Aydınoğulları Beyliği Hakkında Bilgi

Aydınoğulları Beyliği

Aydınoğulları, Batı Anadolu'yu, Ege kıyılarını acan fatih Turkmen beylerindendir Gazi Umur Bey gibi Turkiye tarihinin buyuk şahsiyetlerinden birini yetiştirmiştir 1300'den 1390 Nisanına kadar once 90 yıl, 28 temmuz 1402'den 1425'e kadar sonra da 23 yıl, cem'an 116 yıl surmuştur Nisan 1390'dan 28 temmuz 1402 'ye kadar Yıldırım Bayezid zamanında 12 yıl, 3 ay, Osmanlı devletine katılmıştır 1308'e kadar Selcukoğulları'na, 1335'e kadar İlhanlılar'a tabi, sonra mustakil olmuşlardır 1308'den 1312'ye kadar da İlhanlılar'a tabi olan Germiyanoğulları'na tabi bulunmuşlardır Zaten başlangıcta Aydın beyleri, Germiyanoğulları'nın hizmetinde idiler 1403'te tekrar Osmanlılar'a tabi olmuşlar, bundan sonraki 22 yılda bazan tamamen Osmanlılar'a katılmışlar, bazan onlara baş kaldırmışlardır Bu devreyi, Cuneyd Bey temsil eder
Aydınoğulları Beyliği bilindiği gibi, Selcukluların uc beyliği olarak Aydın Bey tarafından kurulmuştur 1308'den 1335'e kadar İlhanlılara tabi olmuş, daha sonra bazen bağımsız, bazen Osmanlılara tabi olarak yaşamışlardır Aydın, İzmir'in bazı havzaları, Alaşehir, Salihli ve dolaylarında hukum surduler Bu beyliğin en unlu hukumdarı Gazi Umur Bey idi Kuvvetli bir donanma ile Adalar Denizine (Ege) hakim olmuştu 1425'te Osmanlı topraklarına katıldı
Bu beyliğin en onemli iskelesi Ayaslug (Selcuk) idi Burada hazırlanan donanma ile etrafa baskınlar yapıyordu Nitekim Mehmed Bey'in oğlu Umur Bey donanma ile Sakız, Bozcaada, Semadirek adası, Gumulcine havalisi, Adalar Denizi ve Mora sahillerine başarılı akınlar yapmış ve sahil İzmirini ele gecirmişti (1328) Onun bu başarılı faaliyetleri babasının olumunden sonra beyliğin başına gecmesine zemin hazırladı (1334) Umur Bey, Saruhanoğlu Suleyman Bey ile birlikte Yunanistan ve Mora'ya sefer yapmış, sayısız esir ve ganimetlerle İzmir'e donmuştu (1335) Umur Bey Bizans ile dostca gecinmiş, onların seferlerine katılarak Karadeniz'e cıkmış, Kili ve Eflak ulkelerini yağmalamıştı (133940)
Ayrıca Bizans'taki taht mucadelelerine de karıştı Aydınoğulları donanmasının Ege Denizi'ndeki faaliyetleri karşısında, Rodos şovalyeleri ticaretin aksamaması icin İzmir'i vermek şartıyla Umur Bey ile anlaşmaya razı oldular, fakat bu anlaşma Papa tarafından tasdik edilmedi Gazi Umur Bey bu sebeple İzmir'i zabtetmek isterken şehid duştu (1348) Onun hukumdarlık suresi Aydınoğulları icin her yonden onemli gelişmelerin gorulduğu parlak bir devre olmuştur Umur Bey'in kardeşi Hızır Bey, ağabeyi gibi faal ve cesur bir hukumdar olmadığından Latinler ile ağır şartlarla bir anlaşma imzalamaya mecbur kaldı Bundan sonra Aydınoğullarının faaliyeti durmuş ve beylik cokmeğe yuz tutmuştu Kosova savaşında (1389), Osmanlı ordusunda bulunan yardımcı kuvvetler arasında Aydın oğullarınkiler de vardı Bu savaşta Sultan I Murad'ın şehit duşmesi uzerine Yıldırım Bayezid sultan olmuş, fakat ona karşı Karamanoğullarının teşviki ile Anadolu beyliklerinde bir hareket başlamıştı Bu harekete Aydınoğulları da katıldı Yıldırım Bayezid'in beylikleri itaat altına almak icin cıktığı Anadolu seferinde Aydınoğulları Beyliği Osmanlılara tabi oldu (1390)
Aydınoğlu Gazi Umur Bey
XV, asırda şair Enveri tarafından DustUrNamede hayatı destanlaştırılmış bir şiir diliyle anlatılan Gazi Umur Bey, Turk teşebbus ve kabiliyetinin mukemmel orneklerinden biridirİzmir, 1076'da Turkiye devletinin kurucusu Anadolu Fatihi I Suleyman Şah tarafından fethedilmişti Caka Bey'e verilen İzmir, bu Turk beyinin buyuk deniz proje ve teşebbuslerine sahne oldu Umur Bey, 2,5 asır sonra bu proje ve teşebbusleri tekrar ele almıştır Bizans, 1097'de İzmir'i de İznik ve Batı Anadolu gibi Turkler'den geri aldı Şu halde İzmir'de ilk Turk hakimiyeti, ancak 21 yıl surmuştur İşte Aydınoğlu Umur Bey, 1320'de İzmir'i tekrar fethetmiştir Şu suretle 223 yıl daha İzmir, Hıristiyanlar'da kalmıştır
