Bağışıklık sistemi ve beslenme

Bağışıklık sistemi, vücuda giren yahut verilen yabancı substratlara (bakteri, virüs, mantar vb. ) karşı vücudun bütün savunma mekanizmaları ile vücudu koruyan ve zararlı hususları yok eden sistemdir. Timus, dalak, lenf düğümleri ve kişisel bağışıklık hücrelerinden oluşan bir yapıdır. Bağışıklık grip, soğuk algınlığından kansere kadar tüm marazlara karşı direnç göstermektedir.

Bağışıklığın düşük olması enfeksiyonlara kapı açar, sistem zarar görür ve birçok illetlerin oluşmasına neden olmaktadır. Zayıf bağışıklık sisteminin en kıymetli nedeni ehliyetsiz ve istikrarsız beslenmedir. Malnütrisyon yerkürede bağışıklık (immün) yetmezliğin en sık nedenidir ve kronik malnütrisyon global morbidite ve mortalite için kıymetli bir risk faktörüdür. Gelişmekte olan devletlerde 800 milyondan ziyade kişi, gayrikâfi beslendiği varsayım edilmektedir. Makûs bir umum beslenme, münasebetli bağışıklık fonksiyonu için gerekli olan kuvvet, makro ve mikro besin ögesinin gayrikâfi alımına yol açmaktadır. Ayrıyeten ehliyetsiz protein alımı da sistemi olumsuz etkilemektedir. Çalışmalar protein alımında %25 azalma bile bağışıklık sistemini değerli raddede tehlikeye atabileceğini göstermektedir.

Bağışıklık Sistemi İçin Kıymetli Besin Ögeleri Nelerdir?

Çeşitli vitaminler ve mineraller bağışıklık sisteminin güçlenmesi ve korunmasında kıymetlidir. Bunlar; A vitamini, beta-karoten, folik asit, B6 vitamini, B12 vitamini, C vitamini, E vitamini, demir, çinko ve selenyumdur.

A vitamini-Karotenoidler: Deri, göz, teneffüs, sindirim ve genitoüriner yolun mukozal hücreleri enfeksiyonlara karşı bir bariyer olarak işlev görür. Vitamin A, bu mukozal hücrelerin yapısal ve fonksiyonel bütünlüğünü muhafazaya yardımcı olur. Eksikliği, antikor fonksiyonu ve T-hücresi aktivitesini bozduğu gösterilmiştir. Renkli zerzevat ve meyveler, bilhassa ıspanak, maydonoz, nane üzere koyu yeşil yapraklı sebzeler, havuç, kayısı, turunçgiller, böğürtlen, ahududu, kızılcık, al lahana, al biber, al pancar, brokoli, domates, siyah üzüm karotenoidlerden güçlü zerzevat ve meyvelerdir.

E vitamini: Hücre membranlarının bütünlüğünü koruyan, yağda çözünür bir antioksidandır. Özgür radikalların hasarını önler. Eksikliğnde tümör hücrelerin süratle büyüdüğü bulunmuştur. Yağlı tohumlar (fındık, ceviz, badem vb.), tam tahıl eserleri (buğday, yulaf, çavdar ve bunlardan yapılan ekmek, makarna, erişte, vb.), yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller (kurufasulye, mercimek, nohut, barbunya) ve bitkisel yağlar E vitamininin varlıklı kaynaklarıdır.

C vitamini: En güçlü tesirini viral enfeksiyonlar üzerinde gösterir. Zayıflığında fagozit hücrelerin fonksiyonları bozulur, enfeksiyonlara karşılık azalır ve münhasıran üst teneffüs yolu enfeksiyonlarına yakalanma sıklığı artar. Limon, portakal, mandalina, greyfurt üzere turunçgiller, çilek, böğürtlen, kuşburnu, domates, lahana, sivri biber, ıspanak, marul, asma yaprağı, maydonoz üzere yeşil yapraklı sebzeler C vitamininin varlıklı kaynaklarıdır.

Folik asit: Eksikliği T-hücrelerinde azalmaya yol açmaktadır. Mahsusen ıspanak olmak üzere yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller değerli kaynaklarıdır.

B6 vitamini: Eksikliği, daima kan lenfosit sayılarında azalma, T hücre işleyişini ve sonuçlarını bozmaktadır.

B12 vitamini: Eksikliği fagositik hücrelerin fonksiyonunu inhibe etmektedir. Al et ,balık, yumurta, tavuk ,süt ve süt eserleri kıymetli kaynaklarıdır.

