Aydınoğlu (Aydınoğulları) Beyliği

Aydınoğlu (Aydınoğulları) Beyliği
Aydınoğulları Beyliği hakkında data
Aydınoğulları Beyliği ne süre ve kim kadar kuruldu

Aydınoğulları Beyliği

Aydınoğulları, Batı Anadolu'yu, Ege kıyılarını açan fâtih Türkmen beylerindendir Gazi Umur Bey gibi Türkiye tarihinin büyük şahsiyetlerinden birini yetiştirmiştir 1300'den 1390 Nisanına kadar önce 90 sene, 28 temmuz 1402'den 1425'e kadar daha sonra da 23 sene, cem'an 116 sene sürmüştür Nisan 1390'dan 28 temmuz 1402 'ye dek Yıldırım Bâyezid vaktinde 12 yıl, 3 ay, Osmanlı devletine katılmıştır 1308'e değin Selçuklular'a, 1335'e kadar İlhanlılar'a tabî, sonradan müstakil olmuşlardır 1308'den 1312'ye dek da İlhanlılar'a tabî olan Germiyanoğulları'na tabî bulunmuşlardır Zaten ilk olarak Aydınlatılmış beyleri, Germiyanoğulları'nın hizmetinde idiler 1403'te baştan Osmanlılar'a tabî olmuşlar, bundan sonraki 22 yılda bazan tamamen Osmanlılar'a katılmışlar, ara sıra onlara baş kaldırmışlardır Bu devreyi, Cüneyd Bey temsil eder

Aydınoğulları Beyliği, bilindiği gibi, Selçukluların gönder beyliği olarak Aydın Bey tarafından kurulmuştur 1308'den 1335'e kadar İlhanlılara yan olmuş, sonra ara sıra bağımsız, bazen Osmanlılara ast olarak yaşamışlardır Kültürlü, İzmir'in bir takım havzaları, Alaşehir, Salihli ve dolaylarında hüküm sürdüler Bu beyliğin en ünlü hükümdarı Gazi Umur Bey idi Adaleli bir deniz filosu ile Adalar Denizine (Ege) baskın olmuştu 1425'te Osmanlı topraklarına katıldı Bu beyliğin en kayda değer iskelesi Ayaslug (Selçuk) idi Burada hazırlanan deniz filosu ile etrafa baskınlar yapıyordu Nitekim Mehmed Bey'in oğlu Umur Bey donanma ile Sakız, Bozcaada, Semadirek adası, Gümülcine havalisi, Adalar Denizi ve Mora sahillerine başarılı akınlar yapmış ve sahil İzmiri'ni ele geçirmişti (1328) Onun bu başarılı faaliyetleri babasının ölümünden sonradan beyliğin başına geçmesine zemin hazırladı (1334)

Umur Bey, Saruhanoğlu Süleymân Bey ile birlikte Yunanistan ve Mora'ya sefer yapmış, sayısız esir ve ganimetlerle İzmir'e dönmüştü (1335) Umur Bey Bizans ile arkadaş canlısı geçinmiş, onların seferlerine katılarak Karadeniz'e çıkmış, Kili ve Eflak ülkelerini yağmalamıştı (133940)

Ayrıca, Bizans'taki taht mücadelelerine de karıştı Aydınoğulları donanmasının Ege Denizi'ndeki faaliyetleri aleyhinde, Rodos şövalyeleri ticaretin aksamaması için İzmir'i atamak şartıyla Umur Bey ile anlaşmaya razı oldular, fakat bu anlaşma Papa tarafından onay edilmedi Gazi Umur Bey bu sebeple İzmir'i baskı altına almak isterken şehid düştü (1348) Onun hükümdarlık süresi Aydınoğulları için her yönden önemli gelişmelerin görüldüğü aydınlık bir devre olmuştur Umur Bey'in kardeşi Hızır Bey, ağabeyi gibi aktif ve gözü kara bir hükümdar olmadığından Latinler ile ağır şartlarla bir uzlaşma imzalamaya zoraki kaldı Bundan sonradan Aydınoğullarının faaliyeti durmuş ve beylik çökmeğe yüz tutmuştu Kosova savaşında (1389), Osmanlı ordusunda bulunan tezgâhtar kuvvetler aralarında Kültürlü oğullarınkiler de vardı Bu savaşta Sultan I Murad'ın şehit düşmesi üstüne Şimşek Bayezid sultan olmuş, lakin ona aleyhinde Karamanoğullarının teşviki ile Anadolu beyliklerinde bir hareket başlamıştı Bu harekete Aydınoğulları da katıldı Yıldırım Bayezid'in beylikleri itaat altına olmak için çıktığı Anadolu seferinde Aydınoğulları Beyliği Osmanlılara tâbi oldu (1390)

Aydınoğlu Gazi Umur Bey

XV asırda şair Enverî göre DüstûrNâmede hayatı destanlaştırılmış bir şiir diliyle anlatılan Gazi Umur Bey, Türk girişim ve kabiliyetinin çok iyi örneklerinden biridirİzmir, 1076'da Türkiye devletinin kurucusu Anadolu Fâtihi I Süleyman Şâh kadar fethedilmişti Çaka Bey'e bahşedilen İzmir, bu Türk beyinin büyük deniz proje ve teşebbüslerine sahne oldu Umur Bey, 2,5 asır sonra bu proje ve teşebbüsleri her yerde ele almıştır Bizans, 1097'de İzmir'i de İznik ve Batı Anadolu gibi Türkler'den geri aldı Şu halde İzmir'de birincil Türk hâkimiyeti, ama 21 yıl sürmüştür İşte Aydınoğlu Umur Bey, 1320'de İzmir'i her yerde fethetmiştir Şu suretle 223 yıl daha İzmir, Hıristiyanlarda kalmıştır