28 ekim 1344'te butun Avrupa devletlerinin birlikleri tarafından desteklenen Rodos'taki SaintJean Şovalyeleri, İzmir'i bastı; Aydınoğulları'nın tersane ve donanmalarını yaktı Liman, Şovalyeler'in eline gecti Fakat yukarı kale, Turkler'in elinde kaldı Bu suretle şehir, Musluman İzmirve Gavur İzmirdiye ikiye bolundu ve 1403'un ilk gunlerinde Timur'un Şovalyeler'i kovmasına kadar tam 59 yıl bu vaziyet devam etti
Umur Bey, Avrupa siyaset alemine faal bir şekilde iştirak etti 132829'da, yanında Cuneyd Bey'in babası İbrahim Bahadır Bey olduğu halde, Bozca Ada'ya cıktı 1330'da Gelibolu yarımadasına ayak bastı 1332'de 75 gemisi ile Semendirek adasını bastı ve Batı Trakya'da Gumulcine'ye asker cıkardı Gene aynı yıl, 250 parcalık buyuk bir donanma ile Adalar, Ağrıboz ve Yunanistan'a asker cıkardı ve ilk defa Ege denizini doğudan batıya gecmiş, Yunan karasında, Attika'ya ayak basmış oldu 1333'te 170 parca donanma ile Mora'ya cıktı 1333'te Saruhanoğlu Suleyman Bey'le muttefikan Yunanistan'a ve Mora'ya sefer yaptı 1336'da Foca'da İmparator Kantakuzinos'la buluştu 1338'de tekrar Yunanistan'a ve Ege Adaları'na sefer yaptı 1339'da Eflak yani Romanya seferine cıktı ve bu suretle Balkanlar'ın kuzeyine kadar erişti 1342'de Girit ve Kıbrıs sahillerini vurdu 1345'te Makedonya'ya asker cıkardı; bu seferde, muttefiki Saruhanoğlu Suleyman Bey, şehit duştu
Osmanoğulları, Suleyman Paşa ile kardeşi I Murad, şehit Aydınoğlu Umur Bey'le şehit Saruhanoğlu Suleyman Bey'in izlerini adım adım takip etmişler ve onların teşebbuslerini taclandırmışlardır Bulgaristan krallığı ile başa cıkmaktan aciz kalan Bizans imparatoru İoannis Kantakuzinos, Umur Bey'den imdat istemişti Umur Bey, 32 harb gemisi ve 29000 askerle Avrupa kıt'asına ayak bastı Dimetoka'yı Bulgarlar'dan alıp muttefiki İmparator'a verdi Ertesi yıl, 1342'de İmparator, rakibi Paleologoslar'a karşı tekrar Umur Bey'den yardım istedi ve bu suretle Turk hukumdarını, Bizans'ın dahili işlerine karıştırmış oldu Aydınoğlu, Rumeli'ne gecip İmparator'a istediği yardımı yaptı Bunlar, Musluman Turkler'in Rumeli'ne ilk ayak basışlarını teşkil eder
1348'de Gavur İzmir'i Şovalyeler'den geri almak istiyen Umur Bey, kalenin onunde duşman tarafından şehid edildi Onun şehadeti, Rumeli'ndeki projelerini yarıda bıraktı Bıraktığı yerden, Osmanoğlu Şehzade Suleyman Paşa devam etmiştir Daha 1344'te İmparator, tekrar Umur Bey'den yardım istediği zaman, Aydınoğlu, İzmir meslesiyle uğraşmakta olduğundan, muttefiki İmparator'a Osmanoğlu Orhan Gazi'ye baş vurmasını tavsiye etmişti Donanması Haclılar tarafından yakıldıktan sonra Umur Bey, komşuları Menteşeoğulları, Saruhanoğulları, Karasıoğulları'ndan tedarik edebildiği gemilerle acele yeni bir donanmaya sahip olmuştu Bu donanmayla Gelibolu yarımadasına cıktı, Vardar vadisini taradı Bulgar kuvvetlerini yok etti Batı Anadolu Turk Beylikleri, yani Osmanoğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Saruhanoğulları ve Karasıoğulları, muttefikan takibine muvaffak oldukları siyaset yuzunden buyuk başarı kazanmışlardır Bunlardan Osmanoğulları'nın donanmaları yoktu; ancak 1345'ten sonra Karasıoğulları'nın pek de ehemmiyet arzetmiyen deniz kuvvetlerine sahip oldular Fakat Aydın ve Menteşe donanmaları cok gucluydu ve Ege Denizi'ne hakimdi
Ankara Savaşı'nda (1402) Osmanlıları mağlUp eden TimUr tarafından ulkelerin kendilerine iade edilen beylikler arasında Aydınoğulları da bulunuyordu Bu devrede en cok Cuneyd Bey (14051426) faaliyetleri ile dikkati cekmektedir Cuneyd Bey fetret devrinde Osmanlı şehzadeleri arasında saltanat mucadelelerine katıldı Onun bu davranışı beyliğin sonunu hazırlayan sebeplerden biri oldu Neticede Osmanlı sultanı II Murad'ın gonderdiği bir ordu Aydınoğulları Beyliği'ni ortadan kaldırdı (1426) Aydınoğullarından bazı sanat eserleri zamanımıza kadar mevcudiyetlerini korumuştur Bunlardan en onemlileri Mehmed Bey'in yaptırdığı Birgi'deki Ulu Camii ile Selcuk'da 1374'de yapılan İsa Bey Camii'dir