Ay'ın Diğer Yüzünün Gizemlerinden Biri Çözülmüş Olabilir

Güneş sistemi içinde beşinci en büyük, Dünya’nın da tek doğal uydusu olan Ay, birçok gizemi içinde bulunduruyor. Geceleri gökyüzüne baktığımızda Ay’ın sırf bir tarafını görüyoruz, başka tarafını ise Dünya etrafındaki dönme müddetinin kendi etrafındaki dönme mühleti ile çakışması nedeniyle hiçbir vakit görmüyoruz.

Durum bu türlü olsa da uzay araştırmaları sebebiyle uydunun öbür tarafına ulaşmayı başardık. Ay’ın öteki yüzü birinci olarak Sovyet uzay sondası Luna 3 ile gözlemlenmişti. Bunun sonucunda da uydunun başka yarım küresinin kraterler ile kaplı olduğu, bildiğimiz gri desenlerden mahrum olduğu; yani iki tarafın birbirinden çok farklı olduğu anlaşılmıştı. Bilim insanları da bu yüzden iki tarafın neden birbirinden bu kadar farklı olduğunu araştırıyordu. Artık ise bu hususta değerli bir gelişme yaşandı.

Ay’ın başka tarafında neden volkanik tesirler sebebiyle oluşan bölgeler yok?


Cuma günü Science Advances’ta yayımlanan bir çalışma, Ay’ın iki tarafındaki farklılıklar ile ilgili bir açıklama sundu. Öncelikle uydumuzun görünen tarafındaki büyük, karanlık girdapımsı bölgelerin eski vakitlerde yüzeyde yaşanan volkanik aktivitelerden oluştuğunu söyleyelim. Lakin öteki yarım kürede bu usul bölgelere rastlanmıyor. İşte bilim insanları da bu farkın neden oluştuğunu sorguluyor.

Araştırmada yer alan bilim insanları, volkanik aktiviteler oluşmadan evvel Ay’da neler olduğunu anlamak için bilgisayar simülasyonları kullandı. Bunu daha da açacak olursak uzmanlar, milyarlarca yıl evvel uydunun göremediğimiz kısmında yaşanan bir çarpma ile Ay’ın yüzeyini değiştiren ve dev bir krater oluşturan Güney Kutbu-Aitken havzasını yine oluşturdu. Bu kraterin Güneş Sistemi’ndeki bilinen en büyük çarpma kraterlerinden biri olduğunu da belirtelim.

Bu çarpmanın Ay’ın iç dinamiklerini nasıl etkilediğini bulmaya çalışan araştırmacılar, bu devasa olayın uydunun uzak tarafına değil de gördüğümüz tarafına kimyasal elementlerden oluşan ve manto erimesine katkıda bulunarak lav akıntıları üreten bir ısı bulutu götürdüğünü keşfetti. Bu da belirtilen elementlerin Ay’ın bize bakan bir tarafında volkanik bir çağın yaşanmasına neden olarak gördüğümüz taraftaki bölgelerin ortaya çıkmasını sağlamış olabileceğini ve öbür tarafın bu durumdan etkilenmediğini ortaya koyuyor.

Ayrıca, Ay’ın bize görünen tarafının öbür tarafın bilakis potasyum, fosfor ve ısı üreten toryum vb. az elementer içermesinin de bu hipotezle uyumlu olduğu belirtiliyor. Keşifleri hayli heyecan verici olsa da araştırmacılar, husus hakkında daha fazla çalışma yürütülmesi gerektiğinin de altını çiziyor.