28 ekim 1344'te, tüm Avrupa devletlerinin birlikleri kadar desteklenen Rodos'taki SaintJean Şövalyeleri, İzmir'i bastı; Aydınoğulları'nın tersane ve donanmalarını yaktı Liman, Şövalyelerin eline geçti Lakin yukarı kale, Türkler'in elinde kaldı Bu suretle şehir, Müslüman İzmirve Gâvur İzmirdiye ikiye bölündü ve 1403'ün ilk günlerinde Timur'un, Şövalyeleri kovmasına değin tam 59 sene bu gidişat devam etti

Umur Bey, Avrupa siyaset âlemine faal bir şekilde iştirak etti 132829'da, yanında Cüneyd Bey'in babası İbrahim Bahâdır Bey olduğu halde, Bozca Ada'ya çıktı 1330'da Gelibolu yarımadasına but bastı 1332'de 75 gemisi ile Semadirek adasını bastı ve Batı Trakya'da Gümülcine'ye asker çıkardı Yine benzer sene, 250 parçalık büyük bir donanma ile Adalar, Ağrıboz ve Yunanistan'a asker çıkardı ve ilk defa Ege denizini doğudan batıya geçmiş, Yunan karasında, Attika'ya üçgenin taban olmayan kenarı basmış oldu 1333'te 170 parça donanma ile Mora'ya çıktı 1333'te Saruhanoğlu Süleyman Bey'le müttefiken Yunanistan'a ve Mora'ya sefer yaptı 1336'da Foça'da İmparator Kantakuzinos'la buluştu 1338'de her tarafta Yunanistan'a ve Ege Adaları'na sefer yaptı 1339'da Eflâk yani Romanya seferine çıktı ve bu suretle Balkanlar'ın kuzeyine kadar erişti 1342'de Girit ve Kıbrıs sahillerini vurdu 1345'te Makedonya'ya asker çıkardı; bu seferde, müttefiki Saruhanoğlu Süleyman Bey, şehit düştü

Osmanoğulları, Süleyman Paşa ile kardeşi I Murad, şehit Aydınoğlu Umur Bey'le şehit Saruhanoğlu Süleyman Bey'in izlerini peyderpey takip etmişler ve onların teşebbüslerini taçlandırmışlardır Bulgaristan krallığı ile başa çıkmaktan âciz kalan Bizans imparatoru İoannis Kantakuzinos, Umur Bey'den imdat istemişti Umur Bey, 32 harp gemisi ve 29000 askerle Avrupa kıt'asına üçgenin taban olmayan kenarı bastı Dimetoka'yı Bulgarlar'dan alıp müttefiki İmparator'a verdi Ertesi sene, 1342'de İmparator, rakibi Paleologoslar'a karşı baştan Umur Bey'den takviye istedi ve bu suretle Türk hükümdarını, Bizans'ın dahilî işlerine karıştırmış oldu Aydınoğlu, Rumeli'ne geçip İmparator'a istediği yardımı yaptı Bunlar, Müslüman Türkler'in Rumeli'ne birincil bacak basışlarını teşkil eder

1348'de, Gâvur İzmir'i Şövalyeler'den geri edinmek isteyen Umur Bey, kalenin önünde düşman kadar şehîd edildi Onun şehâdeti, Rumeli'ndeki projelerini yarıda bıraktı Bıraktığı yerden, Osmanoğlu Şehzade Süleyman Paşa devam etmiştir Daha 1344'te İmparator, tekrar Umur Bey'den yardım istediği süre, Aydınoğlu, İzmir meslesiyle uğraşmakta olduğundan, müttefiki İmparator'a Osmanoğlu Orhan Gazi'ye baş vurmasını nasihat etmişti Donanması Haçlılar kadar yakıldıktan daha sonra Umur Bey, komşuları Menteşeoğulları, Saruhanoğulları, Karasıoğulları'ndan miktar edebildiği gemilerle telaş yeni bir donanmaya sahip olmuştu Bu donanmayla Gelibolu yarımadasına çıktı, Vardar vadisini taradı Bulgar kuvvetlerini yok etti Batı Anadolu Türk Beylikleri, yani Osmanoğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Saruhanoğulları ve Karasıoğulları, müttefiken takibine muvaffak oldukları siyaset yüzünden büyük başarı kazanmışlardır Bunlardan Osmanoğulları'nın donanmaları yoktu; oysa 1345'ten daha sonra Karasıoğulları'nın böylece de önem arz etmeyen deniz kuvvetlerine sahip oldular Ama Kültürlü ve Menteşe donanmaları fazla güçlüydü ve Ege Denizi'ne hâkimdi

Ankara Savaşı'nda (1402) Osmanlıları mağlûp eden Tîmûr kadar, ülkelerin kendilerine iade edilen beylikler aralarında Aydınoğulları da bulunuyordu Bu devrede en fazla Cüneyd Bey (14051426) faaliyetleri ile dikkati çekmektedir Cüneyd Bey fetret devrinde Osmanlı şehzâdeleri arasında saltanat mücadelelerine katıldı Onun bu davranışı beyliğin sonunu hazırlayan sebeplerden biri oldu Neticede Osmanlı sultanı II Murad'ın gönderdiği bir ordu Aydınoğulları Beyliği'ni ortadan kaldırdı (1426)

Aydınoğullarından bir takım sanat eserleri, zamanımıza değin mevcudiyetlerini korumuştur Bunlardan en önemlileri Mehmed Bey'in yaptırdığı Birgi'deki Ulu Câmii ile Selçuk'ta 1374'de yapılan İsâ Bey Câmii'dir *