'1ubbâd ve'ssalihin ve'1kurrâi min ehli'1Islamdir bk kesfu'zzunûn zeyli N199))
Asri saadette mü'minlerin Hz Peygamberi gördüklerinde ayağa kalkma adetleri yoktu Hatta Enes b Malık der ki: Insanların Hz Peygamberden daha çok sevdikleri bir kimse yoktu Buna rağmen onu gördüklerinde ayağa kalkmazlardı Çünkü onun bundan hoşlanmadığını bilirlerdi Fakat uzaktan gelen birisini karşılamak üzere ayağa kalkarlardı(Ibn Teymiye Külliyati I45051; Konu için ayrıca bk Fetavayi Hindiyye V325, 369; Bezzâziye VI354; Nevevî, elFetâva 79; Hindî, K Ummal, IX157 158)
Imdi hadisi şerifleri de gözönünde bulundurarak söylenenleri özetlersek:
1 Insanların kendileri için ayağa kalkılmasını ve elpençe an durulmasını sevmeleri ve istemeleri haramdır
2 Ilim ehli, edepli, ahlâkli kimseler, baba, dede gibi yakınlar, yolculuktan gelenler için bir gönül alma ve ikram için kalkmak güzeldir (müstehaptır)
3 Insanlara zenginliklerinden ötürü ayağa kalkmak haramdır
4 Kalkılmadığı takdirde, bu hareketin saygısızlık sayılacağı, kine, buğza ve düşmanlıga, ya da kalkmayanın başka bir zarar görmesine sebep olacağı yerlerde ayağa kalkmak, kalkan için mahzurlu değildir, ama kalkılan için haramdır
Eğilerek selam vermeye gelince bu da yasaklanmıştır Bir kardeşiyle karşılaştıgında eğilen kişinin durumunu Rasulüllah'a sordular da: Hayır, yapmasınbuyurdu (Tirmizî, Isti'zan 31; Ibn Mâce, Edep 15; Müsned, NI198 121) Çünkü rükü ve secde Allah'tan başkasına yapılmaz Selâm maksadıyla bunlar, bizim şeriatımız dışındaki şeriatlerde yapılırdı
Namazlardan sonra elini göğsüne koyarak tekabbelellahgibi bir şey söylemek de selefi sahihinimizin yapmadığı bir bid'attır ve terkedilmesi gerekir Ancak bid'at olan bunu söylemek değil çünkü o bir duâdir, bunu söylerken elini göğsüne getirmesidir
