Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Eski vakitlerde koyu ve gri renkte görünen bölgelerin deniz olduğuna inanılıyordu. Ay’ın yüzeyindeki açık ve gri renkteki yerler ise kara olarak değerlendirilirdi. Lakin vakitle yapılan müşahedeler bu fikirlerin yanlış olduğunu ortaya koydu.
Ay üzerinde yapılan sonraki müşahedeler, açık renkteki gri bölgelerin kraterlerle kaplanmış, yüksek ve engebeli alanlar olduğunu gösterdi. Koyu gri bölgelerin ise alçak ve düz alanlar olduğu görüldü. Pekala bu müşahedeler gerçeği aydınlatmış mıydı? Yoksa daha fazla yanıta mı muhtaçlık vardı? Gelin, daima birlikte bakalım.
Eski astronomlara nazaran Ay’ın yüzeyindeki bu koyu bölgeler, Latincede Maria olarak tanımlanıyordu. Maria ise deniz demekti.
Bu bölgeler Ay’ın yüzeyinin yaklaşık olarak yüzde 17’sini kaplamasına karşın büyük olan kısmı Dünya’dan görünebilen yüzeyde kalıyor. Koyu renkli bölgelerde, açık renkli bölgelere nazaran daha az göktaşı olduğu da biliniyor. Yani Maria denilen yapılar aslında genç jeolojik yapılardır. Maria’ların oluşum devirlerinde Ay’ı çevreleyen toz bulutundan ötürü Ay’ın yüzeyine çarpan göktaşı sayısı çoğalmıştır. Güneş ve öbür gökcisimlerinin kütleçekim tesirleri, vakitle Ay’a çarpan göktaşı sayısını azaltmıştır. Kısacası bu koyu ve açık renkteki bölgelerin oluşum biçimleri ve kimyasal bileşimleri birbirlerine benzemiyor.
Yani Maria olarak isimlendirilen bu yapıların, krater tabanlarından gelen lav akıntılarının kaplaması sonucunda oluştuğunu anlayabiliyoruz.
Arizona State Üniversitesinden Robert Wagner, Ay’ın yüzeyindeki bu çukurların düşen göktaşı sonucunda oluşan titreşimler nedeniyle altı boşalmış yüzeyin çökmesiyle oluştuğunu tabir ediyor. Aslında yüzeyin altında erimiş bir kayanın aktığı ve vakitle uzun tüpe benzeyen geçitlere neden olduğu düşünülüyor. Bu da vakitle Ay yüzeyinin çökmesine neden oluyor.
Ay’ın yüzeyine büyük bir şiddetle çarpan göktaşı, yüzeyi üst savurarak alttaki lavın dışarı çıkmasını sağlayabilir. Böylece de yüzey altında farklı boşluklar oluşabilir diyebiliyoruz. Hatta Wager, bu çukurların yüzeyinde yapılacak incelemeler sayesinde bu çukur katmanlarının yaşlarının belirlenebileceğini söylüyor. Üstüne üstlük bu çukurlar içerisinde sıkışıp kalmış olan Güneş rüzgarı parçacıklarının da bulunabileceği düşünülüyor.
Günümüze kadar görülen 200’den fazla delikten 29’unun bir milyar yıl yaşından genç olduğu tespit edilmiş. Hatta bilim insanları, bunları ‘Kopernik’ krateri içerisinde sınıflandırmışlar. Uzay aracı Kaguya’nın keşfettiği üç deliğin de bu sınıflandırma ortasında olduğu biliniyor. En nihayetinde Ay'ın yüzeyinde gördüğünüz o çukurlaşmış bölgelerin katılaşmış lavlardan oluştuğunu bilmelisiniz.
Kaynaklar: 1, 2