Demir: Eksikliğinde hümöral immünite zayıflar, B lenfosit fonksiyonları, T lenfosit karşılığı, fagositer hücrelerin öldürme gücü azalır. Bunların sonucunda immün sistem olumsuz etkilenir ve enfeksiyonlara neden olur. Sakatatlar, al et, tavuk, balık, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, kuru yemişler, kuru meyveler ve pekmez demirden güçlü besinlerdir.

Çinko: Hücrelerin olağan gelişimi ve fonksiyonu için değerlidir. Çinko vücutta depolanmaz, nizamlı diyet alımıyla bağışıklık sisteminin bütünlüğünü korumaktadır. Zayıflığında immün sistem hücrelerinin fonksiyonları baskılanır. İshal, zatüre, sıtma üzere enfeksiyon illetlerinin riski artar. Sakatatlar, al et, peynir, kepeği ayrılmamış tam tahıl eserleri, bulgur, kuru yemişler ve kuru baklagiller çinkodan varlıklı besinlerdir.

Selenyum: Eksikliği antikor üretimini bozmaktadır. Kimi viral enfeksiyonların hastalık oluşturma yahut ilerlemesini arttırdığı görülmektedir. Proteinden güçlü besinler, et ve deniz eserleri en değerli kaynaklarıdır. Sarımsak ve mantar, bitkisel kaynaklar içinde en çokça selenyum içeren besinlerdir.

Esansiyel omega-3 yağ asidi bağışıklık sistemi ve inflamatuar karşılık üzerindeki tesirleri incelenmiştir. Diyetlerde düşük omega-3 yağ asidi alımı, iltihaplanma ve otoimmün illetler ile alakalıdır. Omega-3 yağ asitlerinin en kıymetli kaynağı balıktır. Balık etinin yağ içeriği, balığın tipine, beslenme özelliğine ve yaşadığı suyun tuz orantısına nazaran değişikenlik gösterir. Soğuk ve derin sularda yaşayan somon, tuna, uskumru, sardalya vb. balıkların omega-3 içerikleri, vesair balık tiplerine nazaran yüksektir.

Probiyotikler, ehliyetli ölçülerde alındığında, sıhhat için olumlu yarar sağlayan canlı mikroorganizmalar olarak tanımlanmıştır. Sistemli tüketimiyle bağırsakta savunma sistemi artmaktadır. Fermente süt eserlerinden yoğurt ve kefirde bol bulunmaktadır.

Güçlü Bağışıklık Sistemi İçin Beslenme Teklifleri

•Tek bir besin ögesinin ya da öbeğin bağışıklık sisteminde yerinde değildir. Tesirini görebilmek için pek çok vitamin ve mineralin yanı sıra alınan protein, esansiyel yağ asitlerine, karbonhidrata, yani beslenmenin umumisine bağlıdır.

•Gün içerisinde en az 5 porsiyon zerzevat ve meyve tüketilmelidir.

•Beyaz ekmek, beyaz pirinç mahalline kepeği ayrılmamış tam tahıl eserleri (çavdar, arpa, yulaf vb. ) tercih edilmelidir.

•Yağlı tohumlar (ceviz, fındık, badem vb.) günde 1-2 porsiyon tüketilmelidir

•Koyu yeşil yapraklı zerzevatları öğünlerde kullanmaya ihtimam gösterilmelidir. Çorba, garnitur olarak tüketilebileceği üzere et yemeklerin yanında da salata olarak bulunmalıdır.

•Kuru baklagiller (kuru fasulye, nohut ,mercimek vb.) haftada 2-3 sefer tüketilmelidir. Bilhassa kış aylarında çorba olarak tüketilebilir. Salatalarda kullanılmasıyla farklı lezzetler elde edilebilir ve böylelikle tüketimleri arttırılabilir.

•Probiyotikten güçlü yoğurt ve kefiri öğünlerde yan verilmelidir.

•Haftada 2 sefer balık tüketilmelidir.

•Sebzelerin kabuğu soyulacaksa vitamin kaybını en aza indirmek için kabuğu ince doğranmalıdır ve yıkandıktan sonra soyulmalıdır.

•Meyve suyu tarafına meyvenin kendisi tüketilmelidir.

•Rafine edilmiş hazır eserlerden uzak durulmalıdır. Zira bu eserler yalın şekerden zengindir ve bağışıklık sistemi olumsuz etkilemektedir.

•Domates, turunçgil, brokoli, karnabahar, lahana, keten tohumu, sarımsak, soğan, zencefil, zerdeçal, nar, kuşburnu, ıhlamur ve ekinezyaya günlük hayatta daha ziyade mahal verilmelidir.

•Günde 2-2.5 litre su içilmelidir.